Seminarium Specjalistów ds. nasiennictwa Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych RDLP w Olsztynie

Zachowanie różnorodności biologicznej poprzez ochronę ex situ jesionu wyniosłego, wiązu górskiego, wiązu pospolitego oraz wiązu szypułkowego – działania LBG Kostrzyca. Małgorzata Pałucka LBG Kostrzyca Seminarium Specjalistów ds. nasiennictwa Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych RDLP w Olsztynie 24 maja 2013 roku

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Owocniki patogenu Hymenoscyphus pseudoalbidus (stadium anamorficzne- Chalara fraxinea (Kowalski 2006) Zamieranie jesionu- symptomy przebarwienia drewna w formie sektorów oraz przebarwienia w kształcie litery „T” nekrozy kory zabliźnione i niezabliźnione, raki drzewne połączone z zapadaniem kory oraz miejscową hipertrofią, podłużne lub tafelkowate spękania kory, wykruszanie kory prowadzące do odsłaniania drewna więdnięcie, przebarwienia i nekrozy lokalne lub całkowite liści oraz ich przedwczesny opad zamieranie całych gałęzi lub ich szczytów, zamieranie wierzchołków, nieregularne ulistnienie korony

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zamieranie jesionu- symptomy

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Hymenoscyphuspseudoalbidus- tzw. stadium telomorficzne patogenu. Miseczki patogenu tworzą się (VII-IX) na nerwach ubiegłorocznych liści jesionu, produkują zarodniki rozprzestrzeniane przez wiatr. Zarodniki infekują drzewa, rozpoczynając proces zamierania, w tym opadania liści. Chalafafraxinea- tzw. stadium wegetatywne (anamorficzne) patogenu. Wyrasta na opadłych zainfekowanych liściach jesionu, jesienią. Wytwarza formę przetrwaną patogenu, z której następnego roku w lecie wytworzą się miseczki Hymenoscyphuspseudoalbidus.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Hymenoscyphuspseudoalbidus

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Chalara fraxinea T. Kowalski (Kowalski 2006)

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r Holenderska choroba wiązów DUTCHELM DISEASE (DED) • Holenderska choroba wiązów wywoływana przez grzyby: • Ophistomaulmi(rozprzestrzenił się w Europie po 1910 r.) • Ophiostomahimal-ulmi (gat. endemiczny w zachodnich Himalajach) • ich hybrydę: Ophiostomanovo-ulmiBrasier, 1991 (od końca lat 60-tych XX wieku zniszczył największe powierzchnie drzewostanów wiązowych w Europie i w Ameryce Pn). 2. Na wiązach patogen spotykany jest również w stadium konidialnym jako Pesotumulmi (M.B. Schwartz) J.L. Crane & Schoknecht. 3. Po raz pierwszy symptomy choroby zamierania wiązów zaobserwowano i opisano w Holandii w 1920 r. • Wektorem rozprzestrzeniania się choroby są chrząszcze z rodziny ryjkowcowatych podrodziny korników (Scolytinae): • Hylurgopinus rufipes • Ogłodek wielorzędowy (Scolytusmultistriatus) • Ogłodek wiązowca (Scolytusscolytus).

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Holenderska choroba wiązów- symptomy • objawy są wynikiem zakażenia wiązek przewodzących w drzewie. • zakażenie powoduje zatykanie się tkanek naczyniowych i utrudnianie normalnego transportu wody do korony drzewa. • objawy usychania są widoczne na liściach, gałęziach, łodygach. • choroba kończy się śmiercią całego drzewa. Objawy często obserwuje się na początku lata, ale mogą one być obecne w każdym czasie wegetacji. Lato- liście brązowe, zwinięte, suche Wczesne symptomy- liście jeszcze zielone, ale widocznie zwiędłe Drzewo obumiera…

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zamieranie jesionu w Europie- historia • 1992 rok- pierwsze objawy nasilonego zamierania jesionu w północno-wschodniej Polsce (Stocki 2001, Sierota i in. 1993). • Po 1992 roku chorobę zaobserwowano w pozostałych części Polski (Kowalski 2001, Przybył 2002), na obszarze ponad 10 tysięcy hektarów (Gil i in. 2006). • Zamieranie jesionu w Europie m.in. w Norwegii, Danii, Litwie, Austrii, Belgii, Czechach, Finlandii, Francji, Niemczech, na Węgrzech, we Włoszech, Holandii, Słowenii, Szwecji, Estonii, Łotwie i Szwajcarii. • W 2012 roku stwierdzono pierwsze objawy zamierania na Wyspach Brytyjskich (Coghlan 2012). • Prędkość rozprzestrzeniania się choroby według EUFORGEN to 20-30 km rocznie (EUFORGEN, News, 14.12.2012).

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, Olsztyn, 22-24 maja 2013 r. Zamieranie jesionu wyniosłego w Wielkiej Brytanii- podejmowane działania • Podjęcie szeroko zakrojonych działań dla rozpoznania problemu zamierania jesionu wyniosłego (Js jest trzecim najczęściej występującym gatunkiem drzewa liściastego i drugim najczęściej hodowanym w UK). • Powstanie dokumentu pn. ”Rapid assessment of the need for a detailed Pest Risk Analysis forChalara fraxinea” Version no: 1.3, revised 09/08/2012. Dokument zawiera: • Opis taksonomiczny Chalara fraxinea oraz status patogenu zgodnie z dyrektywą UE 2000/29/EC. • Wpis Chalara fraxinea na listę alertową European and Mediterranean Plant Protection Organization (EPPO). • Ocenę ryzyka przenoszenia się patogenu na obszarze UK (zaklasyfikowanie zagrożenia jako trwałego).

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zamieranie jesionu wyniosłego w Wielkiej Brytanii- podejmowane działania • Ocena ryzyka zagrożenia innych poza F. excelsior gatunków jesionów, które mają znaczenie gospodarcze/ ekologiczne w UK, a które mogą być potencjalnymi gospodarzami patogenu, • Analizę przenoszenia się patogenu w UK- nie stwierdzono obecności tzw. wektorów (np. owadów), • Analizę potencjalnego kierunki i prędkości przeniesienia się Chalara fraxinea na teren UK ze strony Europy kontynentalnej, • Oszacowanie skutków ekonomicznych, społecznych i środowiskowych rozprzestrzeniania się choroby zamierania jesionów w UK.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zamieranie jesionu wyniosłego w Wielkiej Brytanii- podejmowane działania

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zamieranie jesionu wyniosłego w Danii • W Danii jesion wyniosły to mityczne „drzewo życia” ("The tree of life" ), „ gdy umiera jesion- następuje schyłek świata…” • Od 2002 r. zamieranie jesionów w Danii. • W 2005 r. 95% jesionów jest zarażonych przez Chalara fraxinea. • Milionowe straty duńskiego przemysłu meblarskiego i drzewnego w wyniku zamierania jesionów. „The tree of life”

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zamieranie jesionu wyniosłego w Danii- podejmowane działania • Projekt ratowania jesionu (autor- prof. Erik Kjaer, Uniwersytet w Kopenhadze) • Pozyskanie nasion z drzew nieporażonych infekcją (w Danii to zaledwie 2% populacji jesionu). • Pozyskanie nasion z drzewa stojącego, z wysokości co najmniej 20 m nad gruntem. • Hodowla sadzonek z nasion- jedyny rezerwuar jesionu w przyszłości. • Konieczność wytypowania drzew o genotypie odpornym na niszczące działanie Ch.fraxinea - jedynym rozwiązaniem problemu zamierania jesionu w Europie.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Potencjalne zagrożenie przedostania się choroby na teren USA Sullivan M., 2011. CPHST PestDatasheet for Chalarafraxinea, USDA- APHIS – PPQ - CPHST • Do 2011 r. nie odnotowano przypadków zamierania jesionów w USA. • Przyjmuje się, że 16 gatunków jesionów występujących w USA może być podatnych na zakażenie Chalara fraxinea. • Najbardziej narażone na pojawienie się choroby zamierania jesionu są tereny najliczniejszego występowania F. excelsior tj. w powiatach Connecticut, Kentucky, Massachusetts, New York i Ohio oraz New Brunswick, Nowa Szkocja, Ontario a także w Quebeku w Kanadzie. • Opracowano klucz do oceny symptomów zamierania jesionu (ocena symptomów zewnętrznych, identyfikacja mikrobiologiczna w hodowli laboratoryjnej, identyfikacji molekularnej).

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zamieranie jesionu wyniosłego w Polsce • 1992 rok- pierwsze objawy nasilonego zamierania jesionu w północno-wschodniej Polsce (Stocki 2001, Sierota i in. 1993). • Po 1992 roku chorobę zaobserwowano w pozostałych części Polski (Kowalski 2001, Przybył 2002), na obszarze ponad 10 tysięcy hektarów (Gil i in. 2006).

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zmiany powierzchni lasów z Js jako gatunkiem panującym [ha] w latach 2001-2011 (dane z DGLP, Wydział Urządzania Lasu i Geoinformatyki, luty 2013 r.)

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zmiany powierzchni lasów z Js jako gatunkiem panującym [ha] w latach 2001-2011 Kolejne lata

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zmiany miąższości jesionu jako gatunku panującego [m3] w latach 2001-2012 (dane z DGLP, Wydział Urządzania Lasu i Geoinformatyki, luty 2013 r.)

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zmiany miąższości jesionu wyniosłego jako gatunku panującego [m3] Kolejne lata

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zmiany miąższości jesionu jako gatunku rzeczywistego [m3] w latach 2001-2012 (dane z DGLP, Wydział Urządzania Lasu i Geoinformatyki, luty 2013 r.)

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zmiany miąższości jesionu wyniosłego jako gatunku rzeczywistego [m3] Kolejne lata

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Ochrona jesionu wyniosłego w PolsceZalecenia ochronne GIOŚ dotyczące typu siedliska: Łęgowe lasy dębowo- wiązowo- jesionowe (Kod siedliska 91F0 ), po badaniach monitoringowych w latach 2009- 2011 (Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000) • Poprawienie sytuacji hydrologicznej lasów łęgowych (np. przebudowa systemów wałów przeciwpowodziowych- przywrócenia wpływu zalewów). • Działania hodowlano-leśne, np. sztuczne uzupełnianie gatunków drzew trudno odnawiających się naturalnie (np. nad Bugiem –dębu, w uzupełnieniu dynamicznych tam odnowień jesionu i wiązu). • W drzewostanach z dominacją jesionu, w przypadku masowego zamierania tego gatunku, należy usuwać jesiony zrębem zupełnym i sztuczne odnowić olszą, co bywa stosowane w praktyce, niemniej jednak jest destrukcyjne dla siedliska 91F0.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Ochrona jesionu wyniosłego w PolsceZalecenia ochronne GIOŚ dotyczące typu siedliska: Łęgowe lasy dębowo- wiązowo- jesionowe (Kod siedliska 91F0 ), po badaniach monitoringowych w latach 2009- 2011 (Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000) Dla zachowania siedliska 91F0 konieczne jest: • Ograniczenie usuwania jesionów, nawet kosztem pozostawienia części z nich do naturalnego rozkładu w lesie. • Szerokie zróżnicowanie składu gatunkowego odnowień, z pełnym wykorzystaniem warunków mikrosiedliskowych i z wykorzystaniem np. wiązu. • W obszarach, w których dominującą formą łęgów są jednolite wiekowo lasy dębowe, sugeruje się aby, oprócz wyłączenia części z nich z gospodarki leśnej i oddania naturalnym procesom, gospodarka leśna była ukierunkowana na różnicowanie struktury przestrzennej i wzbogacenie gatunkowej (z pozostawieniem dużych części starego drzewostanu!).

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. „Ustalenie przyczyn i uwarunkowań zamierania jesionówi jaworów dla wypracowania podstaw postępowania hodowlano – ochronnego” Autorzy części dot. jesionu Prof. dr hab. Tadeusz Kowalski i dr inż. Wojciech Kraj Podsumowanie wyników i wnioski dla praktyki leśnej • Nie ma jedynej skutecznej metody zwalczenia choroby jesionów w Europie. • Wygrabianie i palenie liści jesionu- najlepsze działanie, ale jedynie lokalnie, na małą skalę. • W szkółkach- chemiczna ochrona sadzonek fungicydami, ale po przeniesieniu do upraw- bez dalszej ochrony fungicydami- zamieranie sadzonek. • Wspieranie odnowień naturalnych jesionu (naturalna selekcja i przetrwanie osobników najmniej podatnych na chorobę).

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. „Ustalenie przyczyn i uwarunkowań zamierania jesionówi jaworów dla wypracowania podstaw postępowania hodowlano – ochronnego” Autorzy części dot. jesionu Prof. dr hab. Tadeusz Kowalski i dr inż. Wojciech Kraj Podsumowanie wyników i wnioski dla praktyki leśnej c.d. • Osobniki nie wykazujące objawów chorobowych („zdrowe”) różnią się w danym drzewostanie od osobników zamierających cechami genetycznymi i biochemicznymi- możliwość wykorzystania tej informacji do hodowli i tworzenia nowych nasadzeń jesionów genetycznie bardziej odpornych. • Konieczność zaostrzenia obowiązujących w Polsce przepisów „kwarantannowych”.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. „Zachowanie różnorodności biologicznej poprzez ochronę ex-situ jesionu wyniosłego, wiązu górskiego oraz wiązu pospolitegona terenie Dolnego Śląska na obszarach Natura 2000” Finansowanie Projektu: • Koszt całkowity projektu: 511 962 zł • Koszt kwalifikowany: 449 400 zł • Wartość Umowy z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu- współfinansującym program: 50% kosztów kwalifikowanych: 224 700 zł Okres realizacji projektu: Lipiec 2013 r. – 31 marca 2015 r.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zachowanie różnorodności biologicznej poprzez ochronę ex-situ jesionu wyniosłego, wiązu górskiego oraz wiązu pospolitegona terenie Dolnego Śląska na obszarach Natura 2000 Zasięg przestrzenny projektu

Zasięg przestrzenny projektu

Zasięg przestrzenny projektu – rezerwaty przyrody *dotyczy wiązu szypułkowego, wiązu górskiego, wiązu pospolitego

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Główny cel projektu • Ochrona ex situ bioróżnorodności populacji jesionu wyniosłego (Fraxinusexcelsior L.), wiązu górskiego (UlmusglabraHuds.), wiązu szypułkowego (UlmuslaevisPall.) oraz wiązu pospolitego (Ulmus minor Mill.) znajdujących się na obszarach Natura 2000 oraz w czterech rezerwatach przyrody na terenie Dolnego Śląska. Ochrona różnorodności biologicznej wyżej wymienionych gatunków będzie polegała na: • Pozyskaniu nasion (wiązy i jesiony) • Pozyskaniu pędów z pąkami spoczynkowymi (jesiony) w celu ich kriogenicznego przechowania • Pozyskaniu liści (jesiony i wiązy) do izolacji DNA i utworzenia banku DNA.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, Olsztyn, 22-24 maja 2013 r. Lista celów do osiągnięcia w ramach realizacji projektu Na poziomie gatunku • Określenie liczby osobników zdrowych na wytypowanych stanowiskach. • Zbiór nasion jesionu i wiązu z możliwie największej liczby osobników zdrowych i zdeponowanie ich w postaci zasobów genowych w temperaturach kriogenicznych. • Zbiór pędów jesionu z pąkami spoczynkowymi do przechowania kriogenicznego. • Zbiór liści wiązu i jesionu w celu izolacji DNA i utworzenia banku DNA. Materiał genetyczny będzie służył w przyszłości do poznania poziomu zmienności i zróżnicowania genetycznego, które mają ważne znaczenie dla zdolności adaptacyjnych gatunków oraz do znalezienia w populacjach drzew o genotypie odpornym na patogeny. • Określenie możliwości zwalczenia patogenów za pomocą termoterapii i krioterapii nasion porażonych patogenami.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, Olsztyn, 22-24 maja 2013 r. Lista celów do osiągnięcia w ramach realizacji projektu Na poziomie populacji • Zabezpieczenie różnorodności biologicznej w postaci nasiennych zasobów genowych i pędów z pąkami spoczynkowymi jesionu wyniosłego oraz w postaci nasiennych zasobów genowych trzech gatunków wiązów z obszaru Natura 2000 oraz z czterech rezerwatów przyrody, w kontekście zamierania tych gatunków, do czasu ustąpienia choroby lub do momentu opracowania skutecznych metod zwalczania przyczyn zamierania wiązów i jesionów. Nasiona zostaną wykorzystane do hodowli sadzonek, a przez to do zwiększenia liczebności populacji wyżej wymienionych gatunków, jeśli inne metody zwalczania patogenów nie dadzą pozytywnego rezultatu. • Opracowanie sposobu eliminacji patogenicznych mikroorganizmów z powierzchni nasion – termoterapia i krioterapia – cel pośredni, zapewniający zabezpieczenie właściwego stanu ochrony gatunków, siedlisk przyrodniczych, ekosystemów i obszarów chronionych. • Zbankowanie DNA w celu poznania rozkładu zmienności genetycznej wewnątrz i między populacjami jesionów i wiązów na terenie Dolnego Śląska, co umożliwi w przyszłości tworzenie programów ochrony gatunków i siedlisk w oparciu o wytypowane populacje.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zadania przewidziane do realizacji w ramach projektu • Monitoring owocowania z określeniem liczby osobników zdrowych Zadanie to pozwoli na zweryfikowanie danych o liczebności i zdrowotności drzew w wytypowanych stanowiskach Monitorowanie owocowania będzie podstawą do podjęcia decyzji o zbiorze nasion. • Zbiór materiału nasiennego Zbiór materiału nasiennego z każdego z 36 stanowisk wskazanych w projekcie i utworzenie nasiennych zasobów genowych przechowywanych w temperaturach kriogenicznych . • Zbiór pędów jesionu wyniosłego wraz z pąkami spoczynkowymi Zbiór pędów z pąkami spoczynkowymi na każdym z 32 stanowisk i utworzenie zasobów genowych w postaci pędów z pąkami spoczynkowymi jesionu wyniosłego w temperaturach kriogenicznych.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zadania przewidziane do realizacji w ramach projektu • Utworzenie banku DNA jesionów i wiązów • Ocena skuteczności krioterapii i termoterapii w zwalczania patogenów • Zbiór nasion z osobników jesionu wyniosłego z widocznymi oznakami choroby zamierania jesionu (po 10 chorych osobników z danego stanowiska); • Krioterapia materiału nasiennego; • Termoterapia materiału nasiennego; • Weryfikacja obecności patogenów po procesach.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. „Zachowanie różnorodności biologicznej poprzez ochronę ex-situ jesionu wyniosłego, wiązu górskiego oraz wiązu pospolitegona obszarach Natura 2000” • Źródła finansowania projektu: Mechanizm finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego „OCHRONA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ I EKOSYSTEMÓW” • Poziom wnioskowanego dofinansowania projektu: 85 % kosztów kwalifikowanych • Zasięg przestrzenny projektu: Obszary NATURA 2000 na terenie całej Polski, za wyjątkiem Dolnego Śląska

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Zadania przewidziane do realizacji w ramach projektu • Monitoring owocowania z określeniem liczby osobników zdrowych • Zbiór materiału nasiennego • Zbiór pędów jesionu wyniosłego wraz z pąkami spoczynkowymi • Utworzenie banku DNA jesionów i wiązów • Ocena skuteczności krioterapii i termoterapii w zwalczania patogenów

„Ocena stanu populacji oraz ochrona ex situ wybranych dziko rosnących gatunków roślin rzadkich i zagrożonych na terenie Polski” Danuta Duda Seminarium Specjalistów ds. nasiennictwa Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych RDLP w Olsztynie 24 maja 2013 roku

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. „Ocena stanu populacji oraz ochrona ex situ wybranych dziko rosnących gatunków roślin rzadkich i zagrożonych na terenie Polski” Finansowanie Projektu: • Koszt całkowity projektu: 1 192 102 zł (Koszt kwalifikowany: 1 192 102 zł) • Wartość Umowy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - współfinansującym program: 95% kosztów kwalifikowanych: 1 132 496,90 zł Okres realizacji projektu: 1 marca 2013 r. – 31 marca 2015 r.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Partnerzy projektu Rada Ogrodów Botanicznych i Arboretów w Polsce: • Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny - Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie (OB-CZRB); • Ogród Botaniczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (OB UAM); • Leśny Bank Genów Kostrzyca (LBG Kostrzyca); • Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie (ŚOB); • Ogród Botaniczny Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie (OB UMCS). obsługa administracyjna obsługa finansowa koordynacja prac konsorcjantów ROBiAwP wnioskuje do NFOŚiGW LBG OB-CZRB ŚOB OB UAM OB UMCS

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. „Ocena stanu populacji oraz ochrona ex situ wybranych dziko rosnących gatunków roślin rzadkich i zagrożonych na terenie Polski” Zasięg przestrzenny projektu • Zasięg przestrzenny projektu obejmuje siedliska na: • 24 obszarach Natura 2000 • 13 Rezerwatach Przyrody • 12 Parkach Krajobrazowych • 3 użytkach ekologicznych.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. „Ocena stanu populacji oraz ochrona ex situ wybranych dziko rosnących gatunków roślin rzadkich i zagrożonych na terenie Polski” Cele projektu • Długoterminowa ochrona diaspor wybranych 30 gatunków rzadkich i ginących roślin naczyniowych z 75 stanowisk, w tym 60 nie objętych do tej pory taką formą zabezpieczenia ex situ; • Dążenie do zabezpieczenia jak największej ilości materiału genetycznego, zagwarantowania maksymalnej stabilności genetycznej połączonej z oszczędnością funduszy i przestrzeni; • Ochrona przed negatywnymi skutkami starzenia się nasion; • Stworzenie rezerwy materiału genetycznego w chłodniach i zbiornikach z ciekłym azotem zapewniających dostępność nasion do produkcji sadzonek do programów restytucyjnych; • Integracja danych dotyczących stanu zachowania populacji gatunków rzadkich – stworzenie cyfrowej bazy danych z informacjami na temat gatunków i stanowisk objętych przedsięwzięciem; • Inwentaryzacja wybranych stanowisk gatunków rzadkich i zagrożonych, co umożliwi określenie obecnego stanu populacji wybranych gatunków zagrożonych w Polsce;

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. „Ocena stanu populacji oraz ochrona ex situ wybranych dziko rosnących gatunków roślin rzadkich i zagrożonych na terenie Polski” Cele projektu • Podjęcie systemowych i zintegrowanych działań w obrębie ROBiAwP mających na celu wzmocnienie ochrony ex situ; • Kontynuacja i uzupełnienie realizowanych do tej pory ogólnopolskich programów ochrony ex situw postaci banków nasion – FlorNaturOB i FlorNaturLBG, co umożliwi długoterminowe zabezpieczenie w banku nasion jak największego wycinka puli genowej gatunków roślin naczyniowych zagrożonych wyginięciem; • Zabezpieczenie diaspor w większej liczbie kopii - w oparach ciekłego azotu w LBG Kostrzyca i OB-CZRB w Powsinie oraz w ogrodach botanicznych w Poznaniu, Lublinie i Mikołowie w temperaturze do minus 35°C; • Zainicjowanie sieci regionalnych banków nasion, które w przyszłości będą mogły służyć do przechowywania nasion gatunków roślin z Regionalnych Czerwonych List. Wyposażenie ogrodów botanicznych w podstawowy sprzęt do przechowywania diaspor umożliwi także przechowywanie nasion zebranych z uprawy ex situ oraz ze stanowisk naturalnych; • Zabezpieczenie prób gleby wraz z zawartymi w niej mikroorganizmami z miejsca zbioru nasion umożliwi zachowanie zarodników grzybów oraz grzybni gatunków towarzyszących bez konieczności ich izolowania. Zabezpieczenie reprezentatywnej próbki grzybów towarzyszących gatunkom skrajnie zagrożonym umożliwi odtworzenie składu gatunkowego mykoflory siedliska; • Siewki i rośliny w stanie juwenilnym uzyskane w toku prac wzbogacą kolekcje ex situ w ogrodach botanicznych (partnerach projektu), służąc do celów edukacyjnych i konserwatorskich.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. „Ocena stanu populacji oraz ochrona ex situ wybranych dziko rosnących gatunków roślin rzadkich i zagrożonych na terenie Polski” Efekt ekologiczny przedsięwzięcia Ochrona ex situ 30 gatunków roślin rzadkich, w tym 21 gatunków objętych ochroną ścisłą: • 1 gatunek ujęty w Polskiej Czerwonej Księdze jako Ex – wymarłe w naturze • 9 gatunków ujętych w Polskiej Czerwonej Księdze jako CR – krytycznie zagrożone • 6 gatunków ujętych w Polskiej Czerwonej Księdze jako EN – zagrożone • 8 gatunków ujętych w Polskiej Czerwonej Księdze jako VU – narażone • 1 gatunek ujęty w Czerwonej Liście Roślin i Grzybów Polski jako Ex – wymarłe i zaginione • 16 gatunków ujętych w Czerwonej Liście Roślin i Grzybów Polski jako E – wymierające – krytycznie zagrożone • 9 gatunków ujętych w Czerwonej Liście Roślin i Grzybów Polski jako V – narażone – zagrożone wyginięciem • 1 gatunek ujęty w Czerwonej Liście Roślin i Grzybów Polski jako R – rzadki.

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. „Ocena stanu populacji oraz ochrona ex situ wybranych dziko rosnących gatunków roślin rzadkich i zagrożonych na terenie Polski” – gatunki objęte projektem o najwyższej kategorii zagrożenia

Weryfikacja plantacji nasiennych sosny zwyczajnej– działania LBG Kostrzyca. Małgorzata Pałucka Seminarium Specjalistów ds. nasiennictwa Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych Olsztyn, 22-24 maja 2013 roku

Seminarium dla Regionalnych Genetyków, RDLP w Olsztynie, 24 maja 2013 r. Weryfikacja genetyczna plantacji nasiennych sosny zwyczajnej • W nawiązaniu do jednego z wniosków narady Naczelników ds. hodowli/ zagospodarowania lasu, która miała miejsce w Jedlni w dniach 13-14 marca 2013 r. oraz do założeń planu finansowo-gospodarczego, LBG Kostrzyca zadeklarował w piśmie do DGLP zn. spr. ZBW-7138/14/2013 gotowość weryfikacji genetycznej plantacji nasiennych sosny zwyczajnej. • W odpowiedzi zn. spr. ZH-7130-21/13 DGLP wyraziła zgodę na wykonanie tego zadania przez LBG Kostrzyca.

Seminarium Specjalistów ds. nasiennictwa Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych RDLP w Olsztynie