Hergebruik van leegstaande gebouwen in het landelijk gebied Nederland

1. Hergebruik van leegstaande gebouwen in het landelijk gebied Nederland Situatieschets Nederland in het kader van IPO werkgroep ‘hergebruik van leegstaande gebouwen’

2. PLANOLOGISCHE KERNBESLISSINGEN (PKB’s) Globale uitgangspunten voor de verdeling van de ruimte van Nederland. Lagere overheden zoals provincies en gemeenten werken deze plannen verder uit Landelijke overheid STREEKPLAN OMGEVINGSPLAN In een streekplan staat al iets nauwkeuriger waar steden en dorpen kunnen uitbreiden. Opgesteld door de Gedeputeerde Staten. Provincie BESTEMMINGSPLAN Het bestemmingsplan geldt zowel voor burgers, bedrijven als voor de gemeente zelf. Bestemmingsplannen bevatten niet alleen regels over het grondgebruik, maar bijvoorbeeld ook over maximale hoogte en breedte van bouwwerken. In principe moet een bestemmingsplan elke tien jaar opnieuw worden geactualiseerd. Past een bouwplan niet in het bestemmingsplan, dan kan de gemeente onder bepaalde voorwaarden vrijstelling verlenen. Gemeenten Hoe is de ruimtelijke ordening in Nederland georganiseerd?

3. Hergebruik van leegstaande gebouwen in Nederland Vrijgekomen Agrarische Bedrijfsgebouwen = VAB • VAB-beleid: • Vooraf: restrictief beleid • Doel VAB beleid: • Buitengebied sociaal – economisch sterker te maken • Ruimtelijke kwaliteit verbeteren • Uitsluitend aan bestaande bebouwing die aan het oorspronkelijke agrarisch gebruik is onttrokken een nieuwe gebruiksfunctie toekennen • Regels voor gebruik van vab’s op verschillende manieren verankerd: • Private overeenkomst, bestemmingsplan of aan eisen in een beeldkwaliteitsplan of landschapsontwikkelingsplan.

4. Hergebruik van leegstaande gebouwen in Nederland Vrijgekomen Agrarische Bedrijfsgebouwen = VAB • Het Rijk: • NOTA RUIMTE (2004): • Decentraal wat kan, centraal wat moet • Hergebruik van vrijkomende of leegstaande gebouwen dient gestimuleerd te worden. • De mogelijkheden die nieuwbouw biedt om de kwaliteit en vitaliteit van de groene ruimte te vergroten dient benut te worden • Vrijgekomen bebouwing in het buitengebied welke goed past in het landschap kan worden herbenut voor kleinschalige functies. • Vrijgekomen bebouwing in het buitengebied die niet de vereiste kwaliteit heeft, moet indien mogelijk worden gesloopt. • Het rijk vraagt de provincies om een planologisch kader op te stellen voor het thema bebouwing in het buitengebied

5. Hergebruik van leegstaande gebouwen in Nederland • De provincies: • Via het streekplan/omgevingsplan sturing geven aan de gemeenten, door aan te geven welke functies in principe wel of niet welkom zijn in vab’s, en hoe de gemeente daarin kan sturen. • Bepaalde provincies werken daarnaast aan een actiever spoor, waarin zij gemeenten via bijvoorbeeld een handreiking(bv: positieve lijst) ondersteunen

6. Hergebruik van leegstaande gebouwen in Nederland • De gemeenten: • Verantwoordelijkheid voor en de vormgeving van het vab-beleid • Blijven binnen het aangegeven kader van de provincie • Kan kiezen voor een meer terughoudend beleid • Kan in vele gevallen niet kiezen voor een meer progressief beleid ( <>Zeeland) • De eigenlijke uitwerking van het provinciaal beleid via de bestemmingsplannen

7. Concrete acties van de provincie • Drenthe • Flevoland • Friesland • Gelderland • Groningen • Limburg • Noord-Brabant • Noord-Holland • Overijssel • Utrecht • Zeeland • Zuid-Holland

8. Provincie Zeeland • Opgenomen in het ‘omgevingsplan Zeeland 2006-2012’. • Omgevingsplannen: weinig gedetailleerd – bewust! • Via omgevingsplan kan de gemeente haar bestemmingsplannen vormen • Kleinschalige activiteiten in het landelijk gebied zijn mogelijk • Tegenprestatie; investering in de ruimtelijke kwaliteit • Nieuwbouw is enkel mogelijk wanneer dit volgt op afbraak van bestaande bebouwing van minimaal dezelfde oppervlakte. • Het principe van de nieuwe economische dragers (NED) en de positieve lijst • Een lijst met de mogelijke functies die in een vab kunnen komen • Lijst is enkel een indicatie vanuit de provincie, geen limitatief karakter! • Gemeenten hebben de mogelijkheid om af te wijken van deze lijst wanneer de betreffende functie naar aard, schaal en gevolgen voor de omgeving vergelijkbaar is met de op de lijst genoemde functies. • OPMERKING: • Agrarisch verwante functies zijn veelal aangewezen in het bestemmingsplan als agrarisch, hetzelfde voor semi –agrarische bedrijven – dus geen NED!

9. Provincie Zeeland • Tegenprestatie: investering in de ruimtelijke kwaliteit • € 8000 • Per locatie moet rekening gehouden worden met: • De milieunormen • Afvalwaterlozing • Eventuele schadelijke gevolgen voor natuur en landschap beperken • Geen belemmering voor de ontwikkelingsmogelijkheden van omliggende agrarische bedrijven • Geen onevenredige toename van de automobiliteit.

10. INVESTEREN IN DE RUIMTELIJKE KWALITEIT:

11. Provincie Zeeland • Besluit: • Eerst investering dan medewerking werkt niet in praktijk–beter een jaarplanning. • Lijst wordt als positief ervaren doordat ze zeer handig is als handvat of als een rem! • Het criterium ‘cultuurhistorisch waardevol’ is zeer belangrijk in de beoordeling! In Sluis is bijvoorbeeld een inventarisatie van cultuurhistorisch waardevolle gebouwen gemaakt. • Veelal wordt een maatstaf gebruikt voor ambachtelijke bedrijven. Bijvoorbeeld in Sluis is dit 250m², bedrijven die groter zijn verdwijnen naar bedrijventerreinen. • Sluis: sinds 2001 – 24 geregulariseerd • Zware procedure voor de NED. In Sluis werkt dit goed door de aanwezigheid van een landbouwloket, zij begeleiden de procedure.

13. Provincie Zuid - Holland • Provinciaal beleid moet kaders scheppen waarbinnen de vitalisering van het platteland mogelijk wordt gemaakt EN waarmee de landschappelijke kwaliteit, zoals verwoord in de provinciale nota landschap, zal worden bereikt. • NED zijn mogelijk MAAR moeten bijdragen aan de vitalisering van het landelijk gebied. • Inzet is vooral gericht op realisering van de Ecologische Hoofdstructuur en investeringen in Groen in en om de stad ~ Randstad Holland • Ook een aantal bijzondere agrarische gebieden (glastuinbouw, boomteeltgebied,…) waarvoor een specifieke regeling geldt.

14. Provincie Noord - Holland • Vab-beleid: • doelstellingen: • Ruimtelijke kwaliteit • Economische vitaliteit • Inhoud: • Transport, distributie en industrie uitgesloten omwille van hun grootschalig karakter • Alle andere niet – agrarische functies zijn in principe toegelaten • Voorwaarden • Ontwikkelingsmogelijkheden van de omringende agrarische bedrijven niet beperken • Cultuurhistorisch waardevolle gebouwen moeten blijven! • Buitenopslag als ‘verboden gebruik’ opgenomen in het bestemmingsplan • Geen onevenredige verkeersaantrekkende werking hebben • Extra parkeerplaatsen op het eigen terrein • Voormalig agrarisch bouwperceel mag geen agrarische bestemming meer hebben in geval van volledige beëindiging van de agrarische functie en wordt als zodanig opgenomen in het bestemmingsplan

15. Provincie Noord - Holland • Functie wonen kan na volledige stopzetting van agrarische activiteit onder bepaalde voorwaarden: • Karakteristieke boerderijen mogen gesplitst worden in maximaal woningen zonder afbraak van het oorspronkelijk karakter van de bebouwing • 650m² als minimaal 1000m² van de agrarische bedrijfsbebouwing wordt gesloopt • Functie werken: • Kleinschaligheid • Maximale vloeroppervlakte: 650m² • Nieuwe bedrijfsgebouwen als minimaal een gelijke hoeveelheid in oppervlakte van de overbodige agrarische bedrijfsbebouwing wordt gesloopt

16. Provincie Utrecht • Bij nieuwe ontwikkelingen staat de landschappelijke kwaliteit centraal • Aantrekkelijk en divers landelijk gebied is het uitgangspunt • Geen hinder voor derden, niet teveel verkeer en een goede inpassing in het landschap • Behoud door ontwikkeling

18. Provincie Drenthe • Uitgangspunten POPII (Provinciaal Omgevingsplan)(2004): • Buitengebied reserveren voor die functies die er functioneel aan gebonden zijn • Aandacht voor kwaliteit van de omgeving • Leefbaarheid en werkgelegenheidsfunctie van het platteland vergroten • Gemeenten regelen dit via hun bestemmingsplan, goede afweging maken • Voorwaarden voor hergebruik van een vab: • Bedrijfsbestemming moet gericht zijn op kleinschalige activiteiten • Sociaal culturele, medische en zakelijke dienstverlening • Bedrijfsactiviteiten zoveel mogelijk in het hoofdgebouw (woonfunctie), indien niet mogelijk onder voorwaarden in bijgebouw • Nieuw bijgebouw is mogelijk, mede afhankelijk van de mate waarin agrarische bebouwing wordt afgebroken • Uitbreiding van gelegaliseerde niet agrarische bebouwing mag als het kleinschalig is en de kwaliteit van de ruimte niet verloren gaat

19. Provincie Gelderland • Onderverdeling van het buitengebied • Rode raamwerk, groen-blauwe raamwerk en het multifunctioneel gebied • In het multifunctionele gebied meer mogelijkheden • Vab’s op een goede wijze hergebruiken. • Wonen is de meest geschikte vorm van hergebruik van vab’s in het buitengebied. Vastleggen in bestemmingswijzigingen. • Functieverandering naar werken: • Kleinschalige vormen van niet – agrarische bedrijvigheid • Voor niet-agrarische bedrijvigheid een maximum gehanteerd van 500m² bebouwd oppervlak per locatie. De resterende vab’s worden gesloopt • Aan de gemeenten gevraagd om in een regionaal verband een regeling uit te werken waarmee bovenstaande condities worden vertaald in bestemmingsvoorschriften • Gemeentelijke bevoegdheden waarbij er vanuit de provincie aandacht gevraagd voor de kernkwaliteiten van de waardevolle landschappen.

20. AANDACHTSPUNTEN • Ontwikkelingsplanologie(kwaliteitstoetsing ipv cijfers,…) vereist deskundigheid die op lokaal niveau niet steeds voorhanden is. Samenwerken in regionaal verband biedt ook op dat gebied voordelen. • Hoe druk je kwaliteit uit? • Ongeveer 80% van de vab ---------- wonen • Ongeveer 14% van de vab (1992-1999) --------bedrijfsfunctie • Handel en reparatie zijn de belangrijkste functies.