Føroyski búskapurin - eitt sindur øðrvísi -

1. Føroyski búskapurin- eitt sindur øðrvísi - Magni Laksáfoss

2. Magni Laksáfoss • Búskaparfrøðingur • Arbeiði við phd-verkætlan:“Kanning av føroyska búskapinum” • Stuðlað av: • BP Amoco Exploration (Faroes) Ltd. • The Faroese Partnership • Statoil

3. Grundin til verkætlanina • Bygdi myndilin EMFI í 1997 • Munur millum teoretisku læribøkurnar og ’veruleikan’ – serliga langt-sikt • EMFI er ein stutt-sikts myndil • Verkætlanin arbeiðir við langt-sikt

4. Gjøgnumgongdin • Føroyski búskapurin øðrvísi • Hvussu veksur búskapurin? • Frá útboðsbúskapi til eftirspurningsbúskap • Niðurstøða

5. Føroyski búskapurin øðrvísi

6. Kjarnin í “vanligari” búskaparfrøði Dømi: ekspansivur fíggjarpolitikkur • trýst á arbeiðsmarknaðin • lønarvøkstur • verri kappingarføri • útflutningurin minkar • innflutningur økist

7. Kjarnin í “vanligari” búskaparfrøði Samanumtikið um “vanligan” ekspansivan fíggjarpolitikk: Ekspansivur fíggjarpolitikkur vil - gjøgnum lønarvøkstur - kroysta útflutningsvinnurnar - Størri almennan sektor - Minni privatan sektor

8. Føroyski búskapurin øðrvísi Tríggir avgerðandi munir: • Støddin á búskapinum • Fólkaflytingin • Fiskimenn løntir við hýrum

9. Føroyski búskapurin øðrvísi Støddin á búskapinum Lítli búskapurin ger tað neyðugt at innflyta næstan alt- alneyðugt við “hørðum valuta” Tí hevur útflutningsvinnan avgerðandi týdning fyri búskapin- “gongur tað væl í útflutningsvinnuni – so gongur tað væl í búskapinum”

10. Føroyski búskapurin øðrvísi Fólkaflytingin

11. Føroyski búskapurin øðrvísi Fólkaflytingin

12. Føroyski búskapurin øðrvísi Fólkaflytingin Tætt samband er millum fólkaflytingina og búskapargongdina Nakað av tillagingini á arbeiðsmark- naðinum fer fram gjøgnum fólkaflyting (í mun til lønartillaging)

13. Føroyski búskapurin øðrvísi Fiskimenn løntir við hýrum • Fiskimenn eru løntir við hýrum – tvs. eftir fonginum • Hýrupartarnir hava verið stórt sæð óbroyttir seinastu 30 árini • Løningin av fiskimonnunum er í prinsippinum óheft av búskapargongdini annars og av lønargongdini á landi

14. Hvørjar eru avleiðingarnar? • Dømi: ekspansivur fíggjarpolitikkur • trýst á arbeiðsmarknaðin • lønarvøkstur • verri kappingarføri • útflutningurin minkar • innflutningur økist -ja fólkaflyting - ikki eins nógv onga ávirkan á hýrurnar - ikki í fiskiveiðini - ikki eins nógv - ja

15. Kjarnan í “vanligari” búskaparfrøði Samanumtikið um “føroyskan” ekspansivan fíggjarpolitikk: Ekspansivur fíggjarpolitikkur vil - gjøgnum lønarvøkstur – kroysta útflutningsvinnurnar (?) - Størri almennan sektor (Ja) - Minni privatan sektor (Netto: nei)

16. Hvussu veksur búskapurin?

17. Føroyar og Hetland

18. Pierre-Francois Verhulst Notice sur la loi que la population pursuit dans son accroissement. (1838) (Notat um lógina / reglusemi um fólkavøkstur)

30. Deksbátar - sluppungar

32. Fiskimarkið

33. Hvat lyftur búskapin upp? • Broytingarnar í beriførleika stava allar frá broytingum í útflutnings-vinnunum • Líknandi úrslit eru m.a. kend frá búskaparfrøðini um menningarlond • Gjaldsjavna-avmarking’Current account’-restricted economy

34. Hvat lyftur búskapin upp? • Vinnupolitisku karmarnir hava stóran týdning fyri um broytingar henda • Góður vinnu-, fiskivinnu- og fíggjarpolitikkur hava avgerandi týdning

35. Frá útboðsbúskapi til eftirspurningsbúskap

38. Egin nýtsla Útflutningur Útboðsbúskapur

39. Blandingsbúskapur men við rættiligum útboðs-eyðkennum

40. Eftirspurningsbúskapur

41. Avleiðingin • Broytingin frá útboðsbúskapi til eftirspurningsbúskap hevur havt við sær: • Útflutningsvinnurnar nógv minni ávirkan á búskapargongdina • Eftirspurningurin frá tí almenna og tí privata hava stóra ávirkan (t.d. økti eftirspurningurin orsakað av nýggju lánimøguleikunum) • Fíggjarpolitikkurin hevur stóran týdning fyri búskapargongdina

42. Niðurstøða

43. Niðurstøða (1) • Føroyski búskapurin hevur øðrvísi eginleikar enn tað, lærubøkurnar innan búskaparfrøði vanliga leggja dent á • Serliga kemst munurin av: • Støddini á búskapinum • Fólkaflytingini (arbeiðsmarknaðinum) • Lønningini av fiskimonnum • Hetta ger, at nógvar av niðurstøðunum frá lærubókunum kunnu ikki nýtast ókritiskt

44. Niðurstøða (2) • Búskaparvøksturin er avmarkaður av gjaldsjavnanum “gongur tað væl í útflutningsvinnuni – so gongur tað væl í búskapinum” • Avmarkingin var meiri eyðsýnd fyrr tá búskapurin var útboðsbúskapur, men er enn galdandi uppá langt sikt • Góður vinnu-, fiskivinnu- og fíggjarpolitikkur hevur avgerandi týdning fyri búskaparvøksturin

45. Niðurstøða (3) • Búskapurin er farin frá einum útboðsbúskapi til ein eftirspurningsbúskap • útflutningsvinnan minni týdning fyri konjunkturin • fíggjarpolitikkurin avgerandi fyri konjunkturstýringina

46. Takk fyri áhugan Føroyski búskapurin- eitt sindur øðrvísi - Magni Laksáfoss

47. Broytingar í beriførleika

48. Kommisionsbetænkningen fra 1938 • ”der stort set ikke findes andre erhverv end Landbrug og Fiskeri og de deraf afledede Erhverv (Handel, Haandværk, Bankvirksomhed, Samfærdsel).” • ”Alt i alt kan man sige, at ca. 9/10 af Befolkningen i større eller mindre Grad er direkte eller indirekte afhængige af Fiskeriet.” (s. 11 í ”Betænkningen angaaende Færøernes Erhvervsforhold 1938”)