Urszula Sztanderska

1. Jak dostosować kwalifikacje pracowników do oczekiwań pracodawców? Badania w projekcie "Kwalifikacje dla potrzeb pracodawców" Urszula Sztanderska

2. Poznanie potrzeb kompetencyjnych

3. Analiza ograniczona do 4 branż • Branże zróżnicowane co do: • dynamiki rozwoju (też zatrudnienia) • poziomu wymaganych kompetencji (i wykształcenia) • łatwości / trudności zaspokojenia potrzeb kadrowych • możliwości i mechanizmów działania przedsiębiorstw w zakresie szkolenia zawodowego

4. Zróżnicowanie sytuacji 4 branż

5. Co łączy badane branże? • Deficyt kompetencji poszukiwanych na rynku pracy • Szczególnie dotkliwy zarówno ilościowo i jakościowo w zawodach stricte związanych z branżą („merytorycznych”) • Głównie jakościowy w zawodach pracowników obsługi

6. Energetyka

8. Wykorzystywane kwalifikacje Liczba pracujących w branży energetycznej zmalała od 1995 r. o 35%., z tego o 25% od 2005 r. Zahamowano rekrutację nowych pracowników  konsekwencje dla szkolnictwa  brak pracowników Wymagania kadrowe w energetyce skupiają się na kilku grupach zawodowych. Dominują wśród pracowników operacyjnych osoby ze średnim wykształceniem technicznym; liczni są również pracownicy obsługi maszyn i urządzeń, którzy mogą mieć wykształcenie zasadnicze zawodowe. Stosunkowo dużą grupę stanowią również specjaliści (łącznie więcej niż 1/5 pracujących). W branży energetycznej najczęściej występującymi zawodami są: operatorzy pomp, sprężarek, urządzeń uzdatniania wody, oczyszczania ścieków i pokrewni (6,3%), maszyniści silników, kotłów parowych i pokrewni (5,2%), elektroenergetycy i pokrewni (4,5%), monterzy linii elektrycznych (5,2%), elektromonterzy (5,7%) i monterzy sieci komunalnych (5,4%). Stosunkowo duże znaczenie mają w tej branży techniczne zawody specjalistyczne z grupy 21 i 31 (łącznie 16%), a więc osoby z wyższym lub średnim wykształceniem.

9. Przyszłość… • Zasadnicze zmiany technologiczne • zmiana struktury nośników energii (2009 0,4% energia odnawialna a zamiar 2020- 15%, 2030 – 20%) • inwestycje w nowe technologie (sprawność, wydajność pracy) • ochrona środowiska i redukcji zanieczyszczeń (regulacje UE) • Zmiany technologiczne mogą wywrzeć dość znaczny wpływ na strukturę potrzebnych kompetencji • wzrost zapotrzebowania na specjalistów z zakresu nowych technologii energetycznych, logistyki i rolnictwa energetycznego, a także ochrony środowiska i utylizacji odpadów. • W badaniu pracodawcy ujawnili zaangażowanie firm w nowe projekty z zakresu „zielonej energii”, działania te zostały przyhamowane w związku z kryzysem. • Kosztowne zmiany wymagają zaangażowania państwa i póki go nie ma nie pojawiają się istotne zmiany strukturalne. • czas, w którym dojdzie do zmian struktury pożądanych kompetencji nie jest przewidywalny– może być to zmiana stosunkowo nagła (skokowa). • zmiany wymagań kompetencyjnych mogą iść wparze ze zmianą terytorialną rozmieszczenia kadr.

10. Poszukiwane kompetencje szeregowych pracowników  dziś • Najchętniej osoby o kierunkowym wykształceniu • Wymagania jakościowe związane z zawodem • Biegłość w matematyce • Znajomość podstawowych praw fizyki • Umiejętność przełożenia ich na praktykę – zbudowanie obwodu, przeliczenie parametrów • Znajomość aparatów • Umiejętność odczytywania specyfikacji • Rysunek techniczny • Kompetencje społeczne np. odpowiedzialność, dokładność, staranność • Deklaracje „reszty nauczymy” • 2-3 lata, praca „na dublu”, wewnętrzne szkolenia • Certyfikaty – pomożemy zdobyć • okładność, staranność

11. Oczekiwania w stosunku do szkolnictwa powrotu do kształcenia w zawodzie energetyk i w ogóle szerszej podaży kompetencji wykorzystywanych w energetyce (też zawody mechaniczne, elektrycy) lepszego łączenia kształcenia teoretycznego z umiejętnościami praktycznymi większego zakresu kształcenia praktycznego, w tym również organizowania praktyk zawodowych w firmach powszechnego uczenia podstaw technicznych np. rozumienia dokumentacji technicznej (rysunków technicznych), układów elektrycznych, konstrukcji itp., w tym zwłaszcza (ale nie tylko!) podniesienia zaawansowania technicznego w szkołach zawodowych (zasadniczych i średnich)

12. Oczekiwania w stosunku do szkolnictwa wyższej jakości kształcenia (przez co rozumie się także zawartość programów dostosowanych do realiów pracy w zawodzie), w tym również w zawodach nietechnicznych dla działów wsparcia tak, by absolwent znał techniki i narzędzia pracy odpowiednie do stanowisk, jakie mógłby zająć; wyjątkiem jest na ogół wysoka ocena kształcenia w politechnikach rzetelnego oceniania uczniów tak, żeby świadectwo mówiło o rzeczywistej wiedzy i umiejętnościach absolwenta i generalnie, by wymagania stawiane absolwentom były wyższe niż są obecnie (świadectwa nie wzbudzają zaufania) zainteresowania współpracą z firmami, zwłaszcza sugerowania, którzy kandydaci do pracy są obiecujący jako potencjalni pracownicy nacisku na zrozumienie na czym polega praca w branży, jakie są jej realia, żeby absolwent nie tylko miał znajomość zawodu ale i organizacji pracy, wymagań dotyczących własnego rozwoju, zasad pracy w systemie ciągłym, cechował się wysoką odpowiedzialnością.

13. Branża odzieżowa

15. Malejące zatrudnienie A jednak braki kadrowe Długookresowo malejący popyt na pracę, co wynika z konkurencyjnego importu, głównie z krajów azjatyckich  spada liczba pracujących (od 2004 r. o 30%) Produkcja silnie fluktuuje pod wpływem koniunktury. Konsekwencją: okresowe wzrosty i spadki zatrudnienia (nie licząc ogólnie malejącego trendu) - część osób o odpowiednim przygotowaniu (doświadczeniu) traci zatrudnienie  niezaspokojenie popytu na odpowiednie kompetencje zawodowe, zwłaszcza w okresach pomyślniejszych dla branży Wewnątrz branży znaczne zmiany struktury produkcji, co wymaga przepływu zatrudnienia np. od produkcji odzieży do produkcji wyrobów kaletniczych, a każda z nich potrzebuje innych umiejętności zawodowych. Na stanowiskach operacyjnych pracują głównie kobiety  okresowa dezaktywizacja  wyuczenie zawodu bezpośrednio u pracodawcy może zatem nie przynosić oczekiwanego zwrotu wskutek zaniechania pracy

16. Jacy pracownicy • Pracownicy operacyjni - różne poziomy wykształcenia i specjalizacji zawodowej. • od kompetencji do wykonywania prac bardzo prostych, wymagających tylko przyuczenia, • do twórczego tworzenia odzieży – projektantów, krojczych, konstruktorów • W produkcji wyrobów włókienniczych i odzieży dominują szwaczki, hafciarki i pokrewne (39,9%), krawcy, kapelusznicy i pokrewni (5,2%) oraz robotnicy przy pracach prostych w przemyśle (4,7%), zaś w produkcji skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych – obuwnicy (31,3%), szwaczki, hafciarki i pokrewni (11,4%), operatorzy maszyn do produkcji obuwia (7,3%), garbarze skór i pokrewni (6,8%) oraz robotnicy przy pracach prostych w przemyśle (5,9%). • Zdecydowana zatem większość pracuje na stanowiskach wymagających wykształcenia zasadniczego zawodowego lub niższego, jedynie od operatorów maszyn do produkcji obuwia wymaga się wykształcenia średniego.

17. Potrzebne kompetencje – jak je zdobyć? Proste kompetencje dominują (ok. 2/3 pracujących to robotnicy)  można zawód opanować poprzez przyuczenie Dużą rolę odgrywa biegłość w wykonywaniu powtarzalnych, stosunkowo prostych czynności, co wymaga ich wyćwiczenia możliwego zarówno w szkole, jak i na odpowiednio intensywnym i ukierunkowanym praktycznie kursie, czy bezpośrednio w trakcie produkcji. Rola praktyki zawodowej Problem: odwrót młodzieży od zasadniczych szkół zawodowych– szkoły nie dostarczają tylu kompetentnych pracowników, ilu potrzeba Trudność przyciągnięcia nowych kandydatów/kandydatek (z doświadczeniem) do pracy Ryzyko przyuczania na własny koszt (średnio przez 1 rok pracownik zarabia więcej niż produkuje), firmy małe, fluktuacje wysokie

18. Oczekiwania w stosunku do szkolnictwa zasadniczo zmodernizowanego programu kształcenia, w którym dużą rangę nada się dobrze wyćwiczonym praktycznym umiejętnościom zawodowym – dotyczy to głównie kształcenia zasadniczego potrzeby odnoszące się do wyższych poziomów kształcenia są bardziej zróżnicowane, dotyczą zwłaszcza umiejętności konstruktorskich wprowadzenia do programów szkół dużego zakresu praktyk uczniowskich, chętnie by były one powiązane z konkretnymi firmami, dzięki czemu uczniowie (a właściwie uczennice) poznaliby reżim produkcji i zrozumieli na czym polega praca w branży  tu jednak problem dużych potrzeb szkół (cała klasa) i małych firm (max kilku pracowników/praktykantów promocji zawodów obecnych w przemyśle odzieżowym, żeby byli chętni do uczenia się ich.

19. Budownictwo

21. Zmienne trendy zatrudnienia • Duży udział w rynku pracy! (udział w liczbie pracujących poza rolnictwem – 9,1%) • Utrata pracowników • do 2004 r. miał długookresowy spadek zatrudnienia powiązany ze zmniejszeniem skali inwestycji budowlanych (udział produkcji budowlanej w PKB: 1991 – 20%; 2008- 9,1% ale już po kilku latach wzrostu udziału) • po 2004 r. emigracja; , migrujący cyklicznie, naprzemiennie przebywając w kraju i zagranicą w dużej części w ogóle nie poszukują w Polsce pracy • Teraz odbudowa popytu na budynki i budowle (od 2004 r. zatrudnienie zwiększyło się o ok. 45%, oczekiwany dalszy wzrost)  brakuje pracowników, ponieważ: • odeszli od zawodu • zmniejszyło się kształcenie na potrzeby branży (ostatnio dopiero odbudowywane) • Wysokość wynagrodzeń w budownictwie po 2004 r. podnosi się ponadprzeciętnie świadcząc o konkurencji o pracowników z odpowiednimi kompetencjami. • Problem szarej sfery: 29,5% zatrudnienia niejawnego, 20% pracujących w branży • Duża fluktuacja zatrudnienia (konunktura). Zmienność popytu uderza głównie w zatrudnienie robotników, wysoko kwalifikowani pracownicy nadzoru (zwłaszcza dysponujący doświadczeniem) mogą na ogół liczyć na stabilne zatrudnienie(kieruje się ich do innych zadań).

22. Jacy pracownicy Najczęściej wykonywanym zawodem w budownictwie jest robotnik budowlany (29,3%), w tym największe znaczenie mają murarze i pokrewni (6,6% ogółu zatrudnionych) oraz monterzy instalacji i urządzeń sanitarnych (4,6%). W dalszej kolejności robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń (14,1%) oraz robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie (11,9%). Dużą rolę pełnią też kierowcy i operatorzy pojazdów (10,9%, w tym zwłaszcza operatorzy sprzętu do robót ziemnych i urządzeń pokrewnych oraz kierowcy samochodów ciężarowych). Łącznie w tych grupach pracowało w 2006 roku około 2/3 ogółu zatrudnionych w tej sekcji, przy czym wszystkie te zawody wymagają relatywnie niskich kwalifikacji Znaczenie mają też te grupy zawodowe, które charakteryzują się koniecznością posiadania specjalistycznej wiedzy i umiejętności - w 2006 r. około 10% pracowników budownictwa zaliczało się do grupy specjalistów Wysokokwalifikowani pracownicy nadzoru - Majstrowie często są grupą bez wyższego, specjalistycznego wykształcenia ale za to z długoletnim doświadczeniem. Obok zatrudnienia w produkcji budownictwo ma specyficzny dla branży dział wsparcia: ofertowanie, w którym pracują głównie specjaliści – budowlańcy wysokiej klasy, zdolni do wyceny projektów i rozpisania ich na działania firmy.

23. Wyzwania dla zatrudnienia •  W budownictwie firmy o różnych potrzebach: • Liczne firmy małe (wykonawcze)  zatrudniają głównie pracowników z wykształceniem zasadniczym, rzadko ze średnim • Duża fluktuacja – można stracić ale i znaleźć pracowników z doświadczeniem (które nie zawsze gwarantuje jakość kompetencji) • Duże firmy, zajmujące się głównie projektowaniem, koordynacją i nadzorem prac budowlanych  mają kadrę techniczną wysoko kwalifikowaną • Część czynności pracownicy (zwłaszcza firm wykonawczych) mogą opanować poprzez praktykowanie, nie zawsze jest absolutnie konieczne szkolne przygotowanie do zawodu. • Znajomość podstawowych technik pracy, rozumienie technicznej strony wykonywanych czynności „awansuje” w hierarchii zawodowej ale też musi rodzić pokusę emigracji zarobkowej. • Zadania budowlane komplikują się – obok stosunkowo prostych w coraz większym odsetku pojawiają sie zadania technologicznie skomplikowane.

24. Współpraca w zespole specjalistów Znajomość swojej „działki” technicznej Znajomość prawa i ekonomii Umiejętność współpracy z innymi Uprawnienia – pomożemy zdobyć Poszukiwane (dziś) kompetencje Nadzór Robotnicy Znajomość poszczególnych narzędzi i surowców Odpowiedzialność za powierzony odcinek prac Dokładność, umiejętność współpracy z innymi Żeby byli „niepijący” – specyficzna grupa: nieustabilizowani życiowo mężczyźni

25. Kadra wyższa Przeładowani teorią absolwenci, bez szacunku dla praktyki Sam dyplom nic nie mówi, ważniejsze i więcej mówiące jest nazwisko promotora CV, choćby „najkrótsze” mówi więcej niż dyplom, najlepszej nawet uczelni Trudno znaleźć absolwenta, który zna teorię i umie, a przede wszystkim chce się uczyć przełożenia tej teorii na praktykę („pokora”)

26. Kadra niższa – brak absolwentów Aspiracje rodziców, żeby dziecko nie szło do budowlanki, żeby szło do ogólniaka, po tym na studia nie idzie, bo nie jest zdolne, żeby iść na studia. Przychodzi do mnie do pracy, ja się pytam, co ty umiesz, a on nic nie umie. (…) Po technikum budowlanym, to on miał praktyki na budowie, on przychodził, on wiedział że trzeba tak robić, że to na tym polega praca w ogóle, a taki nie ma w ogóle pojęcia, na czym polega praca budowlana. W branży budowlanej w zasadzie nie można już znaleźć osoby, która ma odpowiednie przygotowanie zawodowe; ciężar przyuczania spada na pracodawców Pracodawcy (podwykonawcy) ponoszą duże ryzyko – muszą sami przyuczać ludzi często zupełnie przypadkowych, „mobilnych”

27. Oczekiwania w stosunku do szkolnictwa zasadniczo zmodernizowanego programu kształcenia, w którym większą rangę nada się umiejętnościom praktycznym – dotyczy to każdego poziomu kształcenia, wyższego nie wyłączając (szkoły zasadnicze, technika, uczelnie) odbiurokratyzowania praktyk studenckich i wprowadzenia do programów szkół większego zakresu praktyk uczniowskich promocji zawodów budowlanych tak, żeby byli chętni do uczenia się i podejmowanie pracy nie z braku innych możliwości a z wyboru uczenie postaw wobec pracy

28. Kwalifikacje • Ponad 60% pracowników IT i telekomunikacji ma co najmniej tytuł zawodowy licencjata/inżyniera i niemal nie występują w nich osoby z wykształceniem poniżej średniego • Najliczniej reprezentowane zawody w opisywanej branży to: technik informatyk, specjalista zastosowań informatyk, pozostali informatycy gdzie indziej niesklasyfikowani, inżynier systemów komputerowych i programista. Oferty pracy dla nich są stosunkowo łatwe do uzyskania, wiec bezrobocie w tej grupie niemal nie występuje . • Podaż kadr rośnie • duże zainteresowanie młodych osób zdobywaniem zawodów związanych z informatyką i technologiami telekomunikacyjnymi • wiele szkół uczących w zawodach związanych z IT&T

29. Telekomunikacja i IT

30. Dynamika zatrudnienia Największa dynamika zatrudnienia w długim czasie i wyraźnymi przewidywaniami dalszego, szybkiego rozwoju produkcji, którego granice trudno dziś określić (wg szacunków wartości rynku – 1,5% PKB; dynamiczny rozwój ale też zapóźnienie np. 35 pozycja na 66 krajów w klasyfikacji) Wg BAEL w 2007 w sekcji pracowało 294 tys., a wg danych o zatrudnieniu w przedsiębiorstwach 160 tys., czyli duży udział samozatrudnienia i firm bardzo małych Prognozowanie zmian w zakresie branży informatycznej jest trudne z uwagi na niezwykle dynamiczne zmiany zachodzące w tym sektorze, skutkujące powstawaniem nowych zawodów i znajdowaniem coraz to nowszych zastosowań technologii. IT&T charakteryzuje się malejącymi problemami z pozyskiwaniem kadr ogółem, okresowo są one duże, bo każde ożywienie koniunktury wywołuje istotny wzrost popytu na pracę, który nie może być on zaspokojony poprzez istniejącą podaż.

32. Postępująca specjalizacja • Rozwój nasili zmiany strukturalne tzn. przesunięcia z usług hardwarowych do softwarowych i zwiększenie udziału popytu na prace wyższej klasy specjalistów, przy czym nie chodzi tu tylko o osoby z wyższym wykształceniem ale o osoby z odpowiednio wysokiej jakości wyższym wykształceniem, zdolne do twórczej a nie tylko odtwórczej pracy. Dziś uznaje się że jedną z głównych słabości branży IT jest właśnie kapitał ludzki. • Zmienia się wewnętrzna struktura zatrudnienia  wzrost specjalizacji • Najsilniejszy wzrost zatrudnienia dot. wąsko definiowanych specjalistów 3,5 razy (z 56 tys. do 196 tys.) • Słabszy, gdy poszerzy się definicję specjalistów w kierunku mniej wykwalifikowanych; wzrost = 67% (liczba mniej wzrosła wyspecjalizowanych z 24 tys. do 40 tys.) • Spada zatrudnienie osób, których ujmuje b. szeroka definicja jako specjalistów IT a nie są specjalistami IT w dosłownym tego słowa znaczeniu o 33% (z 316 tys. do 213 tys.) • Wymiana kadr związana z większą profesjonalizacją pracujących w branży – wzrost osób ściśle związanych z zawodami informatycznymi

33. Oczekiwania w stosunku do szkolnictwa Podniesienia jakości kształcenia informatycznego w uczelniach tym eliminacji z rynku usług edukacyjnych uczelni słabo kształcących Stawianie w kształceniu na samodzielność i kreatywność studentów; odchodzenie od sztampowego pisania skryptów Brak sensu kształcenia „informatyków” na poziomie średnim dla branży; może jest popyt wśród firm - konsumentów ? Kierowania się w kształtowaniu programów oczekiwaniami dot. wymaganych umiejętności absolwentów Szybkich modernizacji programów kształcenia dopasowanych do zmian zachodzących w branży

34. Razem

35. Niedopasowania na rynku pracy:perspektywy - problemy • Braki (malejące podczas kryzysu) kadr już dziś • Bezwzględne w IT&T, budownictwie • Względne (przy dużym bezrobociu) w przemyśle odzieżowym • Brakikadr w najbliższej przyszłości • Energetyka – przechodzenie na emeryturę • Budownictwo i IT&T – oczekiwany wzrost popytu na pracę • Zasadnicze braki jakościowe • Osobne stricte zawodowe (choć wołanie o przygotowanie techniczne) • Powszechne społeczne • Zasadnicze zmiany kompetencji • W przemyśle odzieżowym przechodzenie od firm wykonawczych do projektująco-nadzorujących • Konieczność wdrażania nowych technologii w energetyce • Ambicje tego rodzaju można by mieć i w innych przemysłach – ale bariera wysokich kwalifikacji (budownictwo, IT&T)

36. Kształcenie

37. WOŁANIE O KADRY (tylko trochę przyhamowane kryzysem) WIELKOŚĆ< JAKOŚĆ< STRUKTURA Jak kształcenie może przyczynić się do rozwiązania problemów zatrudnieniowych? Cel projektu

38. Kształcenie szkolne • Przedmioty proponowane w programach zasadniczych szkół zawodowych nie budziły większych wątpliwości, natomiast w programach dla techników – tak. Liczba tzw. teoretycznych przedmiotów zawodowych jest zbyt duża, treści wielu z nich pokrywają się, brak jest korelacji międzyprzedmiotowej • Część programów przestarzała, inne choć nowe w związku z szybkimi zmianami technologicznymi szybko staje się przestarzała • W większości programów naturalne warunki pracy jako na najlepsze miejsce uczenia się zawodu, rzadko realizowane • Praktyki mają krótki wymiar = najczęściej 4 tygodnie

39. Egzamin zawodowy • Zdawalność egzaminu zawodowego, którą przyjęto jako miernik realizacji efektów kształcenia (określonych na podstawie standardu wymagań egzaminacyjnych) wskazała na niską w niektórych przypadkach (zawodach) jakość edukacji, szczególnie w branży IT, budowlanej i energetycznej, głównie na poziomie technikum. Znacznie lepsze wyniki osiągnęli absolwenci zasadniczych szkół zawodowych. • Brak elementów praktycznych w egzaminie zawodowym • Brak udziału pracodawców w jego kształtowaniu

40. Sprzężenie zwrotne • PRACODAWCY • PRACOWNICY • Szkoły • Uczelnie • Instytucje kształcenia ustawicznego

41. Przyczyny niedopasowań edukacji do rynku pracy • W szkołach i na uczelniach nie ma odpowiednich warunków technicznych, by trenować praktyczne kompetencje zawodowe (nie ma nowoczesnych maszyn stosowanych w przemyśle odzieżowym, nie ma bloku energetycznego, są problemy z zakupem programów komputerowych do nauki informatyki itd.) • Koszt • Brak porozumień z pracodawcami, czasem niechęć (z obu stron, wpływ konkurencji) • W wielu szkołach (zwłaszcza w ponadgimnazjalnych) nauczyciele przedmiotów zawodowych to • osoby z długoletnim stażem pracy (niekiedy osoby będące już na emeryturze) • które nigdy nie miały lub od dawna nie mają kontaktu z tym, co się aktualnie dzieje się w branży – jakie umiejętności są poszukiwane, jakie programy komputerowe i jakie narzędzia są wykorzystywane – nie mają więc szansy na to, by uczyć w sposób „aktualny”. • Problemem może być też ich oderwanie od praktyki uprawiania zawodu, co powoduje przekazywanie wiedzy i umiejętności aktualnie nie używanych w firmach. • „

42. Przyczyny niedopasowań edukacji do rynku pracy • „Praktyka” praktyk zawodowych. W założeniu praktyki mają dawać uczniom i studentom te umiejętności, których nie dostarcza im system edukacyjny. Chodzi tu o: • umiejętność odnalezienia się w organizacji, • zapoznania się z realiami pracy w branży • z konkretnymi czynnościami zawodowymi. • W szkołach są opracowywane programy praktyk, które – w przypadku branży budowlanej – zakładają m.in. to, że uczeń/student zapozna się ze wszystkimi etapami budowy, ale trudno znaleźć przedsiębiorstwo, które • jest w stanie zapewnić tak różnorodne doświadczenia • zechce przyjąć na praktyki • Szkoły nie są w stanie zapewnić miejsca praktyk wszystkim uczniom, nie są też w stanie skontrolować jakości praktyk • Aprobuje się fikcje praktyk

43. Wybrane rekomendacje

44. Prognozy popytu na pracę • Brak prognozy zmian struktury popytu na pracę i tym bardziej na konkretne kompetencje zawodowe. • Bez nich młodzież, placówki edukacyjne, samorządy powiatowe a nawet odpowiednie władze centralne nie mają wiedzy o tym, które kompetencje kształcić. Wiedza • nie jest dostateczna (część wynika z działań marketingowych), • nie jest wyprzedzająca w stosunku do popytu na pracę a podążająca za nim z pewnym opóźnieniem. • Budowanie prognoz popytu na pracę nie może się opierać na zsumowanych przewidywaniach przedsiębiorców. Przedsiębiorcy bowiem funkcjonują w zmiennym środowisku gospodarczym i w warunkach wysokiego ryzyka. Potrzebne są prognozy oparte na trendach rozwoju branż.

45. Jaka edukacja zawodowa Edukacja zawodowa musi być na tyle ogólna (co nie znaczy teoretyczna), a jednocześnie reprezentować tak wysoki poziom, by na jej bazie można było nadbudowywać konkretne umiejętności wymagane na poszczególnych stanowiskach. Dopasowanie terytorialne - pokrycie zapotrzebowania rynku na pracowników z badanych branż jest nierównomierne (też efekt niedopasowań terytorialnych) Tworzenie regionalnych bilansów kwalifikacji ukierunkowanych branżowo i ich okresowa weryfikacja, co mogłoby być podstawą do tworzenia planów edukacyjnych w placówkach zajmujących się kształceniem (szkołach, uczelniach, instytucjach kształcenia ustawicznego), jak i w samorządach powiatowych odpowiedzialnych z edukacje na poziomie średnim, czy do kandydatów do szkół i ich rodziców. Szwankuje wiedza o potrzebnych kwalifikacyjnych, ponieważ nie działa żaden mechanizm przekazywania informacji o lokalnym popycie na pracę do placówek edukacyjnych

46. Czego uczyć dla pracy • Opracowanie katalogu umiejętności potrzebnych na określonych stanowiskach w poszczególnych branżach (bezpośrednio w konkretnych firmach) • Katalog ten mógłby stać podstawą zawodowego kształcenia. Tak konstruowano niegdyś programy kształcenia zawodowego, należy wrócić do tej metody prowadząc badania w reprezentatywnych firmach przez zawodoznawców i metodyków kształcenia zawodowego. • Proces musiałby być ciągły • Programy kształcenia zawodowego do stosowania w skali kraju nie obejmą tego, czego od pracownika oczekują różne firmy, mogą tylko objąć zestaw podstawowych, wspólnych umiejętności. Są zatem 2 rozwiązania: • Kształcenie specyficzne dla firm powinno odbywać się bezpośrednio w nich samych odpowiednio wspierane przez państwo • Kształcenie specyficzne mogą prowadzić szkoły, bądź inne instytucje edukacyjne na zlecenie konkretnych firm • Kształcenie to nie musi być długotrwałe ani nie musi nawet trwać określoną, jednakową ilość czasu, nie musi też być ciągłe (idea kształcenia modułowego)

47. Wnioski z analizy programów • Analiza programów wskazuje, że te „przedmiotowe” zawierają bardzo dużo treści do opanowania i stawiają uczniom wysokie wymagania (o czym świadczy m.in. duża liczba sformułowanych w przypadku niektórych z nich celów kształcenia). Znacznie lepszą konstrukcję mają – słabo rozpowszechnione (być może dlatego, że wymagają innej, nowej organizacji roku szkolnego) programy modułowe. • Zidentyfikowane problemy kształcenia zawodowego są pochodną m.in.: • Istniejących mechanizmów tworzenia programów (zasady tworzenia i wprowadzania do praktyki, proces legislacyjny, niewielki wpływ pracodawców na ich ostateczny kształt) i zmiennych wymagań rynkowych i branżowych, często trudnych do identyfikacji i ustandaryzowania. • Zapotrzebowania rynku pracy na określone kompetencje (problemy z ich zdefiniowaniem i upowszechnieniem) i pozycji szkolnictwa zawodowego na rynku usług edukacyjnych (motywacje i aspiracje młodzieży). • Zasobów kadrowych szkolnictwa zawodowego, głównie nauczycieli przedmiotów zawodowych (zwykle osoby starsze, niechętne podnoszeniu kwalifikacji i wprowadzaniu jakichkolwiek zmian programowych, czasem wręcz uczące tak - nawet z takich samych podręczników - jak się same uczyły).

48. Nadzór nad jakością Niedostateczny nadzór ze strony samorządów nad edukacją na poziomie średnim, nieuwzględnianie zatrudnialności absolwentów. Do tej pory nie przeprowadzono diagnozy kształtowania sieci szkół, wyboru kierunków kształcenia zawodowego, sposobów czuwania nad jakością kształcenia ze strony samorządów Umiejętności określone w opisie zawodów przewidywanych dla absolwentów szkół wyższych i zawartych w tzw. standardzie kształcenia w niektórych przypadkach znacznie się różnią. Do tej pory obowiązują standardy kształcenia narzucające znaczną część programu studiów właściwych dla kierunków – strona odpowiedzialna ministerstwo Opisy sylwetek zawodowych absolwentów w standardach kształcenia są „dziełem” akademików. Zasadne byłoby poddać je analizie praktyków gospodarczych Planowane włączenie Polski do systemu EQF spowoduje – likwidacja standardów i zstąpienie ich autonomią wyższych uczelni w kształtowaniu programu kształcenia. Czy bez wymagań? Kto odpowiada? Badania zatrudnialności… nareszcie

49. Koszty kształcenia zawodowego i potwierdzanie kompetencji Mogłyby takie szkolenia oferować instytucje kształcenia ustawicznego, lecz pozostaje nierozwiązany problem pokrycia jego kosztów, wysokich, kiedy w szkoleniu trzeba użyć materiałów, aparatury, urządzeń. Firmy na ogół biorą na siebie ciężar szkoleń specyficznych, lecz bywa on nie do udźwignięcia w sektorze przedsiębiorstw małych a nawet średnich Zaprojektowanie skutecznych sposobów partycypacji środków publicznych w kształceniu umiejętności przydatnych w prostych zawodach bezpośrednio przez pracodawców (zapobieganie obawom o utratę nakładów przy migracjach pracowniczych) Potwierdzanie nabytych w pracy kompetencji, co powinno ułatwić mobilność pracowników i zmniejszyć koszty rekrutacji i adaptacji zawodowej Tworzenie jednego, kompletnego programu nauczania dla całego kraju (bo regionalne zróżnicowanie profilu wymaganych kompetencji– np. przemysł odzieżowy w okolicach Częstochowy ma nieco inny profil niż ten w regionie łódzkim) nie ma większego sensu

50. Egzamin zawodowy Mniej niż 1/2 z przystępujących do egzaminu zawodowego, go zdaje. Zdawalność w przypadku niektórych zawodów była żenująco niska np. 28,5% technik telekomunikacji, 36,3% technik elektryk, po 40% technik elektronik, technik informatyk i technik teleinformatyk. Brakuje jakiejkolwiek diagnozy przyczyn tego stanu (warunki pracy, kwalifikacje nauczycieli, motywacje i aspiracje uczniów). Konieczna! Czy aprobujemy egzamin zawodowy jako sprawdzian pewnych kompetencji w zawodzie (egzamin zawodowy zbiera bardzo krytyczne opinie). Nowe sposoby potwierdzania kompetencji zawodowych czy reforma starych? Udział pracodawców