Depresja

1. Depresja

2. Objawy depresji • smutek lub ''uczucie pustki''; • zaburzenia snu (zwykle budzenie się w środku nocy); • utrata energii, poczucie zmęczenia, ospałość; • zaburzenia apetytu (zwykle brak apetytu); • trudności z jasnym myśleniem, skupieniem uwagi, podejmowaniem decyzji; • utrata zainteresowania dla zajęć, które kiedyś sprawiały przyjemność, także dla seksu; • lęk i/lub ataki paniki; • obsesyjne drążenie bolesnych doświadczeń i myśli; • poczucie winy i bezradności • obniżone poczucie własnej wartości, brak nadzieji; • niepokój i/lub drażliwość; • myśli o śmierci lub samobójstwie Gdy te objawy utrzymują się powyżej dwóch tygodni, należy skorzystać z pomocy lekarza -psychiatry.

3. Typy depresji wg ICD 10 • depresja epizodyczna (epizody depresyjne - F32) - trwa krócej niż dwa lata i charakteryzuje się wyraźnym początkiem; • zaburzenia depresyjne nawracające - F33 - powtarzające się epizody depresji bez objawów wzmożonego nastroju i zwiększonej energii w przeszłości (zob. mania) • depresję endogenną - uwarunkowana biologicznie; ostrzejsza w przebiegu od egzogennej; • depresję egzogenną (depresja reaktywna) - poprzedzona stresującym zdarzeniem. • depresję przewlekłą (dystymia - F34) - trwa co najmniej dwa lata, a remisja nie trwa dłużej niż dwa miesiące. • depresję poschizofreniczną -F20.4) - przejawia się w epizodzie depresyjnym po psychozie schizofrenicznej. Objawy schizofreniczne, występują, lecz nie dominują już w obrazie klinicznym. • depresja sezonowa

4. Głębokość depresji Depresje łagodne - występują pojedyncze, charakterystyczne cechy depresji: zmęczenie, zniechęcenie, złe samopoczucie, brak zadowolenia, pogorszenie snu i apetytu. Depresje umiarkowane - dają znać o sobie wyraźnym obniżeniem funkcjonowania społecznego i zawodowego. Sprawy, które dawniej pobudzały do działania (ulubione hobby, chodzenie do kina, seks, muzyka czy cokolwiek innego) teraz już nie interesuje. Depresje głębokie - przybierają dwie formy: • depresji jednobiegunowej i • depresji przebiegającej naprzemian z objawami maniakalnymi, dominuje tu smutek lub zobojętnienie, niezdolność do przeżywania uczuć radości, jak i smutku, poczucie "pustki", spowolnienie psychoruchowe, niepokój, lęk, myśli i tendencje samobójcze, wypadnięcie z roli zawodowej i społecznej, czasem urojenia winy, kary.

5. Depresja jako zaburzenie psychiczne Zaburzenie psychiczne w depresji można pogrupować następująco : • symptomy emocjonalne: • obniżony nastrój - smutek i towarzyszący mu często lęk, • utrata radości życia (począwszy od utraty zainteresowań, skończywszy na zaniedbywaniu potrzeb biologicznych); • czasem dysforia (zniecierpliwienie, drażliwość); • symptomy poznawcze: • negatywny obraz siebie, • obniżona samoocena, samooskarżenia, • pesymizm i rezygnacja, • (w skrajnych wypadkach) urojenia depresyjne; • symptomy motywacyjne: • problemy z mobilizacją do działania, • spowolnienie psychoruchowe; • trudności z podejmowaniem decyzji; • symptomy somatyczne: • zaburzenie rytmów dobowych (m.in. zaburzenia rytmu snu i czuwania), • utrata apetytu (w depresji łagodnej czasem obserwuje się wzrost a nie spadek wagi ciała) • osłabienie i zmęczenie, • utrata zainteresowania seksem, • czasem skargi na bóle i złe samopoczucie fizyczne.

6. PRZYCZYNY DEPRESJI Zaburzenia podstawowych procesów w rozwoju człowieka: • biochemicznych • psychicznych • społecznych

7. Przyczyny biochemiczne Właściwe funkcjonowanie mózgu zależy od poprawnego działania substancji chemicznych, nazywanych mediatorami. Zmiana w mediatorze może stać się przyczyną depresji lub predyspozycji do depresji. Są trzy zasadnicze mediatory: • - serotonina (hormon żołądka, kontroluje nastrój oraz stany świadomości, działa przeciwdepresyjnie) • - noradrenalina (pokrewna adrenaliny, wydzielana przez komórki nerwowe, popularnie nazywana hormonem "walcz lub uciekaj") • - dopamina (substancja podobna do hormonów, jej brak lub nadmiar prowadzi do schizofrenii, choroby Parkinsona i depresji) • Mediatory te związane są z naszym nastrojem. Jeśli - z przyczyn nie do końca znanych- mediatory zaczynają zawodzić, pojawia się depresja. • Do niedawna powszechnie sądzono, że powodem depresji jest po prostu obniżenie serotoniny, noradrenaliny i dopaminy w mózgu.

8. Przyczyny psychologiczne • utrata poczucia własnej wartości. • kompleksy spowodowane wyglądem (niepodobaniem się sobie), • wyniki w nauce lub pracy, • miejscem w hierarchii grupy społecznej • przesadnie negatywne postrzeganie świata i relacji międzyludzkich • poczucie winy • strach przed porzuceniem, czy odrzuceniem, • wewnętrzna złość, która nie została wyładowana

9. Przyczyny społeczne • samotność i izolacja • przewlekła choroba lub chroniczny ból • kłopoty finansowe • śmierć ukochanej osoby • rozwód lub zerwanie związku • kłopoty w małżeństwie • przemoc seksualna, emocjonalna lub fizyczna • udział w katastrofie, wypadku, wojnie • operacja lub poród • bezrobocie

10. Inne przyczyny Depresja poporodowa, może mieć wiele przyczyn: • gwałtowna zmiana hormonalna (estrogenu i progesteronu) może spowodować spustoszenie w emocjach kobiet mających predyspozycje do depresji. • stres związany z olbrzymią odpowiedzialnością za dziecko wpływa na pojawienie się tego zaburzenia u ok. 15 % kobiet w okresie 3-6 m-ca po porodzie. Na dolegliwośc tę narażone są także kobiety, które poroniły. Czynniki fizjologiczne wywołujące depresję: • niedoczynność tarczycy powodująca zły nastrój i brak energii • anemia, związana głównie z brakiem żelaza i hemoglobiny we krwi • rzadszymi przyczynami są: guz mózgu, rak trzustki, stwardnienie rozsiane, udar, grypa, zapalenie mózgu, a nawet zwykłe przeziębienie, które może obniżyć nastrój człowieka, ponieważ zachwiane są procesy chemiczne w mózgu Działanie uboczne leków powodujące także depresję, np.: • Valium, tabletki nasenne oraz środki uspokajające • Aldomet -  lek na nadciśnienie tętnicze

11. Behawioralna Poznawcza Psychoanalityczna Egzystencjalno – humanistyczna Systemowa Jak leczyć? Rodzaje terapii

12. Terapia • Leczenie depresji polega na: • stosowaniu środków farmakologicznych o działaniu przeciwdepresyjnym, • psychoterapii • leczeniu chorób somatycznych (w razie ich występowania). • Za najskuteczniejsze uważa się dziś leczenie łączące farmakoterapię i psychoterapię. • W terapii stanów depresyjnych stosuje się także: • fototerapię • elektrowstrząsy • Leczenie depresji jest trzy etapowe: • leczenie fazy ostrej (epizodu, nawrotu) • leczenie podtrzymujące (utrwalające) • profilaktykę

13. Terapia behawioralna • Zakłada, że człowiek jest istotą reaktywną, tzn. że funkcjonuje na zasadzie bodziec - reakcja. • Kładzie nacisk na obserwowalne zachowanie, a nie na wewnętrzne przeżycia. • Podejście to oparte jest na teorii uczenia się oraz teorii wymiany społecznej. • Terapeuta behawiorysta rozumie objaw, jako dezadaptacyjny nawyk wykształcony w procesie uczenia. W tym rozumieniu zaburzenia powstają więc na drodze wyuczenia się nieprawidłowych zachowań, które są podtrzymywane. • Terapeuta nie szuka tu ukrytych przyczyn, najważniejsze dla niego jest to, co obserwowalne. Celem terapii jest zmiana niepożądanych zachowań. • Terapeuta jest dyrektywny, występuje często w postaci modela, który modeluje (kształtuje) prawidłowe nawyki. Terapia jest raczej krótkoterminowa. -

14. Terapia poznawcza • Zakłada, że aby zmieniać niepożądane zachowania pacjenta należy zwrócić uwagę na tzw. procesy poznawcze, czyli m.in.: spostrzeganie, myślenie, oczekiwania, interpretacje. • W koncepcji tej uważa się, iż niewłaściwy sposób spostrzegania i interpretacji zdarzeń, doprowadza do wyuczenia się niepożądanych zachowań. • Psychoterapia polega na modyfikacji, przekształceniu treści myślenia, w konsekwencji czego dochodzi do modyfikacji zachowań i uczuć związanych z tymi zachowaniami. • Jest to terapia dyrektywna i raczej krótkoterminowa.

15. Terapia psychoanalityczna • Oparta jest na teorii osobowości Freuda. Zakłada, że źródło problemów tkwi w podświadomości pacjenta do której nie ma on dostępu, a bezpośrednią przyczyną zaburzeń jest wewnętrzny konflikt. • Terapia polega na uświadomieniu sobie nieświadomych myśli i emocji i usuwaniu obron, które tworzy nieświadomość, aby bronić dostępu do siebie. • Jest to terapia raczej długoterminowa, niedyrektywna, i oparta na przekonaniu, że aby zmieniło się to co na zewnątrz, trzeba najpierw zmienić to, co wewnątrz.

16. Terapia egzystencjalno - humanistyczna • Zakłada, iż człowiek jest istotą wolną i jako posiadacz wolnej woli ma zdolność wyboru oraz przyjmowania odpowiedzialności za swoje czyny. Według tej koncepcji człowiek sam decyduje o sobie, w dodatku zupełnie świadomie. • Objaw czy zaburzenie rozumiane są jako trudność, pojawiająca się w momencie osłabienia zdolności do "tworzenia" samego siebie. • W podejściu tym zakłada się, iż każdemu zdarzają się takie chwile osłabienia, ale jednocześnie że każdy jest na tyle silny, aby sobie z nimi poradzić. Dlatego też określenie pacjent zastępuje się tu często określeniem klient. • Terapeuta jest więc potrzebny do tego, aby wspierać i pomagać w przezwyciężeniu trudności. Jest empatyczny, dostosowuje się do przeżyć i potrzeb klienta oraz skupia się na sytuacji aktualnej, bez oglądania się na to co było, ani na to co będzie. -

17. Terapia systemowa • Uznaje, że nie można rozpatrywać człowieka w oderwaniu od środowiska, w którym żyje, od kontekstu społecznego. • Zakłada istnienie różnych systemów, z których jednym z najważniejszych jest system rodzinny. Terapeuci systemowi koncentrują się na procesach zachodzących w tym systemie. • Problemy czy zaburzenia mogą pojawić się np. na skutek zakłóconej komunikacji w rodzinie czy zaburzeń w strukturze rodziny. • Mianem pacjenta określa się tu całą rodzinę, a celem terapii jest zmiana całego zaburzonego systemu, a nie zmiana jednego człowieka nazwanego "zaburzonym" czy "chorym".

18. Leczenie depresji • Prawidłowe leczenie sprawia, ze depresja ustępuje u ok. 65-80% pacjentów. • Celem leczenia jest usuniecie wszystkich objawów depresji, zarówno psychopatologicznych jak i fizycznych. • Nie wolno skupiać się wyłącznie na tych najbardziej widocznych (często jest to lęk lub bezsenność) albowiem nie zapewnia to ulgi choremu, może podważać zaufanie do lekarza, grozi uzależnieniem od leków uspokajajaco-nasennych, a nawet próbą samobójczą. • Leczenie powinno mieć charakter kompleksowy, obejmować zarówno farmakoterapie jak i oddziaływania psychoterapeutyczne oraz pomoc środowiskowa.

19. Leczenie farmakologiczne • O wyborze leku decyduje obraz kliniczny depresji, obecność innych schorzeń, bezpieczeństwo stosowania leku, wygoda dawkowania i koszt. • Wszystkie znane leki przeciwdepresyjne działają po okresie utajenia. Opóźnienie to związane jest ze zmianami adaptacyjnymi i wynosi 2-4 tygodnie. • Leki przeciwdepresyjne nie są jednolite, ani pod względem chemicznym, ani mechanizmów działania. Ich mechanizm działania opiera się na ilości: serotoniny, noradrenaliny i dopaminy. • W leczeniu depresji stosuje się również inne leki wspomagające • neuroleptyki (w depresjach psychotycznych, z silnym lekiem, urojeniami, omamami), • pochodne benzodiazepiny (głównie w początkowym okresie leczenia do łagodzenia stanów leku, niepokoju, zaburzeń snu), • leki normotymiczne (w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych, zwłaszcza w zapobieganiu nawrotom). • Leczenie depresji jest procesem długotrwałym, trwa około 6 miesięcy (faza aktywna i leczenie podtrzymujące). Zbyt szybkie odstawienie leku może wiązać się z nawrotem objawów. • Lek należy podawany w odpowiedniej dawce, podawanie niższych dawek wiąże się z brakiem poprawy i zniechęca pacjenta do leczenia. Zbyt wysokie dawki powodują niepożądane objawy. Po kuracji leki należy odstawiać powoli (w ciągu kilku tygodni), żeby uniknąć objawów odstawiennych (osłabienie, bóle mięsni, wzmożona potliwość, objawy żołądkowo-jelitowe).

20. Sonda – dotycząca oceny skuteczności leków .

21. Zalecenia • nie zapominaj przyjmowania środka antydepresyjnego • przychodź na wszystkie spotkania terapeutyczne • jeśli czujesz się depresyjnie z rana, nie zwalczaj tego • staraj się nie spędzać zbyt dużo czasu samotnie • gdy jest to możliwe, staraj się unikać ludzi lub sytuacji stresowych nie dających ci zadowolenia • tak organizuj dzień, aby maksymalnie wykorzystać okresy, w których czujesz się lepiej • dziel duże zadania na części, staraj się co jakiś czas zmieniać czynność • ustal listę priorytetów i przestrzegaj jej • obniż za wszelką cenę oczekiwania względem siebie, wybaczaj sobie błędy

22. Zalecenia cd. • unikaj przyjmowania na siebie zbyt dużej odpowiedzialności • wykonuj ćwiczenia fizyczne, uprawiaj sport (nawet jak ci to nie sprawia przyjemności) • bierz udział w wydarzeniach sportowych, kulturalnych, religijnych oraz towarzyskich • nie podejmuj żadnych ważnych decyzji życiowych będąc w depresji • módl się • słuchaj muzyki podnoszącej na duchu • pracuj społecznie

23. Co pogłębia i co leczy depresjęza: Sue Atkinson, Jak wydobyć się z depresji, PWN Warszawa1995, s.31.

24. Zrozumieć depresyjnego penitenta • Klimat spotkania • akceptacja człowieka • kongruencja • empatia • bezpieczeństwo • Dostrzec świat uczuć • zmienność nastroju • reaktywność (normalna reakcja na nienormalną sytuację) • Kształtować hierarchię wartości • Świat doświadczeń religijnych • obraz Boga • relacja między osobą depresyjną a Bogiem

25. Depresja Dziedzina wiary była od początku choroby tej osoby czymś zewnętrznym, noszącym charakter przymusu W sprawach moralności i religii osoba ta kierowała się normami zewnętrznymi a nie sumieniem Nie praktykuje modlitwy kontemplacyjnej; cisza wzbudza raczej lęk, niż jest wartością Brak akceptacji samego siebie Nieumiejętność pokonywania kryzysów Niska dojrzałość i małe doświadczenia życiowe, brak odporności na frustracje Nadwrażliwość w wielu dziedzinach życia Noc ciemna Człowiek czuje w sobie jeszcze dynamike w stosunku do Boga Stosunek do rzeczywistości nie zawiera ocen spolaryzowanych (czarno-białych) Gotowość przebycia bolesnego etapu zmieniania się Duże doświadczenie życiowe, dojrzałośc wiary i odporność na frustrację Optymistyczny i realistyczny stosunek do samego siebie Średni przedział wieku od 35 lat wzwyż Ważne decyzje życiowe dotyczące wyboru zawodu, stanu, powołania są już podjęte Depresja a duchowośćPor. Wunibald Müller, Jak wyjść z depresji. WAM Kraków 2002, s. 47-51

26. Wysłuchaj mnie, Panie, bo Twoja łaska pełna jest dobroci; wejrzyj na mnie w ogromie swego miłosierdzia! Nie kryj swego oblicza przed Twoim sługą; prędko mnie wysłuchaj, bo jestem w ucisku. Zbliż się do mnie i wybaw mnie; uwolnij mnie przez wzgląd na moich wrogów! Ty znasz moją hańbę, mój wstyd i mą niesławę; wszyscy, co mnie dręczą, są przed Tobą. Hańba złamała moje serce i sił mi zabrakło, na współczującego czekałem, ale go nie było, i na pocieszających, lecz ich nie znalazłem. …. Ale ja jestem nędzny i zbolały; niech pomoc Twoja, Boże, mię strzeże! Pieśnią chcę chwalić imię Boga i dziękczynieniem Go wysławiać. Milsze to Bogu niźli bawół, niż cielec, co ma [już] rogi i racice. Patrzcie i bądźcie radośni, ubodzy, niech ożyje wasze serce, którzy szukacie Boga. Bo Pan wysłuchuje biednych i swoimi więźniami nie gardzi… Wybaw mnie, Boże, bo woda mi sięga po szyję. Ugrzęzłem w mule topieli i nie mam nigdzie oparcia, trafiłem na wodną głębinę i nurt wody mnie porywa. Zmęczyłem się krzykiem i ochrypło mi gardło, osłabły moje oczy, gdy czekam na Boga mojego. … Dla Ciebie bowiem znoszę urąganie i hańba twarz mi okrywa. Dla braci moich stałem się obcym i cudzoziemcem dla synów mej matki. … Lecz ja, o Panie, ślę moją modlitwę do Ciebie, w czasie łaskawości, o Boże; wysłuchaj mnie w Twojej wielkiej dobroci, w zbawczej Twej wierności! Wyrwij mnie z bagna, abym nie zatonął, wybaw mnie od tych, co mnie nienawidzą, i z wodnej głębiny! Depresja i religia – Psalm 69