A B C TRENERA –NAUCZYCIELA SIATKÓWKI

1. A B C TRENERA –NAUCZYCIELA SIATKÓWKI

2. mgr Wojciech Stępień nauczyciel wychowania fizycznego w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 4z oddziałami sportowymi im. Polskich Olimpijczyków, trener RCS Czarni Radom

3. WYBRANE ZAGADNIENIA PRACY TRENERA-NAUCZYCIELA SIATKÓWKI

4. SIATKÓWKAI love this game • Ogromna popularność wśród polskich kibiców w ostatnich latach, a także coraz większe sukcesy i wyższy poziom prezentowany przez krajowe drużyny wpływa w znaczący sposób na rozwój siatkówki w Polsce. • Od kilkunastu już lat mamy okazję regularnie gościć w naszych halach najlepszych graczy świata, co sprawia, że obiekty te wypełniają się po brzegi, a relacje telewizyjnecieszą się dużą popularnością. • Siatkówka zapisała się w historii polskiego sportu jako dyscyplina, która połączyła pokolenia.

5. POPULARYZACJA SIATKÓWKI siatkówka jest jednym z najpopularniejszych sportów zespołowych na całym świecie. jest to gra halowa o bardzo bogatej tradycji sport dla wszystkich sukcesy siatkarscy idole

6. Warunki fizyczne siatkarzy • Ta dyscyplina sportu jest uprawiana głównie przez wszechstronnie wysportowanych graczy o okazałych warunkach fizycznych - główną rolę odgrywa tu wzrost. W odróżnieniu od większości innych gier zespołowych, nie jest to w żaden sposób sport kontaktowy. Z tego tez względu dynamika, a więc przede wszystkim skoczność , zwinność, a także gibkość, odgrywają dużo większą rolę w przygotowaniu zawodników niż postawna postura. Nie oznacza to jednak, że siła jest nieistotna. Odgrywa ona dość kluczową rolę w kwestii zbijaniai serwowania piłki, niepotrzebna jest natomiast rozbudowa masy mięśniowej.

7. Trening sportowy Trening sportowy jest procesem naukowego i pedagogicznego postępowania, które poprzez specjalną adaptację organizmu prowadzi zawodnika do mistrzostwa sportowego

8. CELE I ZADANIA TRENERA zapewnić optymalne przygotowanie ciągłość pracy trenerów pokazać, w jaki sposób każdy indywidualnie może przyczynić się do sukcesu trener powinien dawać przykład trener przyzwyczaja sportowców do samodzielnego myślenia

9. Gra - to największa przyjemność • W wieku -nastu lat ważne jest, aby zawodnicy dużo grali, po to, aby nie zniechęcić ich do siatkówki. • Gra jest dla nich największą przyjemnością, trzeba ich prowokować, aby chcieli ją uprawiać • Kalendarz powinien uwzględniać dużą ilość meczów, małych gier, ponieważ gra ma również uczyć. • Gra pozwala poczuć rywalizację i daje pod tym względem dużo korzyści. • Zespół to przede wszystkim grupa, a nie poszczególni zawodnicy i muszą oni poczuć solidarność. • W młodym wieku czas koncentracji nad zadaniem jest krótki, dlatego kiedy organizujemy ćwiczenia nie mogą one być długie.

10. WYCHOWUJEMY NA „TAK” • Kiedy trener chce osiągnąć sukces w pracy z młodzieżą nie może stale mówić do swoich podopiecznych:,,nie, to źle, to nie tak, co ty wyprawiasz, kto cię tego uczył?. Takie podejście do zawodnika nie ukształtuje go pozytywnie. Trener powinien odrzucić negatywne spojrzenie na proces oceny zawodnika i zmienić swoją postawę. • Powinniśmy wychowywać zawodnika na „TAK”, a nie na „NIE”. Kiedy zawodnicy słysząc ciągle, że tego nie potrafią, a to robią źle, zaczynają w końcu w to wierzyć i tego typu określenia zaczynają funkcjonować w ich podświadomości. Jeśli opinie te są ponadto wzmacniane przez wypowiedzi innych ludzi i zasłyszane mimo woli, co jest najgorsze, mogą wyrządzić zawodnikom wiele krzywdy. Pozytywna motywacja i takie samo podejście trenera do zawodników pozwala oczekiwać ze strony podopiecznych podobnych reakcji i zachowań, co tworzy podstawy do osiągania postępu. Pozwala to również rozwijać się trenerowi wraz z zawodnikami w dobrych stosunkach i budować odporność zespołu na stres.

11. POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI ZAWODNIKA • Zawodnik powinien zrozumieć kim jest i co ma robić – jasno postawione cele. • Jeżeli trener zwraca się do zawodnika:, „co ty robisz… nic nie umiesz… itp. – to zawodnik zaczyna myśleć, że jest słaby. Zadaniem trenera jest przekonać zawodnika,, że jest jeszcze zbyt młody i dlatego nie wykonuje danego elementu poprawnie i musi na treningach wykonywać odpowiednie ćwiczenia z większą koncentracją i zaangażowaniem. Zawodnik zaczyna rozumieć, skoro trener poświęca mu dodatkowy czas, to nie jest z nim tak śle jak myślał. • Trenerzy w pracy z młodzieżą muszą pamiętać, aby nie okazywać niecierpliwości w stosunku do zawodników. W sytuacji, kiedy zawodnik, po dokładnym objaśnieniu zadania, wykonuje ćwiczenie nieprawidłowo, trenerzy zazwyczaj się frustrują. Często w wyniku stresu towarzyszącego takiej sytuacji z ust trenera padają nieodpowiednie komentarze. Dlatego trenerzy powinni najpierw pracować nad sobą, aby umieć dobrać odpowiednie ćwiczenia, dawać proste wskazówki. Najważniejsze, aby zawodnik podczas tych działań nie tracił poczucia własnej wartości, a nawet budował ją, kiedy trener potrafi wykazać jego postęp.

12. 3 X TECHNIKA ! ! ! • Niezwykle ważnym czynnikiem wpływającym na grę siatkarzy jest wyszkolenie techniczne. To ten aspekt wprawia w osłupienie rzesze kibiców całego świata, oglądających jak ich bohaterowie potrafią przy pełnej sile zagrań zachować idealną precyzję. Podziwiają rozgrywane na maksymalnej szybkości kombinacje wykonane niemal co do milimetra i wciąż nie mogą zrozumieć w jaki sposób jest możliwe opanowanie do tego stopnia tajników siatkarskiej sztuki. Poza przygotowaniem fizycznym i techniką, znaczącą rolę odgrywa spryt, często połączony z doświadczeniem. Jest to o tyle istotne, iż w tej dyscyplinie sportu każdy najmniejszy błąd w ustawieniu, każda luka w bloku, moment zawahania lub chwila słabości jest momentalnie wykorzystywany przez przeciwnika. To wszystko czyni siatkówkę grą pasjonującą, w której niemal każdy potrafi odnaleźć coś dla siebie, a wielu koneserów rozkoszuje się rozwiązaniami taktycznymi inajdrobniejszymi niuansami, z pozoru niedostrzegalnymi, a wielokrotnie mogącymi decydować o losach meczów.

13. OD SMYKA DO ZAWODNIKA • W szkoleniu młodzieży należy zwrócić uwagę na 3 elementy techniki: • przyjęcie • wystawa • atak JUŻ MOŻEMY GRAĆ I WYGRYWAĆ

14. TRENING KADETA • Przygotowanie pod względem fizycznym • ćwiczenia stabilizujące kręgosłup • ćwiczenia poprawiające gibkość • ćwiczenia poprawiające koordynację ruchową • ćwiczenia poprawiające orientację w przestrzeni • Technika wykonywania ćwiczeń • obserwacja piłki • dojście do piłki • ustawienie się przed kontaktem z piłką • Taktyka • przechodzenie od łatwej do trudniejszej fazy w kolejnych etapach szkolenia • Systemy gry • W ataku, bloku, obronie itd. dostosowanie do możliwości zawodników

15. PRZYBORY DO ĆWICZEŃ

16. ANALIZA I PLANOWANIE CELÓW • Trener powinien analizować i porównywać czas, jaki poświęcił na trenowanie danego elementu. Konieczne jest także analizowanie postępów i dokonanie oceny czy jest możliwe szybkie ich osiągnięcie i czy w ogóle są one osiągalne. • Trener nie może zastępować powyższych czynności irytacją z powodu złej gry swojej drużyny. • Trener musi tak zaplanować cykl szkoleniowy, aby gwarantował on zauważalny postęp. Konieczne jest metodyczne zaplanowanie procesu kształcenia. Jego kolejność jest bardzo ważna, trzeba precyzyjnie zaplanować, co, po czym następuje np. w systemie nauki ataku czy kontrataku. Oczywiście praca nad kolejnymi elementami techniki gry jest równie istotna, ale w tym przypadku należy zwracać uwagę na kolejność czynności, jakie powinien wykonywać zawodnik.

17. NABÓR, SELEKCJA, KONTROLA

18. CELE ETAPOWE SZKOLENIA

19. Struktura czasowa treningu • Długofalowy proces szkolenia – cele i założenia programowe

20. Długofalowy proces szkolenia – cele i założenia programowe Wieloletni cykl szkolenia powinien mieć na celu optymalne wykorzystanie psychofizycznych możliwości rozwojowych jednostki dla osiągnięcia najwyższego poziomu sportowego, unikając przy tym niepotrzebnych przeciążeń młodego organizmu. Okres rozwojowy charakteryzuje się szczególną zmiennością cech i własności psychofizycznych, ulegających określonym wahaniom. Programowanie zajęć sportowych w tym okresie wymaga dogłębnej znajomości dynamiki ontogenezy. Cele i zadania szkolenia musza być dostosowane do określonych warunków, które istotnie decydują o właściwym rozwoju i pozwalają na osiągnięcie zamierzonych efektów.

21. Zgodnie z założeniami programowania szkolenia młodzieży w piłce siatkowej, zatwierdzonymi przez Polski Związek Piłki Siatkowej, zaleca się następujące etapy szkolenia: • Etap 1- przygotowawczo-selekcyjny obejmuje uczniów z klas I - III (wiek 7-9 lat). • Etap 2- wstępnego szkolenia sportowego - obejmuje uczniów z klas IV - VI (wiek 10-12 lat). • Etap 3- ukierunkowanego szkolenia- obejmuje uczniów z klas I - III gimnazjum (wiek 13 -15 lat), kategoria młodzików. • Etap 4- wstępnej specjalizacji - obejmuje kategorię juniora młodszego (wiek 16-17 lat), kategoria kadetów. • Etap 5- specjalistyczny - (wiek 18 -19 lat), kategoria juniorów. Szkolenie w poszczególnych etapach powinno być prowadzone w jednolitym systemie organizacyjno-szkoleniowym, na podstawie selekcji klubowej.

22. Etap Iprzygotowawczo-selekcyjny • Zajęcia powinny być realizowane w ramach rozszerzonego programu wychowania fizycznego. Dominującą formą są gry i zabawy ruchowe, uzupełnione ścisłymi formami ruchu (w postaci ćwiczeń gimnastycznych). Ćwiczenia powinny rozwijać zdolności motoryczne dziecka (szybkość, zwinność, siłę), jak również powiększać obszerność ruchów w różnych płaszczyznach. Jeśli pozwalają warunki, wskazana jest nauka pływania, sprzyjająca dodatkowo kształtowaniu koordynacji. Zajęcia należy prowadzić w jednostkach 45-min. i jak najczęściej na otwartej przestrzeni. • W II klasie można już stosować ćwiczenia wprowadzające do mini-siatkówki, w formie chwytów i rzutów piłki. Za pomocą tych elementów uczymy umiejętności oceny lotu piłki oraz skoordynowanego, szybkiego poruszania się w kierunku piłki, Dodatkowo dzieci doskonalą wyczucie odległości, szybkości, orientację przestrzenną i poczucie równowagi. W ćwiczeniach można stosować różne rodzaj piłek, co pozwala dodatkowo rozwijać siłę (np. używając piłek do koszykówki) szybkość reakcji i poruszania się (piłki tenisowe).

23. Etap Iprzygotowawczo-selekcyjny • Celowe jest stosowanie ćwiczeń, w których chwyt i rzut następuje oburącz imitując ruch odbicia górnego oburącz. Wprowadzenie formy gry możliwe jest tylko z zastosowaniem chwytów i rzutów. W początkowym etapie: jeden na jeden, a później - w zespołach dwuosobowych. Dziecko poprzez grę doskonali rzut i chwyt piłki, a także różne sposoby przemieszczania się w jej kierunku. Gra stwarza rozmaite sytuacje, które uczą reagować na bodźce optyczne i znajdować optymalne rozwiązania motoryczne. Jeżeli forma gry jest już dobrze przyswojona, możliwe jest stopniowe zwiększenie wymagań, np. ograniczenie czasu kontaktu dłoni z piłką. W ten sposób gra upodabnia się coraz bardziej do mini-siatkówki. • W trzeciej klasie wprowadza się naukę odbicia piłki sposobem oburącz górnym. Ta podstawowa dla gry w piłkę siatkową czynność powinna być jak najbardziej prawidłowo opanowana. W ćwiczeniach wprowadzających można zastosować balony, piłki plażowe, co znacznie ułatwi zadanie ćwiczącemu. Powolny lot piłki pozwala na spokojne reagowanie i poprawne wykonanie ruchu. Należy również stosować piłki do mini-siatkówki, które dostosowane są wielkością do dłoni dzieci. Zadania ruchowe powinny być realizowane zgodnie z zasadami nauczania. Podstawowe formy organizacji ćwiczeń, to forma ścisła i zabawowa. Forma gry powinna uwzględniać gry uproszczone w zestawieniu 1 x 1 lub 2x2.

24. Etap Iprzygotowawczo-selekcyjny • W czwartej klasie doskonalimy technikę odbicia górnego oburącz z koncentrowaniem się na podaniu w innym kierunku niż kierunek przyjęcia. Uczymy też odbicia w wyskoku (skierowanie piłki do przeciwnika). Rozpoczynamy naukę odbicia dolnego oburącz, jak również zagrywki dolnej. Realizacja małych gier w formie uproszczonej i szkolnej odbywa się w zespołach dwu- lub trzyosobowych, na boisku o wymiarach: 3 m szerokość, 4,5 m długość, 2,1 m wysokość siatki. Współzawodnictwu towarzyszy nauka przepisów i zasad sędziowania. • Rekrutację do tego etapu należy przeprowadzić pod koniec IV klasy uwzględniając: • ocenę stanu zdrowia (na podstawie badań lekarskich), • budowę somatyczną (z uwzględnieniem rozwoju i dojrzewania), • uzdolnienia ruchowe do sportów wymagających dostosowania się do zmieniających się sytuacji, które to można weryfikować na podstawie obserwacji z I etapu; obserwacja powinna być ukierunkowana na predyspozycje związane z szybkością, dokładnością i trwałością uczenia się czynności ruchowych; w przypadku zastosowania testu jako instrumentu badającego uzdolnienia należy pamiętać, aby ruchy czy ich sekwencja nie były znane badanemu, • sprawność fizyczną przez zastosowanie wybranych prób lub zestawów mierników; kandydaci powinni reprezentować przynajmniej średni poziom wszystkich czynników, szczególnie tych, które są mało plastyczne i trudno poddawać je kształtowaniu,

25. Etap IIwstępnego szkolenia sportowego • dyspozycje psychiczne - najpotrzebniejsze z nich to odporność psychiczna, motywacja, ambicja, nastawienie na sukces; dyspozycje te, podobnie jak uzdolnienia ruchowe, można weryfikować na podstawie obserwacji w czasie realizacji I etapu. • Podstawowymi zadaniami na tym etapie są: • wszechstronne przygotowanie fizyczne, • nauka podstawowych elementów techniki. • Zajęcia specjalistyczne powinny obejmować tylko około 30 - 35% czasu przeznaczonego na szkolenie sportowe. Wskazane jest, aby zajęcia były prowadzone pięć razy w tygodniu, w jednostkach treningowych nie dłuższych niż 60 min. • Program wszechstronnego przygotowania fizycznego realizowany powinien być przez ćwiczenia z obrębu: • lekkiej atletyki (bieg, skok, rzut), • gimnastyki (przewroty, przerzuty, stania na głowie, stania na rękach itp.), • gier uzupełniających (koszykówka, piłka ręczna- podania, rzuty, chwyty, kozłowanie).

26. Etap IIwstępnego szkolenia sportowego • Jedną jednostkę lekcyjną w tygodniu należy przeznaczyć na kształtowanie wytrzymałości ogólnej, najlepiej na otwartej przestrzeni. • Na zajęciach specjalistycznych w tym etapie przewiduje się naukę ataku, zagrywki tenisowej i przyjęcia zagrywki. Opanowanie tych czynności pozwala dzieciom stosować podstawową formę mini-siatkówki, tj. grę 3x3 i uczestniczyć w zawodach (turniejach). W grach trójkami i dwójkami stosujemy wysokość siatki 2,1 m. Wymiary boiska wynoszą 4,5 x 7 m. Podczas realizacji zadań związanych z doskonaleniem poznanych czynności ruchowych jak również małych gier ćwiczący uczą się podstaw taktyki indywidualnej i zespołowej. Poprzez udział w zawodach młodzież zapoznaje się z zasadami organizacji przebiegiem meczu (sędziowanie) i kształtuje tzw. sportową postawę wobec przeciwnika (powitanie przed meczem, podziękowanie po jego zakończeniu). Rozwija też ambicję sportową, chęć sukcesu, zachowanie godnej postawy zarówno po sukcesie, jak i po porażce. • Oficjalne turnieje dwójek i trójek powinny być rozgrywane na czas (8-10 min) lub jeden set (do 25 pkt.) systemem każdy z każdym lub w grupach eliminacyjnych. a następnie gry finałowe. Należy tak układać gry. aby jednego dnia ćwiczący rozegrali maksimum trzy gry i organizować je nie częściej niż raz na dwa miesiące.

27. Etap III ukierunkowanego szkolenia • Do tego etapu kwalifikowana jest młodzież, która została właściwie, przygotowana na etapie wstępnego szkolenia sportowego. Należy również uwzględnić ujawniające się prawidłowości rozwojowe, dyspozycje sprawnościowe, krystalizację zainteresowań oraz postępy w nauce. Duże znaczenie mają: umiejętności techniczne gry, obejmujące odbicie górne, dolne, zagrywkę i zbicie piłki. Program zajęć obejmuje przede wszystkim kontynuację wszechstronnego usprawnienia ćwiczących, dalszą naukę elementów techniki oraz podstaw taktyki zespołowej. • W zakresie wszechstronnej sprawności nacisk należy położyć na kształtowanie zdolności motorycznych, a w szczególności szybkości i zwinności (zalecamy wyścigi z różnych pozycji startowych i tory przeszkód) oraz gibkości. • Kształtowanie elementów ukierunkowanej sprawności powinno obejmować naukę: padów, rzutów, przewrotów, przetoczeń i przemieszczania się krokiem skrzyżnym. • Nauka elementów techniki to: różne formy ataku, blok pojedynczy, zagrywka bezrotacyjna, przyjęcie zagrywki. • Elementy taktyki zespołowej do zrealizowania w tym okresie to: asekuracja środkiem obrony, rozegranie ataku w systemie wystawiający z linii ataku, działanie atakujących i blokujących w swoich strefach, blok pojedynczy, rozegranie ataku w systemie z wystawiającym z linii ataku.

28. Etap III ukierunkowanego szkolenia • Korzystna struktura zespołu dla tej kategorii wieku to 4:2 (czterech atakujących i dwóch wystawiających) z ustawieniem wystawiającego w II strefie. Szczególny nacisk powinien być skierowany na dalsze nauczanie i doskonalenie taktyki indywidualnej. Integralną część zajęć muszą stanowić małe gry (dwójki i trójki) z przestrzeganiem obowiązujących przepisów, podstawowych założeń taktyki oraz wewnątrzgrupowe sprawdziany specjalistycznej i wszechstronnej sprawności. Sprawdziany te powinny uwzględniać stosowanie zasady bądź najlepszy, musisz być lepszy niż miesiąc lub pół roku temu. Zajęcia, pomimo dużej spontaniczności powinny przemieniać się z zabawy w sport z ukierunkowaniem na piłkę siatkową w wszechstronny trening siatkarski. Proporcje czasu, przeznaczonego NA SZKOLENIE ogólne i specjalistyczne, powinny wynosić 40 i 60%. W pracy szkoleniowej należy dążyć do stopniowego zwiększania obciążeń poprzez narastanie intensywności. Obciążenie tygodniowe to pięć jednostek treningowych po 90 min każda (w tym jedna w terenie). Jako sport uzupełniający proponujemy elementy i grę uproszczoną w piłkę ręczną (piłka siatkowa ze względu na swą bezkontaktowość musi być uzupełniana grą o odmiennym charakterze, lecz o zbliżonej strukturze ruchów- rzut jednorącz z góry i podobnej specyfice wyskoku).

29. Etap IVwstępnej specjalizacji • Etap ten wymaga innego niż dotychczas postępowania. Niezbędna jest nauka typowych zachowań boiskowych (współdziałania w zespole 6 osobowym), jak również doskonalenie wszechstronnej techniki użytkowej – najlepiej w postaci prostych fragmentów gry. Nie należy zapominać o zasadzie wszechstronnego szkolenia zawodników. • Trening właściwy powinien odbywać się w niższych strefach intensywności, przy czym podstawę stanowi wysiłek o charakterze tlenowym. Nauczanie techniki i taktyki oraz kształtowanie koordynacji i gibkości powinno się realizować w strefie najniższej intensywności. Bardzo ważne jest ustawiczne wpajanie zawodnikom zasad taktyki indywidualnej oraz wymaganie przestrzegania ich podczas każdego treningu i gry. Wyrabianie umiejętności taktycznego myślenia i zachowania jest procesem złożonym i długotrwałym, należy go rozpocząć bardzo wcześnie. Wspólne analizowanie taktycznych zachowań sprzyja wytworzeniu umiejętnego i szybkiego podejmowania trafnych decyzji podczas gry. Dobre efekty uzyskuje się dokonując analizy zapisu magnetowidowego z meczu. Zajęcia taktyczne to doskonalenie założeń z wieku młodzika oraz wzbogacenie o nowe warianty. W ataku; rozegranie ataku w systemie wystawiającego z linii obrony, atakowanie w swojej strefie - również środkiem (przed i za wystawiającym). W obronie: blokowanie każdy swego, asekuracja odpowiednim skrzydłem obrony.

30. Etap IVwstępnej specjalizacji • Struktura zespołu to nadal 4:2 i przechodzenie do 5:1 poprzez 4:1:1 (czterech atakujących, jeden wystawiający i jeden uniwersalny - o dobrych parametrach wysokości ciała). • Sporty uzupełniające powinny obejmować, oprócz piłki ręcznej, również koszykówkę i piłkę nożną. • Integralną część zajęć winny stanowić dobrze zaplanowane gry kontrolne z uwzględnieniem startu docelowego. Atmosfera współzawodnictwa sprzyja zwiększaniu uaktywnienia rezerw funkcjonalnych poprzez stymulowanie kompleksowych reakcji adaptacyjnych, oraz kształtuje pożądane stany psychiczne. Główny start dla tej kategorii wiekowej to zawody w ramach ogólnopolskiej olimpiady młodzieży. Należy zwrócić uwagę na sposób traktowania tych zawodów - otóż powinny one być jedynie etapem w procesie wszechstronnego szkolenia, a nie celem samym w sobie. Naciski czynione na trenerów i zawodników często wypaczają jej cel główny, którym jest promowanie najzdolniejszych zawodników jako kandydatów na przyszłych mistrzów (dokonywany jest nabór do kadry), Oczywistym jest, że odnosi się to do wszystkich wcześniejszych poczynań przed głównym startem. Zakwalifikowanie się do tej imprezy musi być poprzedzone wszechstronnym szkoleniem, a udział w zawodach głównych należy traktować prestiżowo i zdecydowanie dążyć do zwycięstwa.

31. Etap Vspecjalistyczny • Charakteryzuje się zwiększaniem obciążeń treningowych, zarówno w zakresie objętości jak i intensywności. Proporcje pomiędzy wszechstronnymi i specjalistycznymi zajęciami mieszczą się w granicach 25-35 do 65-75%. W zajęciach o charakterze wszechstronnym dominować powinno kształtowanie siły, wytrzymałości. Kształtowanie siły związane winno być z pracą dynamiczną (uwzględniającej specyfikę dyscypliny - rzuty piłkami lekarskimi i wyskoki z obciążeniem) i wytrzymałością siłową (proponujemy trening obwodowy o obciążeniu adekwatnym do indywidualnych możliwości ćwiczących). • W drugim roku szkolenia w kategorii juniorów możliwe są zajęcia w siłowni (obwód siłowy w postawach i pozycjach izolowanych). Zajęcia należy rozpocząć od nauki posługiwania się przyrządami. Nie należy jednak zapominać, że bazą wyjściową do kształtowania motoryczności jest wszechstronne przygotowanie siłowe. Wytrzymałość to przede wszystkim realizacja ćwiczeń specjalistycznych z piłką w formie gry szkolnej z dodatkowo dorzucanymi piłkami w miejsca przerwanej akcji.

32. Etap Vspecjalistyczny • Doskonalenie techniki podporządkowane powinno być bardzo dobremu opanowaniu wszystkich elementów oraz mistrzowskiemu przygotowaniu do wykonywania zadań specjalistycznych. Taktyka winna być realizowana w zakresie zespołowego ataku i obrony. Taktyka ataku to: atak za zmianą stref, kombinacje ataku, atak z linii obrony (ze strefy I). W taktyce obrony: blokowanie z przekazaniem, blok grupowy, asekuracja nieblokującym skrzydłem, Struktura zespołu to5:1. • Zajęcia specjalistyczne koniecznie powinny uwzględniać zasadę świadomie podejmowanego działania, atmosferę rywalizacji i celowego współdziałania w zespole. Ze względów szkoleniowych (wcześniejsze szkolenie wszechstronne) uważa się że dopiero teraz możliwe jest wprowadzenie zawodnika libero. Podczas zajęć bezwzględnie należy wymagać zdyscyplinowania i taktycznego rozwiązywania problemów. Gry kontrolne powinny uwzględniać charakter głównych zawodów w tej kategorii wieku – powinny być turniejami (najlepiej trzydniowymi). Najważniejszymi zawodami w tej kategorii wiekowej są klubowe mistrzostwa Polski juniorów. Start ten należy traktować prestiżowo jako zwieńczenie szkolenia w wieku juniora.

33. Poruszanie się po boisku • Podstawowym elementem techniki siatkarskiej jest umiejętność poruszania się po boisku. Nie jest jednak celem samym w sobie, służy, bowiem temu, aby jak najszybciej znaleźć się na miejscu, w którym następuje odbicie piłki. Właśnie odbicie piłki jest najważniejszym elementem techniki gry w siatkówkę, żeby wykonać je prawidłowo opanować musisz sposoby poruszania się po boisku i poznać postawę siatkarską.

34. przemieszczanie się po boisku • Podstawowym celem przemieszczania się w czasie gry jest zajęcie najkorzystniejszego miejsca na boisku w celu wykonania odpowiedniej czynności z piłką. Drugim zadaniem jest poruszanie się w czasie, kiedy piłka jest „martwa", w celu utrzymania na odpowiednim poziomie stanu organizmu oraz aktywności zawodnika. • Wybór sposobu przemieszczania się uzależniony jest od kilku czynników:

36. Fazy w przemieszczaniu się • W każdym z wymienionych sposobów porzemieszczania się można wyodrębnić trzy fazy: • 1.faza startu — uzależniona jest głównie od czynników wrodzonych (m. in. od czasu reakcji), jak również od obserwacji przebiegającej akcji, wcześniejszego uaktywnienia się w celu Łatwiejszego pokonania bezwładu ciała oraz przyjęcia najdogodniejszej pozycji do startu w dowolnym kierunku • 2.faza pokonania drogi — zastosowanie najkorzystniejszego sposobu przemieszczania się po boisku • 3.fazy przyjęcia dogodnej pozycji do kontaktu z piłką — uzależniona jest od wykonywanej czynności ruchowej. Może być stosowana w miejscu lub w ruchu.

37. Bieg, start, krok podwójny • BIEG stosuje się podążając za piłką lecącą wysokim łukiem. W czasie gry sytuacja zmusza do biegu często poza obręb boiska w celu ratowania niedokładnie odbitej piłki. Bieg wykonuje się w postawie wysokiej, a kończy krokiem dostawnym, podwójnym lub doskokiem. • START- to przejście ze spoczynku do szybkiego biegu w celu ratowania odbiciem piłki szybko opadającej. Ruch zaczynamy od silnego odbicia nóg od podłoża i szybkiej naprzemianstronnej pracy nóg i ramion. Nogi silnie ugięte, naprzemianstronne wysokie unoszenie kolan. Tułów pochylony • KROK PODWÓJNY stosowany na krótkich odległościach w przód i w tył, jest połączeniem kroku biegowego i dostawnego. Noga zakroczna w ostatnim kroku biegu staje się nogą kierunkową zapoczątkowującą krok odstawny.

38. Krok odstawno-dostawny: • Stosowany jest w trakcie przemieszczania się w bok na nieduże odległości, tj. 2-3 m w sytuacjach, które wymagają frontalnego ustawienia ciała względem siatki. Może być zastosowany przy przemieszczaniu się do zastawiania i w głębi boiska przed akcją obronną, Zawodnik stojąc w pozycji rozkrocznej wykonuje posuwisty ruch odstawny nogą kierunkową i dołącza drugą nogę. Istotne jest, aby podczas przemieszczania się środek ciężkości ciała przemieszczał się po linii zbliżonej do prostej (równoległej lub skośnej do podłoża). Ostateczne ustawienie stopy kierunkowej powinno być na krawędzi przyśrodkowej w celu zaoporowania i wytracenia prędkości kierunkowej. Po dojściu tym sposobem można wykonać inny sposób przemieszczania się jak wyskok czy wypad.

39. Krok skrzyżny • Ma on zastosowanie przy rozpoczęciu przemieszczania się w bok tak przy dojściu do zastawiania jak i przy obronie w głębi pola. Użycie tego kroku w rozpoczęciu przemieszczania się w bok umożliwia szybsze pokonanie odległości niż stosowanie samego kroku odstawnodostawnego. Przy przemieszczaniu się do blokowania czynność ruchowa wygląda następująco: pozycja startowa to postawa siatkarska wysoka lub średnia w rozkrocznym ustawieniu nóg. Ruch możemy rozpocząć przez powiększenie rozkroku nogą kierunkową, a następnie skrzyżne przeniesienie przed nią nogi dalszej (krok ten jest stosunkowo długi). Przy frontalnym ułożeniu ciała do siatki podczas przemieszczania się stopa nogi skrzyżnej ma początkowo kontakt z podłożem krawędzią zewnętrzną i w miarę przenoszenia ciężaru ciała obejmuje całą jej powierzchnię. • Noga kierunkowa zostaje przeniesiona do układu rozkrocznego, który umożliwia wykonanie wyskoku do zastawiania. Jeżeli po kroku skrzyżnym kontynuujemy przemieszczanie bokiem do siatki, wówczas noga skrzyżna rozpoczyna kontakt z podłożem od pięty poprzez śródstopie. Dalszy ruch może być np. krokiem biegowym. W sytuacji konieczności przemieszczenia się po uprzednim wykonaniu wyskoku (np. do bloku) w fazie opadania można wykonać lądowanie w większym rozkroku, co przyspieszy zastosowanie kroku skrzyżnego. Praktycznie przebiega to tak, że blokujący ląduje początkowo na nogę dalszą od kierunku zamierzonego przemieszczania i odstawia do większego rozkroku drugą nogę. Uzyskując takie rozstawienie rozpoczynamy krok skrzyżny.

40. Wypad • Jest to wykonanie w obniżonej pozycji w dowolnym kierunku dużego kroku z przeniesieniem ciężaru ciała na nogę wykroczną. W zależności od odległości miejsca, w którym ma nastąpić kontakt z piłką można wykonać sam wypad lub użyć go jako ostatniego elementu po zastosowaniu innego sposobu (chodu, biegu, kroku odstawno-dostawnego). Poszczególne sposobywykonania wypadu: • wypad w przód • wypad w bok • wypad w tył • Wypad w bok lub w tył może być zakończony padem na plecy z przejściem do „kołyski" lub przewrotem przez bark.

41. Zwód: • Wykonanie zwodu podyktowane jest koniecznością utrzymania przeciwnika w nieświadomości do ostatniej chwili przed wykonaniem zamierzonego działania. Najczęściej stosuje się go w fazie rozbiegu do ataku w grze kombinacyjnej. Rozgrywający może wystawić piłkę przed lub za siebie konkretnemu zawodnikowi. W tym celu zawodnik przygotowujący się do ataku powinien ustawić się na „bazie", tzn. na linii prostopadłej do siatki, gdzie stoi wystawiający, w odległości umożliwiającej wykonanie rozbiegu z trzech kroków. Pierwszy nieduży krok dojścia wykonuje skośnie w kierunku przeciwnym do miejsca ataku nogą jednoimienną z kierunkiem ruchu, np. pierwszy krok w lewo rozpoczyna noga lewa. Drugi krok jest skierowany we właściwym do miejsca ataku kierunku dojścia po czym następuje trzeci krok, tzw. Doskok.

42. Doskok • Jest to dojście do miejsca odbicia piłki lub wyskoku jednym płaskim długim krokiem. Lądowanie może nastąpić na stopy "w ułożeniu rozkrocznym, względnie jedna ze stóp jest nieco wysunięta do przodu. Doskok może być wykonany jako ostatni krok innego sposobu przemieszczania się (chodu czy biegu). Wykorzystanie doskoku jako ostatniego zwanego często naskokiem kroku dojścia do zbicia piłki wymaga w fazie lądowania zaoporowania piętami w celu zwiększenia popędu siły i rozwinięcia dużej siły reakcji podłoża oraz znacznego obniżenia środka ciężkości. Następnie ciężar ciała przenoszony jest na śródstopie i palce, po czym przez dynamiczny wyprost kończyn dolnych następuje wyskok pionowo w górę. Jeżeli doskok stosowany jest po przemieszczaniu się krokiem biegowym przed zastawianiem, to faza lądowania jest nieco inna. Funkcję oporującą spełnia noga kierunkowa przez ułożenie jej na wewnętrznej krawędzi stopy, bocznie do kierunku biegu, tj. palce skierowane do linii środkowej.

43. Pad • Zastosowanie padu może nastąpić w celu wykonania czynności obronnej piłki lub jako forma kontrolowanego upadku na podłoże po akcji obronnej. Pad można wykonać z miejsca lub po zastosowaniu dowolnego sposobu przemieszczania się. Można go wykonać przodem, bokiem lub tyłem w zależności od zaistniałej sytuacji. • Pad przodem wykonywany powinien być z niskiej lub średniej postawy siatkarskiej przez głębokie wychylenie tułowia w kierunku lotu piłki z równoczesnym dynamicznym wyprostem kończyn dolnych. Kontakt z piłką może być jednorącz (stroną grzbietową dłoni) lub oburącz (sposobem dolnym). Po odbiciu piłki następuje amortyzacja upadku przez ugięcie kończyn górnych opartych dłońmi o podłoże.

44. Pad cd. • Przy padzie bokiem wykonujemy nieduży wykrok w kierunku piłki, a następnie przenosimy ciężar ciała na nogę wykroczną z równoczesnym skrętem stopy do ułożenia bocznego. Tułów przenosimy nisko i równolegle do podłoża, a kierunkową kończynę górną (przy odbiciu jednorącz) prowadzimy w górę po osi ciała. Po dynamicznym wyproście nogi wykrocznej oraz kończyny górnej następuje kontakt z piłką nasadą dłoni lub częścią przydłoniową przedramienia. Upadek powinien nastąpić na biodro i bark z możliwością wykonania przewrotu przez bark przeciwny. • Przyspiesza to gotowość do dalszego udziału w grze. Również i w tym padzie może nastąpić odbicie oburącz sposobem dolnym z możliwością upadku jak przy odbiciu jednorącz. Pady boczne mają szerokie zastosowanie w zespołach żeńskich, m. in. ze względu na budowę anatomiczną oraz niedużą siłę kończyn górnych i obręczy barkowej. • Pad tyłem (na plecy), jak już wspomniano, może być zakończeniem akcji w wypadzie w bok lub w tył. Po wytraceniu równowagi tułów pochylamy w przód tworząc tzw. „koci grzbiet". Kontakt plecami z podłożem przebiega poprzez część krzyżową i lędźwiową. Pad tyłem można zakończyć „kołyską" czyli powrotnym przetoczeniem się na plecach lub przewrotem przez bark podobnie jak w padzie bokiem.

45. Rzut siatkarski • Można go wykonać z miejsca lub z rozbiegu, w zależności od odległości do miejsca kontaktuz piłką. Faza odbicia do rzutu odbywa się z pozycji rozkroczno-wykrocznej, przy obniżonej sylwetce ciała. Dynamiczne odbicie powinno skierować ciało do przodu dla uzyskania lotu niskiego i równoległego do podłoża. Odbicie piłki następuje w fazie lotu jednorącz lub oburącz. Stosując kontakt z piłką jednorącz odbicie następuje stroną grzbietową dłoni.. • Ręka odbijająca początkowo ugięta w zamachu do przodu prowadzona jest ruchem wznoszącym do poziomu z równoczesnym prostowaniem się w stawie łokciowym. Zastosowanie odbicia oburącz sposobem dolnym wykonujemy podobnie jak w padzie przodem. Upadek następuje na dłonie, po czym kończyny górne wykonują amortyzację, a następnie na klatkę piersiową wygiętego do tyłu tułowia.

46. Metodyka nauczania sposobów przemieszczania się po boisku Proces postępowania w nauczaniu powyższych sposobów powinien obejmować następujące zagadnienia: • Konieczność swobodnego i celowego przemieszczania się zawodnika po boisku wymaga od prowadzącego zapoznania i nauczenia zawodnika stosowania w grze różnych sposobów. Kolejność wprowadzania ich do realizacji w procesie treningowym powinna być ściśle związana z postępem sprawności specjalistycznej i umiejętności technicznych. Nauczanie rozpoczynamy od sposobów, w których podczas przemieszczania się występuje równowaga stała, umożliwiająca koncentrację na dokładności wykonania czynności z piłką. Przykładowo może to być w podanej kolejności: krok odstawno-dostawny w bok, wypad, doskok i zwód. Należy pamiętać o równoczesnym doskonaleniu sposobów ogólnie stosowanych, takich jak: chód, bieg i wyskok. W dalszym etapie nauczania wprowadzamy sposoby przemieszczania się, w których występuje równowaga zachwiana, tzn. pady i rzuty.

47. Zalecenia dotyczące nauczania poszczególnych sposobów przemieszczania się po boisku • Krok odstawno-dostawny w bok • umiejętność przemieszczania się na nieduże odległości w różnych postawach siatkarskich w prawo i w lewo • zakończenie przemieszczania się przyjęciem określonej sylwetki lub wykonaniem czynności ruchowej (wypad, wyskok itd.) • umiejętność współdziałania z sąsiadującymi zawodnikami oraz zajmowania najkorzystniejszych pozycji na boisku • Krok skrzyżny • nauka pracy nóg w przemieszczaniu się w lewo i w prawo • dochodzenie do współpartnera lub miejsca zastawiania • zastosowanie dojścia krokiem skrzyżnym po uprzednim wyskoku • Wypad • wykonanie głębokiego wykroku do przodu, a następnie w skos, na boki do tyłu • kolejność jak wyżej z przyjęciem odpowiedniego ułożenia ramion do odbicia piłki sposobem górnym i dolnym • zadanie jak wyżej z wykonaniem odbicia nadlatującej piłki • nauka amortyzacji upadku ciała po wypadzie w bok lub w tył • wykonywanie wypadu po przemieszczeniu się innym sposobem (chód, bieg, krok odstawnodostawny) • doskonalenie wypadów z obroną piłek

48. Zalecenia dotyczące nauczania poszczególnych sposobów przemieszczania się po boisku cd. • Doskok • nauka doskoku w celu odbicia piłki w pozycji statycznej • nauka doskoku jako ostatniego kroku wykonywanego przed wyskokiem z dojścia frontalnego(np. do ataku) • nauka doskoku po zastosowaniu biegu (np. do blokowania) • Pad • nauka wybranego sposobu padu z niskiej pozycji na miękkie podłoże (filc, materac) • z amortyzacją upadku • zastosowanie odbicia piłki jednorącz i oburącz w padzie • wykonanie padu na twardym podłożu z miejsca i po przemieszczaniu • Rzut • Nauczanie możemy rozpocząć po opanowaniu umiejętności wykonania padu przez wprowadzenie fazy lotu po odbiciu się od podłoża: • markowanie odbicia piłki przed fazą lądowania z umiejętnością amortyzacyjnego działania ramion, • odbicie piłki w rzucie ciała z miejsca po dojściu lub po kilku krokach biegu.

49. Taktyka indywidualna w sposobach przemieszczania się. • wybranie najkorzystniejszego sposobu • wybrany sposób przemieszczania zastosować najkorzystniej do sytuacji np. w rozbiegu do ataku -bieg po prostej, po łuku ; w obronie - pad przodem lub bokiem itp. • przemieszczanie się ma zapewnić aktywny udział zawodnika w sytuacji zaistniałej w grze • zastosowany sposób ma umożliwić: wykonanie innego (krok odstawny, wyskok, bieg, rzut itp.), przyjęcie odpowiedniej pozycji (do wystawiania, do asekuracji itp.), wykonanie czynności z piłką (blok, atak, odbicie itp.)

50. ćwiczenia: 2 1 3 4