HAP Temel Kavramlar Temel yaklaşımlar Afet Tıbbı

1. HAPTemel Kavramlar Temel yaklaşımlarAfet Tıbbı • Prof.Dr. Recep AKDUR

2. AFET Kavramı Tartışmaları DOĞAL AFETLER -YAPAY AFETLER (natural- man made) OLAĞAN-OLAĞAN ÜSTÜ DURUM (usual-unusual / ordinary- extraordinary) BEKLENMEYEN-ZAMANI BELLİ OLMAYAN OLAY (unexpected) KAPASİTE AŞIMI-BAŞA ÇIKMA KAPASITESİNİ AŞMA BİÇARELİK (helpless-poor) OLAY-ACİL DURUM- FELAKET -AFET (incident-emergency-disaster-catastrophe)

3. DOĞAL OLAYLARINTETİKLEDİĞİ AFETLER • TAŞKÜRE HAREKETLERİ DEPREM, YANARDAĞ TOPRAK KAYMASI • SUKÜRE HAREKETLERİ SEL-KASIRGA, DALGA • GAZKÜRE HAREKETLERİ FIRTINALAR • BİRLEŞİK OLAYLAR AKDUR HAP ŞUBAT 2009

4. DOĞAL OLAYLARIN AFET NİTELİĞİNİ KAZANMASI İÇİN 1. TOPLUM VARLIĞI , 2. DÜŞÜNSEL YAPININ BİLİM DIŞI , 3. FİZİK ÇEVRESİNİN YETERSİZ OLMASI GEREKİR.

5. YAPAY AFETLER • BÜYÜK KAZALAR Nükleer, toksik emisyon baraj çökmesi, ulaştırma iSTEMSiZ / iHMAL • NÜKLEER SAVAŞ • KONVANSİYONEL SAVAŞ • SABOTAJ İSTEMLİ • KİTLESEL NÜFUS HAREKETLERİ AKDUR HAP ŞUBAT 2009

6. AFET Kavramı Tartışmaları • OLAĞAN-OLAĞAN ÜSTÜ DURUM (usual-unusual / ordinary- extraordinary) AKDUR HAP ŞUBAT 2009

7. AFETLER OLAĞANÜSTÜ DEĞİLDİR • Her türden doğal olayı biliyoruz • Üç koşulun varlığını /yokluğunu biliyoruz • Varlığında, her türden doğal olayın afet niteliğini kazanacağını biliyoruz • Oluşacak afetlerin sonuçlarını önceden kestirilebiliyoruz AKDUR HAP ŞUBAT 2009

8. AFET Kavramı Tartışmaları • BEKLENMEYEN, ZAMANI BELLİ OLMAYAN OLAY! AKDUR HAP ŞUBAT 2009

9. AFET Kavramı Tartışmaları • 30 yıl içinde, İstanbul’da büyüklüğü 6,4-7,4 arasında değişen bir deprem olacak • Büyüklük 6,4 olursa 7000 ölüm, 30000 yaralı olacak • Büyüklük 7,4 olursa 30000 ölüm 300000 yaralı olacak AKDUR HAP ŞUBAT 2009

10. AFET Kavramı Tartışmaları AKDUR HAP ŞUBAT 2009

11. AFET Kavramı Tartışmaları • Gömeç-50 yılda bir büyük sel görür • Hatay 35 yılda bir büyük sel görür Metrekareye düşecek yağmur miktarına göre, hangi evleri su basacağını ve ne kadar insan boğulacağını kestirebiliyoruz AKDUR HAP ŞUBAT 2009

12. AFET Kavramı Tartışmaları • KAPASİTE AŞIMI-BAŞA ÇIKMA KAPASITESİNİ AŞMA “Bir ilçe hastanesine 40-50 kişi başvurması” İlçe pazarının kurulduğu günlerde kapasite hep aşılır. “20 kişinin öldüğü bir trafik kazası” Türkiye sürekli afet yaşıyor • BİÇARELİK (Helpless-poor) • OLAY-ACİL DURUM- FELAKET -AFET (İncident-emergency-disaster-catastrophe) AKDUR HAP ŞUBAT 2009

13. AFET Kavramı Tartışmaları • NİCEL BÜYÜKLÜK Baş etme kapasitesini aşan sayı-nicelik • NİTEL BÜYÜKLÜK Toplumsal işleyişi felç eden/ kaos yaratan nitelik • BİÇARELİK Olayla, dış yardım ile baş etme AKDUR HAP ŞUBAT 2009

14. AFET Kavramı Tartışmaları AKDUR HAP ŞUBAT 2009

15. MARMARA 17 Ağustos 1999DÜZCE 12 Kasım 1999

16. 26 Nisan 1986 ÇERNOBİL • Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan bombaların 200 katı radyoaktif madde yayıldı • Kontrol çalışmalarında 800000 kişi çalıştı, olay sırasında 30 kişi öldü • Beş milyon 300 bin kişiye iyot tableti dağıtıldı, bir milyon 600000’i çocuk • Ağır kirlenme (1480 kBq/m2den yüksek) bölgesinde bulunan 135 bin kişi tahliye edildi • Orta dereceli kirlenme (555-1480 kBq/m2 arasında) bölgesinde yaşayan 400 bin kişi sürekli izleme altına alındı • Az kirlenme bölgesinde (555 kBq/ m2 den daha az) yaşayan 6 milyon kişinin izlenmesi gerekiyor

17. 02 Aralık 1984 BHOPAL / Hindistan • Ensektisit fabrikasının 40 tonluk MIC tankı patladı, 30 metre yükseğe fışkırdı. • 800000 nüfuslu kentin 1/3 etkilendi, 100000 kişi hastaneye başvurdu, 50000 kişiye yatırılarak müdahale edildi. • 3000 kişi olaydan hemen sonra, 3000 kişi izleyen günlerde öldü. • 40000 kişi de solunum yetmezliği oluştu. • Binlerce hayvan öldü AKDUR HAP ŞUBAT 2009

18. 11 Eylül 2001 İkiz Kuleler 3030 Ölüm 2337 Yaralı Milyarlarca dolar kayıp

19. 15-20 Kasım 2003 İstanbul 61 Ölüm 600 Yaralı

20. AFETTANIMI • EKOLOJİK –TOPLUMSAL DENGE BOZULUR • OLAĞAN YAŞAM ORTADAN KALKAR • CAN VE MAL KAYIPLARI ORTAYA ÇIKAR • SONUÇLAR TOPLUMUN UYUM veYANIT VERME KAPASİTESİNİ AŞAR • DIŞ YARDIMA GEREKSİNİM VARDIR AKDUR HAP ŞUBAT 2009

21. AFET YÖNETİMİNDE KAVRAMLAR • ETKİ-TEPKİ • PROAKTİF OLMA-REAKTİF OLMA • RİSK YÖNETİMİ-KRİZ YÖNETİMİ • YÖNETİM-YÖNETİMSİZLİK AKDUR HAP ŞUBAT 2009

22. AFET YÖNENTİMİ İKİ KÜMELİDİR AFET YÖNETİMİ RİSK YÖNETİMİ KRİZ YÖNETİMİ

23. AFET YÖNETİMİ • RİSK YÖNETİMİ ( Olay öncesi /Proaktif davranış) Olay olmadan önce olaydan koruma, nedenleri yok etme zararları önleme /azaltma çalışmaları) Risk yönetiminde hedef afet nedenlerini/ risklerini/ afetleri yok etmektir-KORUMADIR • KRİZ YÖNETİMİ (Olay sonrası /Reaktif davranış) Olay olduktan sonra olayı /krizi def etme krizin yaralarını sarma ikincil zararaları azaltma çalışmalarıdır Kriz yönetiminde hedef ikincil kayıpları en aza indirmektir.TEDAVİDİR AKDUR HAP ŞUBAT 2009

24. AFETLERDE KORUNMABirincil Korunma-Afetlerin Önlenmesi • Doğru fizik planlama • Güvenceli binalar • Risk değerlendirme çalışmaları • Araştırma-Geliştirme çalışmaları • Toplum eğitimi • Afet planları Örneğin; toprak kayması olabilecek yerde yerleşimi önlemek, seli önlemek için baraj kurmak, binaları depreme dayanıklı hale getirmek AKDUR HAP ŞUBAT 2009

25. AFETLERDE KORUNMAİkincil Korunma- Afet zararlarının azaltılması • Erken tespit • Hızlı harekete geçme • Afet sonrası zarar ve hastalıklara karşı önlem alma • Toplum eğitimi • Eski düzene dönüşü sağlamak Önceden iyi bir afet planı hazırlanmış olması gereklidir AKDUR HAP ŞUBAT 2009

26. AFETLERDE KORUNMAÜçüncülKorunma-Rehabilitasyon • Yerleşim yerlerinin yeniden yapılanması • Eğitim olanaklarının sağlanması • İş olanaklarının sağlanması • Fiziksel-Ruhsal-Sosyal Rehabilitasyon AKDUR HAP ŞUBAT 2009

27. AFETLERİ AZALTMAK- YOK ETMEK İÇİN RİSK YÖNETİMİ (Olay öncesi /Proaktif davranış) • Risk değerlendirme / Olası riskler • Kabul edilemez risk/ Risk yok etme/ Risk azaltma çalışmaları (koruma) • Senaryolar / Riske dayalı zararlar (kabul edilebilir risk) /Zarar azaltma çalışmaları • Kurumun-altyapının yeniden inşaası • Arta kalan risk AKDUR HAP ŞUBAT 2009

28. Önlemler Geliştirme • AFET RİSKLERİ • AFETTE GEREKSİNİMLER (SENARYOLAR) • AFETLERDE CAN ve MAL KAYIPLARININ NEDENLERİ • ALINACAK ÖNLEMLER AFET EPİDEMİYOLOJİSİ AKDUR HAP ŞUBAT 2009

29. AFETLERDE ÖLÜM VE YARALANMA NEDENLERİNİ ANLAMAK AFETLERDE ÖLÜM VE YARALANMALARI ÖNLEMEK AFETLERİN NEDENLERİNİ ANLAMAK AFETLERİ ÖNLEMENİN YOLLARINI BULMAK AFET EPİDEMİYOLOJİSİ AKDUR HAP ŞUBAT 2009

30. AFETLERİ DEFEMEK İÇİN Kriz yönetimi (olay sırası- reaktif davranış) • Etki analizi • Müdahale • İyileştirme • Yeniden yapılandırma AKDUR HAP ŞUBAT 2009

31. AFETİN EVRELERİ SESSİZ EVRE UYANIKLIK EVRESİ YALNIZLIKEVRESİ DIŞ YARDIM EVRESİ ESENLENDİRME EVRESİ AKDUR HAP ŞUBAT 2009

32. SESSİZ EVRE(Risk yönetimi) • ÖRGÜTLENME • PLANLAMA • YASAL DÜZENLEMELER • RİSKLERİN SAPTANMASI GİDERİLMESİ (Altyapının / korunaklıgüçlü hale getirilmesi) • ALARM SİSTEMLERİ KURMA • TOPLUMU BİLİNÇLİ KILMA AKDUR HAP ŞUBAT 2009

33. 2. UYANIKLIK (alarm) EVRESİ(Kriz yönetimi) • HABER ALMA- DEĞERLENDİRME • HABER VERME (Sektörlere - Topluma) • TOPLANMA VE TAHLİYE • EYLEM PLANLARI’NIN GÖZDEN GEÇİRİLEREK EKSİKLİKLERİNİN GİDERİLMESİ AKDUR HAP ŞUBAT 2009

34. 3. YALNIZLIK (İzolasyon) EVRESİBireysel İş ve Eylemler-(Kriz yönetimi) • KENDİ KENDİNİ KURTARMA • AİLE/KURUM İÇİ YARDIMLAŞMA • AİLE BİREYLERİNDEN /KURUM ÇALIŞANLARINDAN HABERDAR OLMA • YAKIN ÇEVRE KURTARMASI • ÖRGÜTLERDE YERİNİ ALMA • ÖRGÜTLENME AKDUR HAP ŞUBAT 2009

35. 3. YALNIZLIK EVRESİKurumsal İş ve Eylemler (Kriz yönetimi) • Kriz Merkez ve Masalarının toplanması • Durum değerlendirme • Planların /Senaryoların gözden geçirilmesi • Uygun olan planın / senaryonun uygulamaya sokulması AKDUR HAP ŞUBAT 2009

36. 4. DIŞ YARDIM EVRESİ(Kriz yönetimi) • AFET BÖLGE VE NÜFUSUNUN SAPTANMASI • HASAR BÜYÜKLÜĞÜNÜN SAPTANMASI • KURTARMA -TRİAJ - ŞOK GİDERME • GEÇİCİ YERLEŞİMSU, BESİN, BARINAK, GİYSİ, UYGUN ÇEVRE AKDUR HAP ŞUBAT 2009

37. 5. ESENLENDİME (Rehabilitasyon) EVRESİ (Kriz yönetimi) TOPLUMUN ve ÇEVRENİN AFET ÖNCESİ DURUMA GETİRİLMESİ KONUT, ÇEVRE, SAĞLIK, EĞİTİM, İŞ YAŞAMI AKDUR HAP ŞUBAT 2009

38. KİŞİLERİN KURUMLARIN ULUSUN KOORDİNE OLAMAMASI İHMAL GECİKME DUPLİKASYON BOŞA ÇABA BOŞA HARCAMA ULUSAL-KURUMSAL AFET PLANI GEREKLİ(Plansızlık) (Kriz yönetimi) AKDUR HAP ŞUBAT 2009

39. AİLE APARTMAN SOKAK MAHALLE KENT VİLAYET BİRİM KURUM İL MÜDÜRLÜĞÜ BAKANLIK SEKTÖR ULUSAL AFET PLANI BİRİMLERİN PLANLARININ BİLEŞİMİNDEN OLUŞUR TOPLUMSAL KURUMSAL AKDUR HAP ŞUBAT 2009

40. AFET PLANI YAP-BOZ PARÇALARI GİBİDİR (Kriz yönetimi) SEKTÖR SAĞLIK OCAĞI İL - KENT BİRİM BİRİM MAHALLE İL MÜDÜRLÜĞÜ HAP BAKANLIK KAMU SAĞLIĞI MERKEZİ SOKAK AKDUR HAP ŞUBAT 2009

41. VAROLAN KAYNAKLAR OLANAKLAR AFETTE HİZMETLER GEREKSİNİMLER PLANLAMA (Kriz yönetimi) EKONOMİK ve ETKİN KULLANMA AKDUR HAP ŞUBAT 2009

42. AFET PLANI İÇİN GEREKLİ BİLGİLER(PLANLAMA SÜRECİ) (Kriz yönetimi) • DURUM ve KAYNAKLAR • KONULAR ve AMAÇLAR • İŞ – OPERASYONAKIŞ ŞEMALARI • LOJİSTİK (GEREKSİNİMLERİ KARŞILAMA ve İKMAL) • YÖNETİM ve DENETİM AĞI (GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLAR İLE BUNLARIN HİYERARŞİK DİZGESİ ) AKDUR HAP ŞUBAT 2009

43. SEKTÖR SAĞLIK BAYINDIR İÇİŞLE SANAYİ 1 2 3 4 I-GENEL ULUSAL-KENT AFET PLANI SÜREÇLERİ (Kriz yönetimi) I SEKTÖRLER II GÖREVLER-KONULAR III İŞLER- EYLEMLER IV EYLEMLERDE GEREKSİNİMLER

44. II-AFETLERDE SAĞLIK SEKTÖRÜ(AFET TIBBI) • Durum ve kaynakların saptanması • Önlemler geliştirme • Planlar -senaryolar –hazırlıklar • Halkın eğitimi • YARALILARIN BAKIMI a.Arama kurtarmada tıbbi hizmetler(UMKE) b.Başvuran yaralıların bakımı-triaj c.Hastane hizmetleri (HAP) • İkincil hastalık ve sonuçlarının önlenmesi • Sağlık hizmetleri alt yapısının yeniden inşaası • Olağan halk sağlığı hizmetleri düzeyine ulaşma AKDUR HAP ŞUBAT 2009

45. 1.PLANLAMA İŞ VE EYLEMLERİ 1. DURUM ve KAYNAKLARIN SAPTANMASI • DEMOGRAFİK YAPI • SOSYO-EKONOMİK YAPI • SAĞLIK DÜZEYİ • SAĞLIK HİZMETİ KAYNAKLARI • DİĞER KAMU HİZMETLERİ KAYNAK ve OLANAKLARI 2.ÖNLEMLER GELİŞTİRME 3. PLANLAR- SENARYOLAR 4.HALKIN EĞTİMİ AKDUR HAP ŞUBAT 2009

46. 2. YARALILARIN BAKIMIİŞ ve EYLEMLER • ARAMA -KURTARMA SIRASI TIBBİ BAKIM • TRİAJ • RESÜSKÜTASYON-ACİL MÜDAHALE • YAŞAM İDAMESİ • TAHLİYE • HASTANE HİZMETLERİ AKDUR HAP ŞUBAT 2009

47. 3.İKİNCİL HASTALIK ve ÖLÜMLERİN ÖNLENMESİ AFETLERLE BİRLİKTE BAŞTA ENFEKSİYON HASTALIKLARI OLMAK ÜZERE HER TÜRDEN HASTALIK ve SAĞLIK SORUNUNEPİDEMİLER YAPMA RİSKİ VARDIR AKDUR HAP ŞUBAT 2009

48. 4. ALT YAPININ YENİDEN İNŞAASI

49. 5. OLAĞAN SAĞLIK HİZMETLERİ DÜZEYİNE ULAŞMA • SÜREKLİ ve DÜZENLİ SAĞLIK HİZMETİ VERME • ÇEVRENİN KONTROL ALTINA ALINMASI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİNİ YERLEŞTİRME AKDUR HAP ŞUBAT 2009

50. 6.ÖLÜMLERİN AZALTILMASIİŞ ve EYLEMLER • OLAYA BAĞLI ve OLAY ANINDA OLAN ÖLÜMLER • GECİKMİŞ KURTARMAYA BAĞLI ÖLÜMLER • KURTARMA ESNASINDAKİ ÖLÜMLER (kurtarma ölümleri) • ÖLÜMÜ ÖNLENEMEZ OLGULAR( tıp ve teknolojinin çözemediği, yerel olanakların yetersiz olduğu) • HİZMETLERİN KESİNTİYE UĞRAMASINA BAĞLI ÖLÜMLER • KURTARILABİLİR ÖLÜMLER (yaralı bakım ve koruyucu hizmetler) AKDUR HAP ŞUBAT 2009