Kierunki zmian ustawodawstw państw europejskich w zakresie rent inwalidzkich

1. Kierunki zmianustawodawstw państw europejskich w zakresie rent inwalidzkich Dorota Dzienisiuk 22.3.2011

2. Kierunki zmian w zabezpieczeniu rentowym(2005 r.) • Wzrost liczby przyznawanych rent (relacja do zdrowotności) • Niższy wiek osób występujących o świadczenie • Zależność liczby rent od polityki w tej dziedzinie • Ograniczenie wejścia do systemu / zwiększenie liczby osób wychodzących z systemu • ! 2005: badania sugerują, że najbardziej efektywna jest wczesna interwencja ograniczająca „wejście do systemu”

3. OECD (Disability programmes in need of reform , 2003) • Uniezależnienie statusu niepełnosprawnego („niezdolnego”) od sytuacji w zakresie zatrudnienia i dochodu • Tworzenie indywidualnych pakietów zatrudnienia/świadczeń • Wprowadzenie nowych obowiązków osób niepełnosprawnych • Zaangażowanie pracodawców • Promowanie wczesnej interwencji • Reformowanie administracji kierujących programami dla osób niezdolnych do pracy • Kształtowanie programów dla osób niezdolnych do pracy jako programów opartych na ich aktywności

4. Powiązanie ze zmianami rynku pracy • Zakres podmiotowy ubezpieczenia ryzyka niezdolności do pracy : • obejmowanie grup pozapracowniczych, ale z wyjątkami – np. Holandia (brak prawa do świadczeń), Anglia (inne zasady) • różne kryteria przyznawania świadczeń: Hiszpania • różne traktowanie podejmowania pracy i działalności na własny rachunek: np. Finlandia, Hiszpania • Nowe formy zatrudnienia (pracownicy tymczasowi, praca „na wezwanie”, zatrudnienie na czas określony) – różnice istotne szczególnie na wczesnych etapach rehabilitacji w związku z pobieraniem świadczeń związanych z chorobą i nałożonymi na pracodawcę obowiązkami w zakresie rehabilitacji i wypłaty świadczeń • Bezrobotni (Szwecja, Holandia)

5. Obowiązki i prawa pracodawców i ubezpieczonych • Nakładanie na pracodawców obowiązku współdziałania z pracownikiem w celu jego powrotu do pracy na bardzo wczesnym etapie choroby • Uprawnienia dla pracodawców zatrudniających niepełnosprawnych (Wielka Brytania) • Uprawnienia dla niepełnosprawnych podejmujących działalność na własny rachunek (Finlandia)

6. Obowiązki pracodawcy / zdolność do pracy Dania: akt nr 480 z 12 czerwca 2009: • Zamiast zaświadczenia lekarskiego o niezdolności do pracy – zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy: ocena możliwości pozostania pracownika w pracy i dla zwiększenia szans powrotu do pracy w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, oparty na dialogu miedzy pracodawcą a pracownikiem a częściowo między pracownikiem i jego lekarzem; pracodawca kontaktuje się z pracownikiem w rozsądnym terminie - w ciągu tygodnia (rozmowa bezpośrednia lub telefoniczna); • Niezależnie - pracodawca może domagać się zaświadczenia lekarskiego (o ile nie uzgodniono inaczej) • W ciągu 4 tygodni – rozmowa dotycząca nieobecności w pracy z powodu choroby – w celu określenia, kiedy pracownik będzie zdolny do powrotu do pracy i jak pracodawca może w tym pomóc (organizacja pracy) • Pracownicy, którzy nie powracają do pracy w ciągu 8 tygodni mogą domagać się planu rehabilitacji: pracodawca i pracownik, na piśmie, określa kiedy i jak pracownik ma wrócić do pracy

7. Finlandia (2005 r.): • Wielość obowiązujących unormowań prawnych oraz podmiotów odpowiedzialnych za realizację – przyjmuje się, ze podstawowym warunkiem skuteczności jest koordynacja (fińska instytucja ubezpieczeniowa – KELA) • W ciągu 60 dni pobierania zasiłku chorobowego – ocena zasadności uruchomienia rozwiązań z zakresu rehabilitacji leczniczej (lokalny oddział KELA) • Indywidualny plan rehabilitacji: instytucja ubezpieczeniowa (specjaliści z zakresu rehabilitacji), zainteresowany i jego rodzina, pracodawca – na okres od 1 roku do 3 lat

8. Szwecja (2005) • Koordynacja: instytucja ubezpieczenia społecznego • Pracodawca (bezrobotni - instytucja ubezpieczenia społecznego) odpowiedzialny za rozpoznanie potrzeby rehabilitacji i przygotowanie planu rehabilitacji (wspólnie z ubezpieczonym)

9. Holandia: • Ustanie umowy o pracę na czas określony - raport reintegracyjny (pracownik i pracodawca) - warunek pobierania zasiłku chorobowego • 6 tyg. – ocena: możliwości powrotu do pracy • 8 tyg. - porozumienie między pracodawcą a pracownikiem w celu jak najszybszego powrotu do pracy (np. tymczasowo w niepełnym wymiarze czasu pracy, inne zadania w pracy, zmiana stanowiska, zmiana pracodawcy) – wybór managera, (ewentualnie) firma reintegracyjna • 1 rok – ocena wspólnie z pracodawcą • 20 mies. – pracodawca: raport reintegracyjny, UVW ocenia, czy pracodawca podjął wystarczające działania – jeśli nie wypłaca świadczenia przez kolejny rok (70% wynagrodzenia); warunek współpracy pracownika (przyczyna rozwiązania stosunku pracy i zaprzestania wypłaty świadczeń) • 6 mies. - ocena, gdy oczywista pełna i trwała niezdolność do pracy

10. Rehabilitacja (restytucja) Anglia (2007 Welfare Reform Act) • Employment and SupportAllowance (ESA) – „zasiłek wpierający i służący zatrudnieniu” zamiast incapacity benefit and incomesupport • Kroki przygotowujące do podjęcia pracy (rozmowa kwalifikacyjna z doradcą personalnym) – całkowicie niepełnosprawni na swój wniosek • Assessmentphaserate - wypłacany jest przez pierwsze 13 tygodni na podstawie zdolności do pracy określonej przez WorkCapabilityAssessment (WCA) – wysokość: poniżej/powyżej 25 lat • Mainphase - wypłacany od 14 tygodnia, jeśli WCA wykazuje, ze choroba lub niepełnosprawność wnioskującego limituje podjęcie przez niego pracy.: • WorkRelatedActivity Group (WRAG) - znajdują się w niej osoby, które muszą uczęszczać na spotkania z doradcą zawodowym w celu przygotowania się do podjęcia pracy. Osoby te będą otrzymywać dodatkowy komponent do podstawowego zasiłku . • Support Group (SG) - w którym znajdują się osoby, które ze względu na swoją chorobę lub niepełnosprawność nie mogą uczestniczyć w szkoleniu. Osoby te otrzymują również dodatkowy komponent do podstawowego zasiłku. • Ukierunkowanie na podjęcie pracy: • Ocena medyczna (medicalassessment) określana jest przez WorkCapabilityAssessment (WCA) – bardziej „zdolność do podjęcia pracy” niż „niezdolność do podjęcia pracy” • Wywiady (rozmowy) – ewentualnie plan działania • Aktywność – szkolenia

11. Podmioty zaangażowane / zdolność do pracy • Zaangażowanie szerszego kręgu podmiotów (pracodawcy, specjaliści z zakresu rehabilitacji, rynku pracy, rodzina zainteresowanego, związki zawodowe – układy zbiorowe pracy, wykonywanie zadań przez podmioty prywatne) • Prawny obowiązek wprowadzenia w miejscu pracy usprawnień dla osób niepełnosprawnych (dyrektywa 2000/78) • Ograniczenie wejścia do systemu świadczeń rentowych • Odrębne systemy świadczeń wynikających z wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

12. Zróżnicowanie świadczeń według cech świadczeniobiorców • Wysokość świadczeń uzależniona od czynników osobistych, kulturowych, społecznych lub ekonomicznych, szczególnie wiek (Hiszpania: świadczenia kwalifikowane – wiek 55 lat) • Rodzaj świadczeń uzależniony od wieku – Szwecja (w ramach ubezpieczenia chorobowego: choroba: wiek: 30-64, aktywność: 19-29 – zawsze okresowe), Wielka Brytania (wiek 25)

13. Weryfikacja prawa do świadczeń • Etap rozpoczęcia pobierania świadczeń (Wielka Brytania – etap wstępny, Holandia) • Etap pobierania świadczeń • Okresowych – przed następnym okresem (standard) • Stałych - okresowo (np. Szwecja - co 3 lata) • Kryteria: • Medyczne • Wysiłek związany z rehabilitacją • Wizyty domowe (Szwecja) • Wywiad u pracodawcy • Opinia specjalistów rynku pracy (Anglia)

14. Zwiększenie liczby osób wychodzących z systemu • Podejmowanie pracy w celu rehabilitacji (Szwecja) lub wszelkiej pracy • Zatrudnienie na próbę (Anglia) lub szkolenie • Możliwość podejmowania pracy przynoszącej ograniczony dochód • Możliwość podejmowania wszelkiej pracy (Włochy) • Uczestniczenie w rehabilitacji wpływa (Szwecja, Dania, Anglia, Holandia) / nie wpływa na prawo do świadczeń z tytułu niezdolności do pracy • Dodatkowe świadczenia dla powracających do pracy (Wielka Brytania) • Przejściowe łączenie pracy i świadczenia („na próbę” – 3 mies.) , automatyczne przywrócenie prawa do świadczenia w przypadku nawrotu niezdolności do pracy (w ciągu 2 lat) - Kanada

15. ???? • Emerytury kapitałowe a renty inwalidzkie: • Włochy (wysokość składek +wskaźniki), Szwecja (zakładany przyszły dochód na podstawie dochodu w 3 latach z 5-8 lat + świadczenie gwarantowane: w całości lub uzupełniające, uzależnione od okresu ubezpieczenia w Szwecji) , • Grecja, Polska – zmiana systemu emerytalnego przy pozostawieniu zasad ustalania wysokości rent inwalidzkich • Rosja • Renty inwalidzkie a zabezpieczenie poziomu życia ogółu ludności (renty socjalne, zabezpieczenie dochodu) • Opieka długoterminowa • Zwalczanie nadużyć (zróżnicowane szacunki zagrożenia)

16. Wnioski • Zakres podmiotowy a zróżnicowanie form zabezpieczenia + zakaz dyskryminacji osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu • Udział partnerów społecznych (osób niepełnosprawnych)?? • Największy nacisk na powrót do pracy w państwach, w których i tak jest wysoki wskaźnik zatrudnienia (Wielka Brytania, Dania) • Nowe technologie • Dyskusja nie przekłada się na próby reform (Francja, Niemcy, Włochy) • Duży wpływ wniosków i sugestii organizacji międzynarodowych • Zróżnicowanie między państwami