Toplumsal KİMLİK

1. Toplumsal KİMLİK Prof Dr Süheyla Ünal

2. Kimlik- Öteki • Kişi başkalarının aynasında kendisini farkeder • “Öteki” olmaksızın bir kimliğin oluşması olası değildir • “Onlar”a karşı bir nefrete sahip olmasaydık, “kendimize” yönelteceğimiz bir sevgi olmayacaktı Auden 1947

3. Birey tek başınayken, sosyal dünyanın deşifre edilmesinde, anlamlandırılmasında donanımsızdır • “şey”ler hakkında objektif bir tanıma sahip olmak için diğerlerine dayanmak zorundadır

4. Belirsizlik durumunda ideal olan, durumun kollektif bir tanımına varmak ve sosyal bir gerçeklik yaratmaktır • Belirsizlik karşısında çok sayıda insanla benzerlik sayesinde bireyin kendisini emniyette hissetmektedir

5. Kimliğin işlevleri • Kişisel deneyimleri düzenlemek ve yorumlamak • Düşünce, duygu ve davranışlarımızı regüle etmek • Sosyal yaşamı yönetmek • Yeterlilik, bütünlük ve tutarlılık duygusu sağlamak

7. Kişilerarası ihtiyaçlar kuramı* • Dahil olma ihtiyacı • Kontrol ihtiyacı • Sevilme ihtiyacı * Schutz 1958

8. Sosyalleşme • Gerçekliğin sosyal inşası • Kimlik inşa etme süreci • Aidiyet • İlişki

9. Kavramsallaştırma Kısmi kimlikler Alanlar Kimlik yüzleri

10. Toplumsal kimlik • Kişinin çeşitli gruplardaki üyeliklerine, aidiyetlerine işaret eder • Bu aidiyetler duygusal bir değere sahiptir • Kişinin sosyal özdeşleşmelernin tamamı onun toplumsal kimliğini oluşturur Tajfel, 1981

11. Kendilik tanımı ben Bireysel kimlik Biz toplumsal kimlik Sen Diğer kişiler Onlar Diğer gruplar Sosyal karşılaştırma Yarar/zarar bireysel normlar Motivasyon Grup normları Davranış Bireysel Toplumsal Toplumsal kimlik kuramı

12. Toplumsal kimlik kuramı • Birey toplumun ayrılmaz bir parçasıdır, karşılıklı etkileşim içindedir • Bireyin kendisine ait yaptığı her tanım toplumsal bir arkaplan içerir • Birey farklı gruplar içinde farklı kimliklerle kendini yansıtır • Stabil bir grup bütün üyelerinde benzer kimlikler oluşturarak “biz” duygusunu sağlar

13. Toplumsal kimlik kuramı • Grupla yaptığı özdeşim bireyin kendilik saygısını arttırır ve olumlu bir kimlik duygusu oluşturur • Grubun değer ve normları, üyelerin davranışları için önemli bir motivasyon olur Tajfel & Turner 1986

14. Özdeşleşme • Özdeşleşme sadece varolan gruplarla değil, “imagine topluluklar”la da yapılır Anderson 1996

15. Gruplaşmanın özellikleri • İncinmezlik yanılması • Grubun doğruluğuna inanç • Genel konularda hemfikir olma • Kollektif akla uygunlaştırma

16. Gruplaşmanın özellikleri • Ortak düşmanlar yaratmak • Grupla uyuşmayan düşüncelerini sansürleme • Muhaliflere baskı • Zihin bekçiliği yapmak

17. Toplumsal kimlik kuramı-kendilik saygısı • Kategorizasyon • Özdeşim kurma • Karşılaştırma • Grubdaki farklılıklar • Grup büyüklüğü • Bireysel farklılıklar • Aşırı özdeşim • Marjinal durumlar Tajfel 1971,1978

18. Toplumsal kategorizasyon • Toplumsal dünyayı kategorilere ayırma yönünde bilişsel bir eğilimimiz bulunmaktadır • Kategorik ayrıştırma, insanları, olayları, olguları tanımlamayı ve beklentileri düzenlemeyi sağlar • Kategoriler, kalıpyargılara dönüşerek davranışlarımıza referans oluşturur

19. Toplumsal özdeşim • Bireyin kimliği ait olduğu toplumsal grupların özelliklerini taşır • Grubun üyesi olmanın bir değeri ve duygusal bir önemi vardır

20. Toplumsal karşılaştırma • “Biz”im grubun özelliklerini “diğer” grupların özellikleri ile karşılaştırma • Bu karşılaştırmayı yaparken bizimkilere daha fazla olumlu özellik atfetme, diğerlerini olumsuz değerlendirme

21. Grubdaki farklılıklar • Kendi grubu içindekileri, birbirinden farklı özellikleriyle de görebilirken farklı gruptakileri benzer şekilde algılamak, farklı özelliklerini görmezden gelmek • Bireysel farklılıklar • Aşırı özdeşim • Marjinal durumlar • Grup büyüklüğü

22. Toplumsal kimliğin bileşenleri • Cinsiyet • Yaş • Irk • Sınıf • Din • Meslek • Toplumsal roller • Politik görüş • Tutulan takım • ................

23. Toplumsal kimlik • Akrabalık • Evlilik durumu • Anababalık, çocukluk • Geniş aile üyesi • Etnisite  • Din • Yerleşim yeri • Organize sosyal gruplar • Eğitim • Meslek • .... 

24. Toplumsal kimliğin bileşenleri Aile İş İlgi grupları Toplumsal Sınıf Din Komşular Politik gruplar Cinsiyet Irk

25. Biyoloji-toplumsallaşma • Anatomi fiziksel cinsel özellikleri belirler. • Biyolojik kadın-erkeklik psikososyal işlev ve anlamları etkiler.

26. Biyoloji-toplumsallaşma • Kendimiz, diğerleri ve dünya hakkında bilgi edinirken toplumun “kadın” ve “erkek” şemalarını kullanırız • Cinsiyetlerimizi günde yaklaşık bin küçük hareketle yeniden üretiriz.

27. Biyoloji-toplumsallaşma • Zihnimizin yapılanması sırasında cinsiyete ait şemaları özümseriz • Anne babayı taklit, rollerrin öğrenilmesine aracılık eder • Cinsiyete özgü tutum ve davranışlar çevre tarafından ödüllendirilir, pekiştirilir

28. Cinsel kimlik • Erkeklerin cinsel kimliği “pozisyonel” ve “güvenliğin olmayışı” • Kızların cinsel kimliği “ilişkisel” ve “güvenlik” duygusu etrafında şekillenir.

29. Kültür • Özgün bir geçmiş ve coğrafi alanı kapsayan, dünyayı anlama ve varoluş tarzları • Günlük yaşamı düzenleyen ortak kod ve referanslar • dil • örf, adet, gelenekler • değerler • dünya görüşü

30. Kültür bilişsel işleyişi şekillendirir • Anne, baba, aile • Toplum • Eğitim • Akranlar • Medya

31. Kültürel kimlik • Kültür bireysel ve toplumsal kimlikleri birbirine bağlar • Ait olma ve farklılık duygularını yaşatır • Sürekli yeniden oluşturulur • Düzenleme kalıpları ve psikolojik bir yapı sağlar

32. Kültürel kimliğin bileşenleri • Ulus • Bölge • Etnisite • Din • Değerler • Normlar • Folklor • Ahlak kuralları • ........

33. Etnik grup • Aynı geleneklere sahip olan ve bu gelenekleri temas ettikleri diğer insanlarla paylaşmayan insanlar • Dini inanç ve davranışlar • Dil • Tarihsel süreklilik, ortak atalar • Kökene vurgu • Paylaşılan tarih De Vos 1975

34. Doğu-Batı kimlikleri • Batı kültürleri- bağımsız kimlik • Doğu kültürleri- karşılıklı bağımlı kimlikler Markus and Kitayama (1991)

35. Doğu- Karşılıklı bağımlı Toplumsal aidiyetler önemlidir Esnek ve değişkendir Dışsal ve kamusaldır Yaşam görevleri: Ait olmak, uymak, uygun eyleme katılmak, diğerlerinin amaçlarını geliştirmek Dolaylı iletişim Kendilik saygısını topluma uyum sağlama, kendini dizginleme ile elde etme Batı- Bağımsız Toplumsal içerikten ayrı Sınırlı, stabil, bütün İçsel ve özel Yaşam görevleri: Biricik olmak, kendini gerçekleştirmek, kendini ifade etmek Doğrudan iletişim Kendilik saygısı kendini ifade etmesine, içsel atıflarının geçerli olmasına bağlı Markus and Kitayama (1991) Doğu-Batı kimlikleri

36. KAYNAKLAR • Boyd D, Potter J, Viegas F.Fragmentation of identity through structural holes in email contacts. www.danah.org/papers/sunbelt2002.ppt • Volkan VD. Kanbağı Etnik gururdan etnik teröre. Bağlam Yayınları1999 • Arkonaç SA. Sosyal Psikoloji. Alfa Yayınları 1998 • Gasset OY. İnsan ve Herkes. İkinci Basım Metis Yayınları 1999 • Morley D, Robins K. Spaces of identity: Global media, electronic landscapes and cultural boundaries. London: Routledge.1995