Pensioenen

1. Pensioenen Een introductie door Hans Kouters

2. Specialisaties Blömer Subsidies Family Estate Planning Bedrijfsoverdracht Mediation Internationalisering Not-for-profit

3. Business Team Practicegroep

4. Blömer Academy  Vaktechnische publicaties  Kennisbijeenkomst voor relaties (Laatste dinsdag van de maand)

5. Blömer Academy Programma: 25/6 Pensioenen: DGA en voor personeel Programma voor september-november voor 1/9 op onze website

6. Pensioenen Een presentatie door Alec Silvis

7. Pensioenexercities Wat Rutte II doet of zal doen met het pensioen van uw werknemers en Hoe u daar mee om kunt gaan Mr. L.A. Silvis, directeur Kettlitz Wulfse Verzekeringen BV

8. Onderwerpen: • Wanneer en welke veranderingen a.g.v. Pensioenakkoord/Regeerakkoord/ Staffelbesluit? • A.O.W. • Middelloon(ML); Eindloon (EL) • Beschikbare premie • Wat doen rekenrente en lang-leven risico • Invloed op arbeidscontracten • Rol Ondernemingsraad • Praktische handreiking

9. Tijdlijn wijzigingen • 1-1-2013 : AOW stapsgewijs omhoog • 1-1-2014 : -Pensioenrichtleeftijd 67 jaar -Verlaging fiscaal kader met 0,1% (middel- en eindloon) • 1-7-2014 Misschien: -ANW-uitkering naar 1 jaar - Versnelde verhoging AOW leeftijd • 1-1-2015 Netto premiestaffels bij beschikbare premie Misschien: -fiscale kaders verkrapt met 0,4% (ML), resp. 0,35% (EL) -Maximering salaris tot € 100.000 • 1-1-2020 Verwachting ingang pensioenrichtleeftijd 68 jaar

10. A.O.W. en pensioenkader Actueel schema A.O.W. ingang: Beoogd schema Rutte II NB. Opbouw blijft 2% over maximaal 50 jaar!

11. A.O.W. en pensioenkader Opvallende voorgenomen A.O.W. maatregel: • Overbruggingsregeling voor mensen met tijdelijk te laag inkomen: • Mits inkomen max 200%*minimumloon (300% bij samenwonen); klein eigen vermogen vrijgesteld (€ 21.139 pp), net als huis en pensioen; toets inkomen op 64,5 jaar • Uitkering op sociaal minimumniveau: netto p.m. € 1.015 (alleen) resp. € 1.327 (paar), dit is inclusief de eigen pensioenen, lijfrentes etc.

12. Overbrugging in de praktijk € 20.000 (< 2* minimumloon) Pensioen, bijv. netto € 2.000 Netto A.O.W., € 13.000 65jr 66jr Aanvulling € 11.000 Aanvulling gaat op basis van netto inkomen onder aftrek van overige inkomsten!

13. A.O.W. en pensioenkader Per 01-01-2014 afgestemd op 67 jaar: Rekenperiode wordt 42 ipv 40 jaar Middelloon: opbouw van 2,25% naar 2,15%, • maximale opbouw blijft 90% gemiddeld loon • eindloon gaat naar 1,9% Beschikbare premie: • verlaging per leeftijdsgroep naar ca. 87% van huidig niveau • totale investering incl. 2 extra jaren 95,7% van actueel niveau • imitatie 2,15% m.l. in 42 jaar en 4% rendement in opbouw- én uitkeringsfase

14. A.O.W. en pensioenkader Per 01-01-2015: • Beschikbare premieregelingen: netto staffels • Kosten voor sparen en verzekeren apart gefactureerd • Van belang als: • U een beschikbare premieregeling heeft • Tot stand gekomen of verlengd voor medio 2010 • Kabinetsvoornemen: Maximum opbouw 1,75% (ML) en 1,55% (EL) en maximering salaris tot € 100.000 (15-04 naar tweede kamer). Idem aanpassing niveau beschikbare premieregelingen • Raad van State: onvoldoende zicht op uitkomsten deelnemers

15. En wat met lijfrente? • Analoge ontwikkeling: • Nu 17% van inkomen • 01-01-2014: 15,5% • 01-01-2015: 12,7% • Inkomen maximaal € 100.000 • Pensioenimputatie: • A-factor van 7,5 via 7,2 (2014) naar 6,4 (2015) • Automatische aanpassing als pensioenleeftijd stijgt

16. Uitwerking Pensioenkaderzoals gevraagd door Raad van State! Opbouw middelloonregeling in praktijk: • Voorbeeld “complete” opbouw van 25 jaar tot pensioendatum (regering rekent vanaf 21 jaar!) • Salaris in aanvang € 28.227, grondslag € 15.000 • Carrièrepatroon 3-2-1-0, inflatie 0% en 2% • Opbouw 2,25%, 2,15% en 1,75% (ML) • Geen indexatie want………(zie discussie rekenrente)

17. Middelloon + inflatie 0%, Regels 2015: op 65 jaar 22% minder opgebouwd (59% tov 76%)

18. Middelloon + inflatie 2% Op 65 jaar : Nu: 62% 2014: 59% 2015: 48% Regels 2015: op 65 jaar 22% minder opgebouwd (48% tov 62%)

19. Middelloon + inflatie 2%indexatie 2% Regels 2015: op 65 jaar 22% minder opgebouwd (69% tov 88%)

20. Indexaties en middelloon • Het idee: • We garanderen 4% => 3% => 2,5% => ??? • We maken winst boven het garantierendement • Voor het rekenrenterisico: extra premie • Basis: staatsleningen, U-rendement, 10-jaars swap • Valt er wat te indexeren?

21. Heeft u daar last van? Voorbeeld Pensioenfonds Metaal en Techniek • Opbouwpercentage nu 2,236% • Dat wordt in 2014 2,15%, in 2015 1,75% ? • Dekkingsgraad nu zo’n 101,3%, probleem in 2015 opgelost……….?? • En wat schrijft PMT in nieuws en journaals: • Pensioenverlaging 6,3% (vanwege dekkingsgraad) • Andere belasting, hogere zorgpremie • AOW-gat • Wetswijzing gaat al over 6 maanden in! Weet u al meer? Cao liep tot 01-04-2013, in onderhandelingen is pensioen geen issue….Werkgevers vinden ontziemaatregelen ouderen uit de tijd….

22. Impact beschikbare premie • Staffels rekenen al 10 jaar met 4% rentein op- en afbouwfase! • Toepassing zuivere 3% regeling was onhaalbaar door doorlopende toetsing bovenmatigheid • Sinds 02-2013: alleen nog toetsen bij: • waardeoverdracht, • echtscheiding en • pensioendatum • Nieuwe kans voor staffel obv 3% rekenrente

23. Impact beschikbare premie • Premie daalt door: • Hogere pensioenleeftijd, langer sparen, korter uitkeren • Beperking pensioenkader • Premie stijgt door: • naar keuze hanteren 3% rekenrente • toenemende levenskansen • (maar daardoor daalt premie partnerpensioen) • Specifiek voor hanteren 3%: • Vlakker verloop beschikbare premie • (iets) minder stijgende lasten oudere werknemers • Kan helpen bij oplossing wetgevingsongemakken

24. Impact beschikbare premie Investeringsontwikkeling: Van 2009 4% naar 2012 4% op 65 jaar: 87%; Van 2009 4% naar 2015 4% op 65 jaar: 71%, bij toepassing 3% :van 127% naar 82%

25. Wat doet u met uw pensioenregeling? • Pensioen is deel beloning: • Loopt u mee met het kabinet? Dan wordt pensioen minder waard • Probeert u de investeringen op niveau te houden? • Hoe kijkt u aan tegen uw jongere ouderen? • Hoe gaat u het allemaal regelen? • Let op: maatregelen 2015 zijn vooral bedoeld om belastinginkomsten naar voren te halen. Doet u mee of stuurt u zelf waar dat kan?

26. Arbeidsovereenkomstenkan aanpassing pensioen “zomaar”? Vanuit de pensioenwet: Uit de brief van Klijnsma 17-01-2013 • zonder tussenkomst deelnemer leeftijd aanpassen • voor alle aanspraken • doel: eenvoud en transparantie voor de deelnemer • lagere kosten uitvoerder • collectief neutraal herrekenen: geen aantasting aanspraken (art 20 PW), en dus geen conflict met de Pensioenwet. !Niet alle uitvoerders herrekenen een collectief uitgestelde aanspraak individueel met hetzelfde tarief terug!

27. Arbeidsovereenkomsten Vanuit arbeidsrecht, jurisprudentie • overeenkomst eindigt niet van rechtswege op 65 jaar, of…..(nietig!), alleen het bereiken AOW-leeftijd is toegelaten leeftijdsonderscheid • Vaste pensioenleeftijd kan alleen met legitiem doel (vliegers, militairen bijv.) • Pensioenovereenkomst (=onderdeel arbeidsovereenkomst) moet aangepast worden. • Eenzijdig wijzigingsbeding correct opgenomen?

28. Arbeidsovereenkomsten Voorbeeld eenzijdig wijzigingsbeding: Uw werkgever kan de pensioenregeling zonder uw instemming wijzigen. Uw werkgever kan dat alleen doen als sprake is van een zwaarwegend belang. Dat belang moet dan op basis van redelijkheid en billijkheid zwaarder wegen dan het belang van de werknemers dat door de wijziging geschaad wordt. Van zwaarwegend belang is onder meer sprake als: - de overheid de ouderdoms-, nabestaanden- en/of arbeidsongeschikt-heidsuitkeringenzodanig ingrijpend wijzigt, dat een herziening of beëindiging van de pensioenregeling, gelet op de opzet daarvan,noodzakelijk is;

29. Arbeidsovereenkomsten Is van toepassing verklaren eenzijdig wijzigingsbeding afdoende? • Welke keuzes biedt de uitvoerder • Hoe kijken werkgever en werknemer naar pensioen als arbeidsvoorwaarde • Hoe zit het met “redelijkheid en billijkheid” - Instemming OR kan draagvlak vergroten - Geen correct eenzijdig wijzigingsbeding? dan instemming deelnemers zeker noodzakelijk

30. Uitvoerders • Voor uitvoerders complexe materie • Veel verschillende contractsvormen • Veel verschillende kwaliteiten van vastlegging • Veel verschillende tariefstellingen • Wij zien tot op heden: • Standaarduitvoeringen die voor de uitvoerder te behappen zijn, defensieve keuzes • Voor de deelnemers: een knip in aanspraken, verleden op leeftijd 65, toekomst op leeftijd 67 • Ook bij beschikbare premieregelingen • Snapt u het straks, snapt de medewerker het straks? • Maar het voldoet wel aan de wet……….

31. Voorbeeld pensioenuitvoerder • Uitgangspunt: pensioenknip want: • Liever geen gedoe rondom bestaande aanspraak • Het wettelijk noodzakelijke doen • Aanspraken verknipt qua ingangsdatum • En over de AOW hebben we het even niet! Aanspraak 69 jaar Aanspraak 68 jr Aanspraak 68 jr Aanspraak 67 jr Aanspraak 67 jr Aanspraak 67 jr Aanspraak 65 jr Aanspraak 65 jr Aanspraak 65 jr Aanspraak 65 jr 2013 2014 2015 (?) 2020 (?)

32. Roadmap 2015 • Volgt u de uitvoerder aan of gaat u zelf aan het stuur zitten? • Beoordelen oudere pensioencontracten kan zeer nuttig zijn! • Kijk naar uw budget, inventariseer uw wensen en mogelijkheden, wat zijn uw zekerheden u waard? • Doe dit samen met OR of vertegenwoordiging • En onderhandel dat uit met uw uitvoerder • Kijk ook naar relatie met verzuim- en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen

33. Pensioenen Een presentatie door Hans Kouters

34. Pensioen en de DGA, de toekomst • Historie • De praktijk in 2013 • De toekomst/wat moet er gebeuren?

35. Historie • Toezeggingen (vaak) in periodes met hoger belastingvoordeel: • Hogere fiscale voorzieningen: • Verschil fiscale en commerciële waarderingen minder relevant tot juli 2008 (minder problemen bij overdracht) • Benodigd rendement van 4% (volgens fiscale wetgeving) eenvoudiger te realiseren • Markrente en inflatie veelal hoger, uitvoering indexatie eenvoudiger haalbaar

36. De praktijk in 2013 Lage markrente/economische crisis/rendement beleggingen onder druk: Grote verschillen tussen commerciële en fiscale waardering pensioenverplichtingen Rendement van 4% wordt niet meer gehaald, realiseren benodigd vermogen door verkoop aandelen werk-bv of bedrijfspand steeds meer onzeker. Geïndexeerd pensioen levert grote problemen op bij overdracht en in uitkeringsfase Complexe regelgeving (diverse knips in een pensioenregeling, berekeningen bij uitstel/overdracht) Leningen of rekening-courantvorderingen op de dga kunnen niet meer worden afgelost

37. De praktijk in 2013 De Belastingdienst stelt zich steeds strenger op:- voor loonbelasting commerciële waarderingen beslissend overdracht pensioen daardoor feitelijk bijna onuitvoerbaar berekeningen bij uitstel/uitruil leveren merkwaardige effecten op- (onzakelijke) vorderingen op de dga leiden tot belastbare afkoop- dividenden/terugbetalingen in afgelopen 7 jaar kunnen leiden tot problemen.- ook in eigen beheer moet prudent belegd worden, gericht op realiseren voldoende dekking op pensioendatum- pensioenregeling moet vlg. de afspraken uitgevoerd worden tot de pot “leeg” is.- afzien van pensioen slechts zeer beperkt toegestaan

38. Verschillen tussen commerciële en fiscale waardering Situatie per 31-12-2012:

39. Verschillen tussen commerciële en fiscale waardering *Fiscaal niet aftrekbaar bij overdracht aan pensioen bv/holding (voor markrente anders vlg. Hof Den Haag 8 mei 2013)

40. Verschillen tussen commerciële en fiscale waardering Relevant voor: Te betalen koopsom/premie bij extern eigen beheer (dienstverband in werk-bv, opbouw pensioen in holding of externe eigen pensioen-bv, ook binnen fiscale eenheid vennootschapsbelasting!)indexatielast en verschil in markrente niet aftrekbaar (voor markrente anders vlg Hof Den Haag 8 mei 2013) Verdeling/affinanciering pensioenverplichtingen bij echtscheiding Beoordelen mogelijkheid dividenduitkering/terugbetaling a.k./inkoop van aandelen in kader van aansprakelijkheid directie en aandeelhouders (regels flex-bv)

41. Verschillen tussen commerciële en fiscale waardering Relevant voor/bij mogelijke belastbare afkoop van pensioen:- Belastingdienst beoordeelt zakelijk handelen: premie-afdracht/overdrachtswaarde extern eigen beheer vorderingen/leningen op de dga dividenduitkeringen overige, bijv. stopzetten dotaties aan pensioenvoorziening zonder aanpassing van de aansprakenKAN HEFFING VAN 72% OPLEVEREN (52% IB + 20% REVISIERENTE) Relevant voor berekeningen bij uitstel/uitruil/variabele pensioenuitkeringen/knipberekeningen►kan leiden tot vrijval fiscale waarderingen

42. Verschillen tussen commerciële en fiscale waardering Niet relevant voor:beoordelen mogelijkheid afzien van pensioen op grond van artikel 19b, lid 9 Wet LB, en Besluit 18 maart 2013 Sinds 1-1-2013 afzien mogelijk onder strikte voorwaarden, o.a.:- alleen op ingangsdatum (ook voor al ingegane pensioenen overgangsrecht 2013-2015) - onderdekking: dekkingsgraad < 75 % van fiscale waardering - onderdekking ontstaan door reële ondernemings- en beleggingsverliezen - referentieperiode van 7 jaar terug ten aanzien van correctie van betaalde premies en koopsommen, dividenduitkeringen, terugbetalingen a.k. en afgewaardeerde vorderingen op aandeelhouder of verbonden lichamen

43. De toekomst: wat moet er gebeuren? Voor 1-1-2014: Aanpassen pensioenbrief noodzakelijk i.v.m. wijziging pensioenleeftijd naar 67 jaar(gebruik daarvoor niet de standaarden van de Belastingdienst, deze zitten vol met ballast, waar u niet op zit te wachten) Direct meenemen: aanpassingen

44. De toekomst: wat moet er gebeuren? Wat moet/kunt u aanpassen? Versoberen regeling: Stopzetten indexatie toekomstige aanspraken (over het verleden mag dit niet) Herverzekeren nabestaandenpensioen/eigen beheerdeel NP maximeren tot wat uit de aanwezige voorziening betaald kan worden (check ook al lopende herverzekeringen) Haal uit de toezegging: arbeidsongeschiktheidspensioen, nabestaandenoverbruggingspensioen/premievrije opbouw bij arbeidsongeschiktheid/wezenpensioen/opbouw over variabele elementen Maximeer salaris bij eindloontoezegging (bijvoorbeeld op € 100.000 ivm voorstellen kabinet)

45. De toekomst: wat moet er gebeuren? Wat moet/kunt u aanpassen? Vereenvoudigen regeling: Regeling met verschillende pensioenleeftijden (60/65/67) omzetten naar één leeftijd: 67 jaar (indien toegestaan: voor Witteveen knip is dit nog niet toegezegd).U kunt ook dan altijd nog op 60 jaar met pensioen met actuariële herrekening van de rechten. Dienstverband bij dezelfde BV als waar pensioenopbouw plaatsvindt (geen last met verschillen bij premiebetaling. Aanpassen regeling: Beëindig eindloon, overgaan op beschikbare premie voor de toekomst.

46. De toekomst: wat moet er gebeuren? Wat moet/kunt u aanpassen? Of toch maar: stoppen met opbouw: Opbouw vanaf heden volledig stopzetten:zeker te overwegen bij:- verliezen/onzekerheid toekomst- hoge vorderingen op dga onder activa- opgebouwde aanspraken worden t.z.t. reeds belast in hoogste belastingschijf (vanaf € 56.000)Wel rekening houden met gevolgen gebruikelijk loon-regeling! Pensioen (voor de toekomst) herverzekeren of gaan sparen via aftrekbare lijfrentepremie of in box 3.

47. De toekomst: wat moet er gebeuren? NOG GEEN PENSIOEN TOEGEZEGD? Bezint eer ge begint! Overweeg alternatieven als externe verzekeringlijfrente (bijv. banksparen)opbouw vermogen in box 3 Kies voor beschikbare premieregeling (en beleg de middelen op de juiste manier). Zorg wel voor goede arbeidsongeschiktheids- en nabestaandendekkingen

48. De toekomst: wat moet er gebeuren? VERDER VAN BELANG: Aandacht voor (tijdige) aflossing schulden DGA aan B.V Zijn de dossiers op orde? (opvolgende getekende pensioenbrieven en notulen, schriftelijke vastleggingen leningen/rekening-crtdga op zakelijke voorwaarden) Voer tijdig uit wat afgesproken is (ingangsdatum/indexering) Is het nabestaanden- en arbeidsongeschiktheidsrisico voldoende afgedekt? Zijn de herverzekerde kapitalen nog overeenkomstig de uitgangspunten? Sorteer tijdig voor: maak in B.V. vermogen vrij (financiële planning) Overleg tijdig met de Belastingdienst bij problemen, het lost zich niet “vanzelf” op (meestal denken ze wel constructief mee, als men de problemen zelf aankaart)

49. De toekomst: wat moet er gebeuren? Gelukkig……… 67 jaar is nog ver weg! Vragen? Ongetwijfeld veel, eerst maar een borrel?