1 / 27

Onuncu Bölüm

Onuncu Bölüm. Yrd.Doç.Dr . Nesrin Kenar. 1945-1960 DÖNEMİNDE TÜRK DIŞ POLİTİKASI Sovyetler Birliği ile İlişkiler ABD ve NATO ile İlişkiler. Uluslararası İlişkiler Bölümü. Bu konuyu çalıştıktan sonra:. Uluslararası Ortam ve Dinamikler i öğrenecek, İç Ortam ve Dinamikler i öğrenecek,.

eve-oneill
Download Presentation

Onuncu Bölüm

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Onuncu Bölüm Yrd.Doç.Dr. Nesrin Kenar 1945-1960DÖNEMİNDE TÜRK DIŞ POLİTİKASI Sovyetler Birliği ile İlişkiler ABD ve NATO ile İlişkiler Uluslararası İlişkiler Bölümü

  2. Bu konuyu çalıştıktan sonra: Uluslararası Ortam ve Dinamikleriöğrenecek, İç Ortam ve Dinamikleriöğrenecek, Öğrenme Hedefleri

  3. Uluslararası Ortam ve Dinamikler • İç Ortam ve Dinamikler • 1945-1960 Dönemi ve BatıBlokuEkseni • Ekonomik Göstergeler • Siyasal Göstergeler • …… • Uluslararası Ortam ve Dinamikler • İç Ortam ve Dinamikler İçindekiler • Özet

  4. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • 1960’da SSCB’nin U-2 Casus uçağını düşüren ABD uçağı TC’den havalandığı için TC-SSCB arasında nota krizi yaşandı. • Tüm bunlara rağmen, 1950’lerin sonunda iki blok arasındaki yumuşama TC-SSCB ilişkilerine de yansıdı. • Bu durum TC açısından olumsuzdu. Çünkü ABD’den alacağı yardımlarda artık stratejik önemini vurgulayamayacaktı.

  5. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • Boğazlar üzerinde ABD-SSCB Rekabeti: • Boğazlar, stratejik öneminden dolayı dönemin iki büyük gücünü karşı karşıya getiriyordu. • ABD, TC’ye boğazlar konusunda tam destek vermekteydi. • SSCB ise, boğazlar konusundaki isteklerini 7 Ağustos 1946’da TC, ABD, ve İngiltere’ye verdiği notada açıklıyordu:

  6. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • Boğazlar her zaman tüm devletlerin ticaret gemilerine açık olmalıdır. • Kıyıdaş devletlerin savaş gemilerine her zaman açık olmalıdır. • Özel durumlar hariç kıyıdaş olmayan devletlerin savaş gemilerine kapalı olmalıdır. • Boğazların rejimi ancak TC ve diğer kıyıdaş devletler tarafından belirlenebilir. • Boğazların savunulmasını TC ve SSCB ortaklaşa sağlamalıdır.

  7. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • SSCB, bu isteklerini sürekli tekrarlamıştır. • ABD, tarih boyunca dönem başkanlarının adlarıyla dünya politikasını ellerinde tutabilmek için doktrinler çıkarmışlardır. • Bu doktrinler sırayla: 1. George Washington’un Veda Mesajı (1796): • ABD’nin ilk başkanının görevden ayrılırken yabancı ülkelerle mümkün olduğunca çok ticari ve mümkün olduğunca az siyasi bağlar kurulmasını istemesidir.

  8. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • Avrupa devletleriyle ittifaklara girilmesinin ABD açısından son derece zararlı sonuçlar doğurabileceğini ifade etti. • Monroe Doktrini (1823): • ABD, Avrupa devletlerinin Amerika kıtalarındaki devletleri sömürge haline getiremeyeceğini, • ABD’nin Avrupa sorunlarına karışmaya niyeti olmadığını, • Avrupalıların da Amerika sorunlarına karışmaya hakları bulunmadığını vurgular.

  9. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE 3. Truman Doktrini (1947): • ABD, Batı Avrupa’nın tekrar eski ekonomik ve siyasal gücüne kavuşmasını hedeflemekteydi. • Truman doktrini; savaş sonrası dönemde ABD’nin 3 temel görevi olduğunu ileri sürer: • - Avrupa’nın askeri, ekonomik ve siyasal istikrarını sağlamak. • - bu kıtayı ABD’nin koruyucu nükleer şemsiyesi altına almak.

  10. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • ABD’ninönderliğindeAvrupa’nıngücünüdünyaölçüsündebirsavunmaiçinörgütlemek (Bu amaçlaraulaşmakiçindahasonra “Marshall Planı” olarakadlandırılanhazırlıkçalışmalarıbaşlatılmıştır.)

  11. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • TürkDışPolitikasıaçısından; • TC-ABD arasındasıcakilişkileringelişmesineveSovyetistekleriningeriçevrilmesineyardımcıolmuştur. • TC, ABD yanlısıbirdışpolitikaizlemeyebaşlamıştır. • AmerikanaskeriyardımıçerçevesindeTürkordusunaverilenmalzemeninbakımıveyedekparçaihtiyaçlarınınancakbuülkedensağlanabilmesi, kısasüresonrayardımlarınastarınınyüzündenpahalı hale gelmesineyolaçtı.

  12. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • TürkİçPolitikasıaçısından; • Truman Doktriniçerçevesinde TC-ABD yakınlaşmasıylaTürksiyasalhayatı da etkilenmiştir. • AmerikantarzıdemokrasiTC’detanındı. • Temmuz 1947’de İsmetİnönütarafsızolmasıgerektiğinigördüve CHP genelbaşkanlığındanayrıldı.

  13. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • Ordu, hükümetin tam yetkisialtınasokulduveTBMM’yebağlıGenelKurmayBaşkanlığıveMilliSavunmaBakanlığınabağlandı. • “Kızıl Tehlike” ninyayılmasınıönlemekiçinçoksayıdaöğrencivegazetecitutuklandı, gazetevedergilerkapatıldı. 4. Eisenhower Doktrini (1957): • SüveyşKrizisonaermesiiçinBM’deetkinbirrolüstlenenveArapdevletlerininemperyalistgüçlerkarşısındakikoruyucusugibidavrananSSCB’ninbölgedekietkisiveitibarınınartmasıkarşısında ABD yönetimiendişelendi.

  14. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • İngiltere’nin de Arapdünyasındantepkiçekerekbölgedekigücünüyitirmesi, ABD’yibölgeyeyönetti. • SSCB’ninbölgedekietkisinikırmakiçin ABD başkanı Eisenhower, • - Ortadoğuülkelerininbağımsızlıklarınıkorumalarınayardımedebilmekiçin, • - buülkelerleişbirliğiyapmakveekonomikgüçleriniarttırmalarınayardımcıolmayetkisiniKongre’denalıyor,

  15. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE • daha da önemlisigerekligördüğütakdirdeO.D’yabir ABD askerimüdahalesininönüaçılmışoluyordu. • 1954’de İng., Frs., Avustralya, YeniZel., Tayland, Filipinlerve ABD arasındaGüneydoğuAsyaAntlaşmasıÖrgütü (SEATO) kuruldu. • SEATO’nunkuruluşuylaAsya-Pasifikbölgesinde SSCB veÇin’in “çevrelenmesi” tamamlandı. • Buna benzerbirörgütlenmeolanBağdatPaktı da O.D.’daABD’ninbölgedekimüttefikiTC’ninyardımıylakuruldu.

  16. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE 5. Nixon Doktrini (Guam Doktrini) (1969): • Asyakıtasıiçinilanedilendoktrin, her ne kadar ABD birnükleersavaşıcaydırmasorumluluğunudevamettirse de bölgeselsavaşlarıcaydırmakbutürsavaşlarıntehdidialtındaolanülkelerinsorumluluğundadır, der. • ABD, budevletleresınırlıölçüdeyardımedebilirdiamabunlarkendisavunmalarınınsorumluluğunukendileriüstlenmelidirler.

  17. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE 6. Carter Doktrini (1980): Başkan Jimmy Carter, Basra KörfeziBölgesi’neyapılacakbirsaldırınınABD’ninyaşamsalçıkarlarınayöneltilmişbirsaldırıolarakkabuledileceğiniifadeetmiştir. Truman Doktriniylekarşılaştırırsak; Carter Doktrini, ABD’ninyaşamsalçıkarlarınıkorumakiçin asker kullanılabileceğininbirbaşkantarafındanVietnam’dansonra ilk kezdilegetirilmesiydi. ABD, askerişemsiyesiniKörfezbölgesini de kapsayacakbiçimdegenişletti.

  18. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE 7. Reagan Doktrini (1985): ABD, anti-komünistdevrimveayaklanmalaradestekverecekti. Çünkü; Devrimcilertiranlığa son vermekiçinsavaşıyorlardı. EğeryardımedilmezsebuülkelerSSCB’nindenetimialtınagirebilirdi. ÖzgürlüğüsavunmakbirAmerikangeleneğiydi.

  19. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE Reagan Doktrini, Afganistan, Angola, KamboçyaveNikaragua’dauygulandı. TC, NATO’yanedenilgiduyuyordu? 1. TC, BatıAvrupaveKuzeyAmerikaülkelerininoluşturduğugüvenlikşemsiyesiiçindeyeralarakyenioluşandünyadüzeniiçindeyalnızkalmakorkusunuortadankaldırmakistiyordu. Böylece, ülketopraklarınınsavunulmasıdaha da kolaylaşacak, Türkordusu modernize edilecekti.

  20. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE 2. TürkdevletadamlarıNATO’yaüyeolmayı, cumhuriyetinilanındanberiizlenenBatıcılıkpolitikasınınbirgereğiolarakgörüyorlardı. 3. TC, örgütündışındakalırsaABD’denaldığıekonomikveaskeriyardımlarınazalacağındanedişeduyuyordu. 4. TC Kamuoyu, NATO’yakatılmanıngerekliliğineinanıyordu.

  21. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE NATO’nunTC’yekarşıtutumu: NATO, TC’nin ilk başvurusunukabuletmedive TC hayalkırıklığınauğradı. TC’ninikinciüyelikbaşvurusundansonra ABD, TC veYun’ınbir “AkdenizPaktı” içerisindeyeralmasınıistemiştir. Pakt’taİng, İta, Yun, Mısırve TC yeralmasıdüşünülüyordu.

  22. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE Böylece, NATO üyesiolanülkelerle NATO dışındakalanfakatittifakayakınülkelerarasındaDoğuAkdeniz’ingüvenliğinisağlayacakbirpaktoluşturulacaktı. DeğişenuluslararasısistemTC’ninNATO’yaüyeliğinisağlamıştır. Şöyleki; ABD, SSCB’yeyakınülkelerdeüsaçmakistiyordufakatTC’nin NATO üyeliğigerçekleşmedenbuisteğinyerinegetirilemeyeceğicevabınıalmıştı.

  23. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE Öteyandan, KoreSavaşıilekomünizmnasılbüyükbirkampanyayürüttüyse SSCB de Avrupave ilk olarakTC’deböylebirişgalegirişebilirdi. ABD budurumdaNATO’nungüneykanadının Yun ve TC ilegüçlendirilmesigerektiğini, böyleceAvrupa’nınkorunacağınıdüşündü. TC’ninbirdiğerönemi, O.D. Petrollerineolanyakınlığıdır. TC ve Yun 18 Şubat 1952’de resmenNATO’yaüyeolmuşlardır.

  24. 1945-1960 BATI BLOKU EKSENİNDE TÜRKİYE Türk-AmerikanİkiliAnlaşmaları: OrtakGüvenlikAnlaşması (1951), NATO KuvvetlerStatüsüSözleşmesi (SOFA/1954), AskeriTesislerAnlaşması (1954), VergiMuafiyetleriAnlaşması (1954), Atom EnerjisiAnlaşması (1955).

  25. Konunun Özeti

  26. Konunun Özeti

  27. Ders Bitti • Teşekkürler Konunun Özeti

More Related