Agnieszka Marcela I Zastępca Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska

1. „Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych” Agnieszka Marcela I Zastępca Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska Regionalny Konserwator Przyrody w Rzeszowie XVIII Podkarpacka Konferencja Samorządów Terytorialnych Kombornia, 16-17 czerwca 2011 r.

2. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych • Ustawowe zadania Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska: • udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, • przeprowadzanie ocen oddziaływania przedsięwzięć na środowisko lub udział w tych ocenach, • tworzenie i likwidacja form ochrony przyrody na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, • ochrona i zarządzenie obszarami Natura 2000 i innymi formami ochrony przyrody, na zasadach i w zakresie określonych w ustawie o ochronie przyrody, • wydawanie decyzji na podstawie ustawy o ochronie przyrody, • przeprowadzanie postępowań i wykonywanie innych zadań, o których mowa w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, • wykonywanie zadań związanych z udziałem organizacji w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) na zasadach i w zakresie określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS), • współpraca z organami jednostek samorządu terytorialnego w sprawach ocen oddziaływania na środowisko i ochrony przyrody, • współpraca z organizacjami ekologicznymi.

3. Czy jesteśmy potrzebni … W 2009 r. - około 13 tys.pism i wniosków 35 zarządzeń Regionalnego Dyrektora 130 decyzji administracyjnych 1000 postanowień 630 różnego rodzaju opinii w tym 130 opinii w ramach oceny strategicznej 450 opinii dla rolników 50 opinii dla inwestorów o potrzebie raportu zaświadczeń dla beneficjentów środków unijnych W 2010 r. – ponad 17 tys.pism i wniosków 80 zarządzeń Regionalnego Dyrektora 190 decyzji administracyjnych, w tym 80 decyzji środowiskowych 500 postanowień 2000 różnego rodzaju opinii w tym 1240 opinii w ramach oceny strategicznej i oceny przedsięwzięć 480 opinii dla rolników 218 opinii dla tzw. III grupy 920 zaświadczeń dla beneficjentów środków unijnych W 2011 r. (do 15.06.) – około 7 tys.pism i wniosków Zaświadczenia I b II kwartał - woda 41 drogi i mosty – 23

4. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Procedura ocen oddziaływania przedsięwzięć na środowisko i obszary Natura 2000 w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie w liczbach (stan na maj 2011 r.) Od momentu utworzenia Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie (15 listopada 2008 r.) do maja 2011 r. wpłynęło około 3500spraw dotyczących przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko i obszary Natura 2000 (I, II, III grupa przedsięwzięć). Odmowa uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia miała miejsce w zaledwie 30przypadkach, co stanowi 0,86%opiniowanych przedsięwzięć, z czego połowa dotyczyła przedsięwzięć, dla których wykazano znacząco negatywny wpływ na obszary Natura 2000.

5. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Zestawienie ilości spraw (I i II grupa) załatwionych w poszczególnych latach w RDOŚ w Rzeszowie (stan na maj 2011 r.)

6. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Przykłady prowadzonych postępowań w sprawie wydania zezwolenia na realizację inwestycji liniowych ( prowadzone oraz zakończone) dla: - wszystkich odcinków autostrady - części S-19 - obwodnicy Strzyżowa, - obwodnicy Przeworska, - obwodnicy Stalowej Woli i Niska, - przebudowy drogi krajowej nr 4 i dróg wojewódzkich, - rozbudowy drogi woj. nr 877 Naklik – Leżajsk – Łańcut – Dylągówka - Szklary odcinek granica województwa - Leżajsk km 1+510 – 14+875

7. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych • - przebudowy drogi wojewódzkiej Nr 890 Kuźmina - Krościenko w km 0+000 – 25+600, • budowy gazociągu DN 700 Hermanowice – Strachocina – Podgórska Wola, • budowy gazociągu wysokiego ciśnienia Warzyce – Gorlice i in. • Ponadto prowadzone były i są nadal postępowania dla potrzeb budowy dróg gminnych, kanalizacji sanitarnych, oczyszczalni ścieków, wodociągów. Cała ta infrastruktura jest dofinansowywana ze środków Unii Europejskiej (żadna z gmin nie udźwignęłaby kosztów tak dużej budowy infrastruktury), stąd postępowania prowadzone są priorytetowo.

8. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Wytwórnie betonu i mas bitumicznych Dla 8 wielkotonażowych wytworni betonu wydane zostały uzgodnienia, natomiast dla 7 prowadzone są postępowania. Dla wielkotonażowych wytwórni mas bitumicznych wydane zostały uzgodnienia dla 7 obiektów, natomiast dla 6 obiektów prowadzone są postępowania.

9. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych • Eksploatacja kruszyw • Do maja 2011 r. zakończonych zostało 65 postępowań (łącznie obejmujących wielkość około 50 mln ton kruszywa), w tym: • 23 piaskownie uzyskały decyzje środowiskowe bez potrzeby sporządzania raportów o oddziaływaniu na środowisko (co dało około 27 mln ton kruszywa), • 44 inwestycje polegające na wydobyciu kruszyw są w trakcie uzgodnień lub opiniowania (co da około 27 mln ton kruszywa). • Na 22 piaskownie nałożony został obowiązek wykonania oceny oddziaływania na środowisko, w tym wykonania raportu o oddziaływaniu na środowisko (co da około 20,5 mln ton kruszywa). • Wydano odmowę dla 7 obiektów (około 8 mln ton kruszywa).

10. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Odnawialne źródła energii (stan na maj 2011 r.) Małe Elektrownie Wodne - wydane zostało 1 uzgodnienie, - w toku uzgadniania są 2 przedsięwzięcia, - obowiązek oceny oddziaływania na środowisko nałożono dla 11 inwestycji, - odmowy wydane zostały dla 4 inwestycji. Elektrownie wiatrowe - wydane zostały 4 uzgodnienia (około 70 MW), - w toku uzgadniania jest 12 przedsięwzięć (około 150 MW), - obowiązek oceny oddziaływania na środowisko nałożono dla 35 przedsięwzięć (około 450 MW), - odmowy wydane zostały dla 5 elektrowni (około 30 MW). Biogazownia - wydanych zostało 5 uzgodnień, - w toku uzgadniania są 3 przedsięwzięcia, - obowiązek oceny oddziaływania na środowisko nałożono na 6 przedsięwzięć.

11. Inwestycje przeciwpowodziowe • w trakcie wydawania decyzji (pełna procedura + raporty) mamy 21 suchych zbiorników przeciwpowodziowych dla zlewni rzeki Mleczka, Wielopolka, Chlebianka, Stobnica. • Zbiorniki te winny być traktowane jako priorytetowe ze względu na zagrożenie powodzią (wynika to z przepisów ustawy).

12. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych • Najczęściej popełniane błędy na etapie przedkładania dokumentacji • (decyzja środowiskowa): • braki formalne występujące na etapie składania wniosków do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, np. brak poświadczenia kopii map ewidencyjnych przez właściwy organ, • wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie dotyczy przedsięwzięcia lub jest w zbyt ogólnej skali, • dzielenie przedsięwzięć, • mylenie prowadzonych postępowań w sprawie wydawania decyzji środowiskowej z postępowaniem w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, • pomijanie wymagań dotyczących realizacji przedsięwzięć na terenach zamkniętych - pominięcie terenu zamkniętego.

13. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych • Najczęściej popełniane błędy na etapie przedkładania dokumentacji • (decyzja środowiskowa): • Karta informacyjna przedsięwzięcia: • ogólnikowe zapisy, • niepełne informacje, • brak nawiązania do kryteriów określonych w art. 63 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, • brak kwalifikacji przedsięwzięcia lub błędna kwalifikacja .

14. Najczęściej popełniane błędy: • Raport: • brak metodyki oceny, • wybiórczy charakter analiz, niepełna identyfikacja oddziaływań, • niepełny, nieadekwatny, niekonkretny, niespójny, • brak celu, jakiemu ma służyć oceniane przedsięwzięcie, • brak analizy możliwych działań mających na celu zapobieganie lub ograniczanie (minimalizowanie) – służy temu m.in. analiza wariantowych rozwiązań osiągania celu, jakiemu służy przedsięwzięcie, • brak oceny skuteczności działań łagodzących, kompensujących, • brak oceny skutków oddziaływań: bezpośrednich i pośrednich,wtórnych i skumulowanych, krótko i długookresowych, stałych i chwilowych, • brak aktualnych danych, brak podania źródła danych, brak odpowiednich map obrazujących dane, • brak logicznej sekwencji wnioskowania, • niespójność pomiędzy zidentyfikowanymi zagrożeniami i sposobami ich minimalizacji, • ogólnikowe streszczenie, • brak propozycji adekwatnego monitoringu oddziaływania przedsięwzięcia oraz skuteczności łagodzenia lub kompensowania.

15. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Problemy związane z realizacją przedsięwzięć - Brak (w większości przypadków) Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego Gmin. - Kształtowanie ładu przestrzennego województwa poprzez wydawanie jednostkowych decyzji organów. Skutki : chaos inwestycyjny, zwiększanie nakładów gmin na infrastrukturę drogową i środowiskową /wodociągi, kanalizacja/ i jej utrzymanie, sukcesywna utrata walorów przyrodniczych, w tym krajobrazowych. Przestrzeń jest dobrem ograniczonym! Musimy dbać, żeby zamiast przestrzeni otwartej nie mieć przestrzeni zagraconej.

16. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Brak planów zadań ochronnych i planów ochrony obszarów Natura 2000 (część w przygotowaniu). Brak podstawowej inwentaryzacji przyrodniczej w zakresie niezbędnym do przeprowadzania ocen oddziaływania. Brak strategii rozwoju dla głównych gałęzi gospodarki województwa (np. energetyki odnawialnej). Niska jakość dokonywanych ocen oddziaływania na środowisko (raporty o oddziaływaniu na środowisko oraz prognozy oddziaływania na środowisko). Rosnąca ilość złożonych spraw kierowanych do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie.

17. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Brak akceptacji dla potrzeby ochrony przyrody. Rozbieżne oczekiwania różnych grup społecznych - coraz większy udział społeczeństwa w procedurach ocen oddziaływania na środowisko . Brak mpzp określających obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią oraz kierunków ochrony przed powodzią. Skutki - bliskość zabudowy, dróg, kopalni eksploatacji kruszywa od koryt rzecznych powoduje problemy powodziowe, wymusza regulacje rzek i potoków, budowę wałów itp.

18. Skutki Ramowej Dyrektywy Wodnej Art. 81 ustawy o udostępnianiu 1. Jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wynika zasadność realizacji przedsięwzięcia w wariancie innym niż proponowany przez wnioskodawcę, organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, za zgodą wnioskodawcy, wskazuje w decyzji wariant dopuszczony do realizacji lub, w razie braku zgody wnioskodawcy, odmawia zgody na realizację przedsięwzięcia. 2. Jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wynika, że przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000, organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach odmawia zgody na realizację przedsięwzięcia, o ile nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. 3. Jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wynika, że przedsięwzięcie może spowodować nieosiągnięcie celów środowiskowych zawartych w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach odmawia zgody na realizację przedsięwzięcia, o ile nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 38j ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne ”.

19. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Będąca w budowie droga ekspresowa S-19 Przykłady utrudnień w ocenie oddziaływania na środowisko wybranych inwestycji przebieg planowanej inwestycji pn. „Rozbudowa drogi Wojewódzkiej nr 869 DK 19 wraz z budową odcinka pomiędzy drogami DK 19 i S 19” (wariant wybrany przez inwestora)

20. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Wydobywanie kopaliny ze złoża Zakręcie, gm. Tryńcza Złoże o powierzchni około 25 ha sąsiaduje z terenem przeznaczonym pod budowę autostrady A4, na której zaplanowano dwa przejścia dla zwierząt: małych oraz zwierząt małych i płazów.

21. Zagrożenia w realizacji inwestycji samorządowych Przykłady utrudnień w ocenie oddziaływania na środowisko wybranych inwestycji c.d. Kompleks sportowo-rekreacyjny (stadion) wraz z urządzeniami budowlanymi, drogami i miejscami postojowymi oraz odcinkiem sieci wodociągowej w Muninie, gmina Jarosław. Planowana inwestycja

22. Przykłady utrudnień w ocenie oddziaływania na środowisko wybranych inwestycji c.d.„Przywrócenie drożności korytarza ekologicznego rzeki Wisłoki i jej dopływów”

23. Przykłady utrudnień w ocenie oddziaływania na środowisko wybranych inwestycji c.d.Podział inwestycji na przykładzie suchych zbiorników przeciwpowodziowych planowanych do budowy na rzece Wielopolce 2 3

24. Na koniec przykład danych przyrodniczych zawartych w jednym • z przedłożonych do oceny raportów oddziaływania na środowisko • „Z płazów beznogich występują również kumak górski (Bombina variegata) oraz rzekotka drzewna (Hyla arboreta)”, • „Płazy żabowate dają o sobie znać swym rechotem, kumkaniem lub wydawaniem jeszcze innych odgłosów” • „Występowanie owadów w środowisku przyrodniczym, zarówno pod względem liczebności populacji, a także ilości gatunków, przechodzi wszelkie wyobrażenia. Wystarczy chociażby przykład mrówek pszczół, much czy komarów. Takie mnóstwo owadów uzasadnione jest wieloma względami a głównie tym, że stanowią one pożywienie dla ptaków i innych zwierząt jak mrówkojad, płazy, kret, ryby, pajęczaki i wiele innych a nawet roślin rosiczka, tłustosz”

25. Dziękujęza uwagę!