les 9 - schrijfstijl

1. les 9 - schrijfstijl • I-C1#, docent@han.nl, datum

2. Vandaag • Schrijfstijl • Concreet schrijven • Beeldend schrijven • Passieven en tangen • Schrappen • Leestekens • Naamvallen

3. Schrijfstijl • Stijl is de keuze die een schrijver maakt uit mogelijke formuleringen om zijn gedachten vorm te geven. • Burger en De Jong, (2009), Handboek Stijl, Groningen: Noordhoff Uitgevers, p. 23

4. Oefening • Welke varianten kun je bedenken voor het volgende zinnetje? • ‘Geen schoenen op de bank a.u.b.’

5. Vergelijk • Ga naar www.kijkwijzer.nl • Wat vind je van het woordgebruik? • Klik ook op het tabje Kids • Welke veranderingen vind je in de schrijfstijl?

6. Stijlpiramide

7. Concreet schrijven

8. Technieken • Wees specifiek • Geef voorbeelden • Gebruik opsommingen • Verlevendig door personificatie • Verander naamwoordstijl in werkwoordstijl • Bewijs met cijfers • Gebruik de menselijke maat

9. 1. Specifiek • De rebellen in Libië zijn aan de winnende hand. • Wordt: • Het Libische rebellenleger van inmiddels meer dan 50.000 burgerstrijders heeft na de steden Bengazi en Sirte ook Tripoli veroverd op de regeringstroepen, en trekt inmiddels op naar Beni Walid.

10. 2. Voorbeelden • Bijna alle apparaten zijn voor rechtshandigen ontworpen. • Wordt: • De dunschiller, het broodmes, maar ook de locomotief. Geen van alle is door linkshandigen goed te gebruiken, omdat ze ontworpen zijn voor rechtshandigen.

11. 3. Opsommingen • Drie tips: • ieder onderdeel moet iets toevoegen • volgorde: het sterkste onderdeel komt laatst • niet teveel: met meer dan 5 onderdelen wordt een opsomming onoverzichtelijk en verliest aan zeggingskracht

12. 4. Personificatie • De werking van de azijnzuurbacterie is optimaal bij 33 graden. • Wordt: • De azijnzuurbacterie verzet het meeste werk bij een aangename temperatuur van 33 graden.

13. 5. Werkwoordstijl • Azijnbereiding vindt plaats in een enorme houten kuip. • Wordt: • De medewerkers van de fabriek bereiden de azijn in een enorme houten kuip.

14. 6. Bewijs het • Veel mensen doen een beroep op de geestelijke gezondheidszorg. • Wordt: • Dit jaar zullen zo’n 60.000 mensen hun koffer pakken voor een psychiatrische opname en meer dan 250.000 pakken de telefoon om een afspraak te maken met het RIAGG.

15. 7. Menselijke maat • India heeft een oppervlakte van 3.287.000 km2. • Wordt: • India is ruim 78 keer zo groot als Nederland.

16. Opdracht • Maak drie nieuwe, conrete versies van de volgende tekst met drie van de hiervoor gegeven technieken: • “Volgens klimaatscenario’s voor 2050 gaat de temperatuur de komende decennia gemiddeld verder omhoog, zowel ’s zomers als ’s winters.” • [‘Jaar 2007 bereikt opnieuw warmterecord’ op www.knmi.nl]

17. Beeldend schrijven

18. Beeldspraak • Ik voel me als een oliebol op 7 januari • Die grammaticadocent is echt een kwal • Mijn laptop heeft er vandaag geen zin in • We hadden veel huiswerk, maar nu is de druk weer van de ketel • Definitie: stijlfiguur die een situatie beschrijft met behulp van een beeld (oude oliebol, kwal, geen zin, ketel)

19. Zichtbaar • Het Melkwegstelsel is een afgeplatte, schijfvormige verzameling van sterren, gas en stof. In het midden is de schijf aanzienlijk dikker dan aan de rand, en het geheel lijkt wel wat op de vorm die je krijgt wanneer je twee soepborden op elkaar legt, met de bodems naar buiten.

20. Duidelijk • Professor Wagenaar over het geheugen: • Ik denk het liefst aan een bibliotheek met een catalogus. De problemen zitten altijd in de catalogus, en nooit in de bibliotheek. Het idee dat eerst iets in het hoofd is geweest en er daarna weer uit is verdwenen, is eigenlijk nooit aangetoond. Op een gegeven moment krijg je geen antwoord meer op bepaalde vragen, maar dat wil niet zeggen dat de materie weg is. Je kunt alleen aantonen dat je er geen toegang meer toe hebt.

21. Overtuigen • Biologen over het ecosysteem wanneer diersoorten uitsterven: • Van de miljoenen soorten dieren en planten op aarde kunnen we er misschien best een paar missen, zoals ook een vliegtuig wel een of twee klinknagels kan missen. Dat heeft nog geen gevolgen voor de inzittenden. Maar eens wordt het kritieke punt bereikt waarop het vliegtuig een motor of een vleugel verliest en neerstort.

22. Amuseren • Willem Wilmink over het kunstmatige verschil tussen ‘hen’ en ‘hun’, zoals dat is bedacht in de Gouden Eeuw: • De poging van de zeventiende-eeuwse grammaticus Chr. van Heule om naar analogie van het Latijn naast ‘hun’ een vierdenaamvalsvorm ‘hen’ te introduceren, is na drie eeuwen onderwijs nóg niet geslaagd: de taal is een organisme dat onnatuurlijke bedenksels uitzweert als een achterwerk een schot hagel.

23. Gebruik • Beeldspraak: • sluit aan bij de kennis van de lezer • is origineel • is kort • roept geen ongewenste bijbetekenissen op

24. Passieven, tangen en ander ongerief

25. Niet zo passief! • Er kan een advertentie worden geplaatst waarop iedereen kan reageren. • Passief: worden (of zijn) + voltooid deelwoord. Dus: worden geplaatst. • Waarom niet actief: De werkgever plaatst een advertentie waarop iedereen kan reageren. • Check: loop je tekst na op word, wordt, worden, werd, werden. Zijn ze nodig?

26. Onzinzinnen • Internet is niet meer weg te denken. • Het hebben van een tweede identiteit op het net is een realiteit. • Onbeleefd gedrag is iets wat helaas veel voorkomt op internet. • Vaak zijn forums een verschijnsel waar veel discussie over mogelijk is. • Dus: geen open deuren, dooddoeners, versleten formuleringen.

27. Lekker vaag... • Veel, vaak, soms, meestal • Belangrijk, leuk, vervelend, interessant • Mensen, groepen, men, problemen • Oplossing: Concreet schrijven! (zie boven)

28. Klok en Lepel • Een broeiplaats voor asociaal gedrag • Het puntje van de ijsberg • Mensen ergeren zich grijs aan die gebeurtenissen • Voor niets gaat de zon onder • http://www.youtube.com/watch?v=dlDnRzxR0bo

29. Oefening • Beschrijf in ± 150 woorden de taak van een moderator. In twee versies: • 1e versieMet minstens 5 passieven, en veel andere stijlfouten (maar correcte grammatica!) • 2e versie Geredigeerd, helemaal zónder passieven en stijlfouten

30. Schrappen

31. Dat kan korter • Goethe tijdens zijn Italiaanse reis in een brief aan een vriend: • Ik schrijf je een lange brief, want ik heb geen tijd voor een korte.

32. Artikelniveau • Kom snel terzake, draai er in het artikel niet omheen • maak een schema • zet minder belangrijke informatie in de noten, dus buiten de tekst • parafraseer lange citaten

33. Alineaniveau • De organisatie van informatie binnen de alinea • formuleer een kernzin • schap overbodige samenvattingen • schrap overbodige herhalingen

34. Zinsniveau • Ga na of elk woord relevant is voor de zin en de stijl • Bij gokkers is sprake van de neiging om hun verslaving te verbergen. • Gokkers hebben de neiging hun verslaving te verbergen. • kom snel terzake: draai er in het artikel niet omheen

35. Leestekens Hoofdstuk 6 en 7 Praktische Schrijfgids

36. Komma • Een komma gebruik je om een zin leesbaarder te maken. in de regel betekent dit dat je je een komma plaatst waar je een pauze inlast bij het voorlezen. • Hoofdzin en bijzin: Als het nodig is, gebeurt het ook. • Opsomming: We bespreken punt, komma en dubbele punt. • Betekenisverschil: De medewerkers, die een laptop hebben, krijgen een speciale tas.De medewerkers die een laptop hebben krijgen een speciale tas.

37. Punt • Gebruik je: • aan het eind van de zin, behalve als er een uitroepteken of vraagteken staat, of een punt die hoort bij een afkorting • om een duizendtal aan te geven (20.000) • als afkortingsteken (mevr., enz., z.o.z.)

38. Dubbele punt • Kondigt iets aan: een citaat, stelling, conclusie of opsomming • Hij zei: ‘Ik ben uiteindelijk in mijn bed terechtgekomen.’ • Ik zou het volgende willen beweren: hij is die nacht helemaal niet in zijn bed terechtgekomen. • Zijn bed was nog opgemaakt: hij was helemaal niet naar bed gegaan.

39. Puntkomma • Gebruik je: • Tussen hoofdzinnen zonder voegwoord, wanneer je er geen aparte zinnen van wilt maken • Om zinnen bij elkaar te houden omdat het verband noodzakelijk is voor de betekenis; een punt na de eerste zin zou dat verband verbreken. • Zij kwam te laat; het werd haar vergeven.

40. Aanhalingstekens • Gebruik je: • Bij een citaat: Hij zei: ‘Nu is het genoeg.’ • Bij een niet letterlijk te nemen betekenis: We moeten de ‘oorlog’ tussen personeel en directe beëindigen. • Bij de introductie van een nieuw begrip: We moeten ‘het huis van de waarheid’ nog gaan bouwen.

41. Naamvallen

42. Oud gebruik • In veel gevallen officieel afgeschaft, maar nog zeer aanwezig: • De hoofdzuster, wiens taak het was... • U kunt te allen tijde op onze hulp rekenen • De student leverde het artikel te elfder ure in

43. Verwijzen • Hierbij speelt het geslacht (de bij mannelijk en vrouwelijk, het bij onzijdig) nog altijd een rol. Naar de-woorden verwijs je met die, naar het-woorden verwijs je met dat. • het systeem dat... • de problemen die... • de man die... • de vrouw die... • het meisje dat...

44. Huiswerk • Bestudeer Hoofdstuk 6 en 7 uit de Praktische Schrijfgids Afmelden? Mail naam@han.nl Of bericht 06 0000 0000