MESLEK HASTALIKLARI

1. MESLEK HASTALIKLARI Prof.Dr.Alp Ergör Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD alp.ergor@deu.edu.tr 25 Haziran 2012 – ÇASGEM – Ankara

2. Tartışma akışı • Sağlık - hastalık • İş ve sağlık ilişkisi • Meslek hastalıkları ve çevreleyen özellikler • Meslek hastalıkları ve ülkemizde durum • Meslek hastalıkları ve hukuksal boyut • Av.Gürbüz Erdoğan A Ergör

3. Hastalık oluşması için neler gerekir?

4. etmen kişi sonuç A Ergör

5. etmen çalışan sonuç A Ergör

6. ETMEN çalışan meslek hastalığı A Ergör

7. 155 ve 161 sayılı ILO Sözleşmelerine göre iş sağlığı tanımı: “Çalışanın çalışma ortamını, koşullarını, ilişkilerini ve çevresini, kendisini güdüleyen bir çalışma yürütecek bir biçimde etkileyebildiği; sağlıklı ve güvenli bir üretim ortamının ürünü olan bedensel, ruhsal, toplumsal optimal (en uygun) iyilik halinde olmaktır”. Bir başka söylemle, “iş sağlığı”: Çalışanın durumunu ya da sağlığını ve güvenliğini olumsuz etkileyen tehlike ve riskler ile bu tehlike ve riskleri önlemek ya da çalışanları bunlardan korumak için örgütlenmiş iş sağlığı sistemi arasındaki ilişkilerin bileşkesidir.

8. Meslek hastalığı NEDİR?

9. SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK •  SİGORTASI KANUNU, 5510/2006 • M14- Meslek hastalığı: • - sigortalının çalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı • - yinelenen bir nedenle • - ya da işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı • - geçici ya da sürekli hastalık, bedensel ya da ruhsal özürlülük durumları

10. De Morbis Artificum Diatriba • Diseases of Workers - B.Ramazzini 1700 • Çalışanların Hastalıkları • 51 Meslek ve gözlenen hastalıklar Franco G. THE LANCET • Vol 354(4); 1999

11. Meslek hastalığı bir toplum sağlığı sorunu mudur? Neden?

12. Sık Ölümcül Sağlığı bozan Meslek hastalıkları – saptanamıyor! Özellikleri bilinmiyor!

13. Sorun: Ülkemizde meslek hastalığı yasal bir tanımdır!

14. Meslek hastalıkları Klinik süreç Yasal süreç

15. Çözüm: Yasal tanım için: • Kapsam genişletilmesi • Birinci basamağa yer verilmesi Klinik anlamda MH tanısı için: • Duyarlılık ve bilgi artırılması • Eğitim

16. Çalışma Yaşamı Meslek Hastalıkları SAĞLIK İŞ KAZALARI A Ergör

17. Çalışma Yaşamı ve Sağlık İlişkisi Çalışma İlişkileri Çalışma Koşulları Çalışma Ortamı SAĞLIK Bireysel Özellikler Yaşanan Çevre Toplumsal Özellikler A Ergör

18. Sağlık çıktıları Latent hastalık Klinik hastalık Ölüm Yaşanan çevre Bireyin sağlık durumu Mesleksel karşılaşmalar İşyeri Uyarlama: Aw, Gardiner & Harrington 2007 A Ergör

19. 2050 yılında küresel nüfus ~9 milyar ~ 4.3 milyar çalışma yaşamında olacak! http://www.worldmapper.org/

20. Gelişmekte olan ülkelerde: • tüm meslek hastalıklarının ANCAK %1-4 kadarı tanınabiliyor • Çalışanların ~ %80’i ağır ve tehlikeli işlerde istihdam ediliyor • Sıradan bir çalışan için işte geçen süre: • Günlük yaşantının 1/3 • Tüm yaşamın ~% 40 • J.Rantannen - J.Takkala, ILO 2002-2007; Quinlan et al 2001;

21. Avrupa’da 2010 yılında sağlığı tehdit edecek ilk 10 etmen! Hipertansiyon Tütün Alkol Kolesterol KİLO↑ Yeteriz sebze - meyve Hareketsiz yaşam Çevre kirliliği İŞE BAĞLI NEDENLER Yasa dışı madde Source: World Health Report (2002) Slide from Dr.Rokho KIM, WHO Euro Regional Office

22. Global health risks: mortality and burden of disease attributable to selected major risks. WHO 2009

23. Sektörlere Göre Mesleksel Hastalığı Sıklığı Finlandiya 2002 10 000 çalışanda görülen olgu sayısı Gıda, içecek ve işlenmiş tütün üretimi Tarım ve ormancılık İnşaat Maden ve taş ocağı

24. Sektörlere Göre Mesleksel Sağlık Sorunlarının Sıklığı ve Türleri, Finlandiya - 2006 İşitme kaybı Yineleyici hareketlere bağlı kas-iskelet hst Allerjik solunum sistemi hst Deri hst Asbestozla ilişkili hst Diğer hst 1000 çalışanda A Ergör

25. Bir önceki yıl çalışmış kadın ve erkeklerde işle ilişkili sağlık sorunlarının % dağılımı ERKEK KADIN Health and safety at work in Europe (1999-2007): A statistical portrait. European Union, 2010

26. Seçilmiş kimi MESLEK HASTALIKLARINA ilişkin sıklık hızlarının (100 000 çalışanda) erkek ve kadınlara göre dağılımı KADIN Sinir sistemi hst Solunum sistemi hst Deri hst Kas iskelet sis hst ERKEK Kas iskelet sis hst Duyu organlarının hst Solunum sistemi hst Deri hst Sinir sist hst European Agency for Safety and Health at Work, 2009

27. Source: European health for all database(2007) Slide from Dr.Rokho KIM, WHO Euro Regional Office A Ergör

28. Source: European health for all database(2007) Slide from Dr.Rokho KIM, WHO Euro Regional Office A Ergör

29. * Sistem dönüşümünden sonra kayıt sistemindeki sorunlara bağlı * Rantanen ve ark. FIOH, 2002 ** Hamalainen, Takala, Saarela 2005 A Ergör

30. Yerküre ve Türkiye’de İSAGÜ Verileri ILO Toplam İşgücü 2.8 milyar ~%1 Türkiye İşe bağlı ölümler ↑250 yaşam/saat %4’ü ülkemizden İş kazaları 30821 kişi/saat %2 ülkemizden MESLEK HASTALIKLARI 18264 yeni tanı/saat %0.02 ülkemizden

31. 2009 • 23 milyon çalışan • ~ 9 milyon SSK • 64 bin (+) iş kazası • 429 dosya süreci tamamlanan meslek hastalığı • ↑ iş kazası - ↓ meslek hastalığı Yansıtma* (bildirim – saptama): İş kazalarında : ~ 1/12 Meslek hastalıklarında: ~ 1/100 * Hamalainen P, Takala J, Saarela KL. Global estimates of Occupational Accidents. Safety Science 44; 137-156; 2006. Eijkemans 2004, Takala 2005, Fedotov 2005, Schulte PA 2005 SGK 2009 İst Yıllığı

32. Çalışma yaşamının yakın dönemdeki evrimi ve sağlıkla ilgili olarak bir mühendisin göz önünde bulundurması gerekenler Yeni TEHLİKELER Yeni RİSKLER GELENEKSEL ETMENLER GEÇİŞ SÜRECİ Fiziksel Kimyasal Psikolojik etmenler Enfeksiyon Ağır iş yükü Geleneksel iş stresi İş kazası Meslek hastalıkları Bilgiye dayalı ve yoğun iş Allerjiler  Psikososyal stres Stres ile ilişkili hastalıklar Çalışma?? BT Manufaktür 21. yy 20. yy (Uyarlama Rantannen 2000) Y.Demiral

33. Meslek Hastalıkları Tanısı 3 temel yaklaşım ve türevleri • Liste sistemi • Kanıt sistemi • Karma sistem Türkiye liste sistemi ağırlıklı bir uygulama Denetim kanıt SSK liste + kanıt SSK YSK – kanıt Mayıs 2011 - AErgör

34.  İŞ ve MESLEK HASTALIĞI arasında NEDENSEL İLİŞKİ • - Uygun belgeler! Kanıtlar (sağlık raporu vd) • - Çalışma ortamı ve koşullarına yönelik durum saptama (denetim) • MESLEK HASTALIĞININ ÖZELLİKLERİ • - Uzun sürede ortaya çıkması (yükümlülük süresi) • KARŞILAŞMA SÜRESİ • - Hastalık için etmenle karşılaşılması gereken en kısa süre

35.  BİLDİRİM • - İşveren tarafından 3 işgünü içinde! • DENETİM • - Kurumun müfettişleri ya da ÇSGB iş müfettişleri • ÇALIŞAN LEHİNE ÖNEMLİ BİR YAPI • - “Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu”

36. Hastanıza şu soruyu sorunuz: “Ne iş yapıyorsun?” B.Ramazzini BİLDİRİLEN Tanı konan BİLDİRİLMEYEN Tıbbi bakım+, tanı yok Bulgu +, Tıbbi bakım yok “Sağlıklı işçi” Etkilenim +, bulgu yok Levy-Wegman 1995

37. Çoklu kimyasal karşılaşma Yeni ürünler Dizel partikülleri EU27 167 000 / YIL İŞE BAĞLI ÖLÜM! %95 MESLEK HASTALIKLARI %47 Tehlikeli kimyasallarla karşılaşma MMMF Allerjenler Epoxy reçineleri NANO partiküller ht tp: //osha.europa.eu

40. PMF Kumlama işçisi 30 yaş Alt zonlarda opasitelerle saptanan ilk bulgulardan 3 yıl sonra… Müller NL, Fraser RS, Colman NC, et al. Radiologic Diagnosis of Diseases of the Chest. Philadelphia, Saunders, 2001 Normal PA AKC filmi A Ergör

41. Hacı Ünal 24… İstanbul’un Mahmutbey semtinde kot kumlamada çalışan ve silikozis hastalığına yakalanan … İbrahim Güloğlu 30… Balinler Tekstil’in Kırklareli’deki tesislerinde 2001-2006 yılları arasında kot kumlamada çalışan ve silikozis hastalığına … Ruhat Yıldırak 24 ... 14-15 yaşlarında kot kumlama işine başladı. Yaklaşık 4 yıl, Mahmutbey’de çalıştı… askere gitti, çürük raporu verdiler... A Ergör

43. A Ergör

44. NR Williams, J Harisson. Atlas of Occupational Disease. 2004 A Ergör

45. ? A Ergör

47. ?