Jarosław Staniszewski Delegatura w Szczecinie NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI nik.pl

1. WYKONYWANIE PRZEZ GMINY WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ZADAŃ W ZAKRESIE OPIEKI NAD ZWIERZĘTAMI BEZDOMNYMI Jarosław Staniszewski Delegatura w Szczecinie NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI www.nik.gov.pl Szczecin, 7.02.2014

2. Kontrola „Wykonywania zadań gmin dotyczących ochrony zwierząt” (P/12/193) przeprowadzona w okresie od września 2012 r. do stycznia 2013 r. - badaniami kontrolnymi objęto lata 2011 i 2012. • Uzasadnienie podjęcia kontroli: • sprawdzenie stanu realizacji wniosków po kontroli NIK przeprowadzonej w 2010 r. (P/10/124 „Przestrzegania praw zwierząt”), • duża liczba napływających do NIK skarg i wniosków dotyczących problematyki ochrony zwierząt.

3. Cel kontroli: ocena realizacji przez gminy zadań w zakresie ochrony zwierząt oraz warunków pobytu zwierząt w schroniskach. • Kontrolą objęto: • wykonywanie zadań gmin dotyczących zapobiegania bezdomności zwierząt, zapewnienia im opieki oraz reagowania na przypadki okrutnego traktowania, • spełnianie wymagań formalnych dotyczących prowadzenia działalności w ww. zakresie oraz zapewnienie właściwej opieki nad zwierzętami przez podmioty wykonujące taką działalność na zlecenie gmin.

4. Kontrolę przeprowadzono: • w 18 urzędach gmin (miast) oraz w 19 podmiotach zajmujących się opieką nad zwierzętami (w tym ich wyłapywaniem), z 10 województw (lubelskie, łódzkie, małopolskie, mazowieckie, podlaskie, śląskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie - 5 podmiotów).

5. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła wykonywanie przez gminy i schroniska ustawowych zadań dotyczących ochrony zwierząt. Gminy: • działania Gmin nie zapewniają właściwej opieki nad bezdomnymi zwierzętami, w tym godziwych warunków zwierzętom, • nieskutecznie zapobiegały ich bezdomności - gminy nieskutecznie walczą z problemem bezpańskich psów i kotów.

6. Polskie schroniska nie zapewniły przebywającym tam zwierzętom właściwych warunków bytowania, m.in. są przepełnione: • w 2011 r. w 150 schroniskach przebywało ponad 100 tys. psów, chociaż miejsc w nich jest trzykrotnie mniej  (ok. 34 tys.), • w schroniskach było ok. 20 tys. kotów, czyli ponad cztery razy więcej niż dostępnych miejsc (około 4 tys.). Tymczasem z roku na rok przybywa porzucanych zwierząt. Ich liczba wzrosła od 2005 r. o 21 procent.

7. Schroniska nie są w stanie zapewnić zwierzętom godnych warunków bytowania: • brak odpowiednich pomieszczeń, legowisk  ani wybiegów (71 proc. schronisk), • złe warunki sanitarne (43 proc.), • złe karmienie (21 proc.). (co czwartemu zwierzęciu przyjętemu do schroniska nie udaje się przetrwać w takich warunkach). • Konieczność wzmocnienia nadzoru Inspekcji Weterynaryjnej nad schroniskami oraz innymi placówkami sprawującymi na zlecenie gmin opiekę nad zwierzętami.

8. Nieprawidłowości dotyczyły prowadzenia przez gminy ewidencji wyłapywanych psów i kotów - tylko 4 skontrolowane gminy podjęły próby ich znakowania (w 5 skontrolowanych schroniskach inspektorzy wykryli braki i uchybienia w ewidencji). • Skutkuje: • niemożliwością śledzenia dalszych losów zwierząt, które zostały umieszczone w schronisku lub oddane do adopcji, • trudnością sprawdzenia, czy pieniądze przeznaczone na ochronę zwierząt zostały właściwie wykorzystane.

9. Ponad 1/3 środków przeznaczonych w skontrolowanych gminach na finansowanie opieki nad zwierzętami wydano: • nielegalnie (firmom, które nie miały odpowiednich zezwoleń na wyłapywanie zwierząt i nie zapewniały miejsc w schroniskach), • niegospodarnie (bez zapewnienia minimalnych standardów opieki nad zwierzętami). • W żadnej ze skontrolowanych umów gmin ze schroniskami i firmami wyłapującymi zwierzęta wysokość opłat nie była skalkulowana na podstawie rzeczywistych kosztów.

10. Pozytywne zjawiska: • Gminy na ogół prawidłowo reagowały na zgłoszone przypadki znęcania się nad zwierzętami. • rośnie liczba zwierząt adoptowanych - wysiłki wielu organizacji pozarządowych sprawiają, że w roku 2011 ponad połowa znalazła nowy dom (54,7 tys. zwierząt).

11. W województwie zachodniopomorskim skontrolowano działalność 5 jednostek (2 gminy oraz 3 podmiotyzajmujące się wyłapywaniem i przetrzymywaniem zwierząt ). • Główne nieprawidłowości: • brak umów na wyłapywanie bezdomnych zwierząt, umowy zawarte z podmiotami nie posiadającymi zezwoleń oraz bez wskazania miejsca przetrzymywania wyłapanych zwierząt, • brak umów z podmiotami zajmującymi się przetrzymywaniem zwierząt oraz brak upoważnienia do poszukiwania nowych właścicieli zwierząt i oddawania ich w adopcję,

12. brak właściwego nadzoru służb weterynaryjnych nad działalnością podmiotów wyłapujących i przetrzymujących bezdomne zwierzęta, • nierzetelna ewidencja wyłapanych i przetrzymywanych zwierząt w schroniskach, • brak w gminach informacji o miejscach przetrzymywania bezdomnych zwierząt, ich stanie ilościowym i zdrowotnym, wykonanych zabiegach, padnięciach, eutanazjach lub przekazania ich do adopcji, • ponoszenie kosztów wyłapania i przetrzymywania bezdomnych zwierząt, bez zawarcia umów na wykonanie tych zadań i bez rzetelnego sprawdzenia zasadności obciążenia kosztami.

13. Podjęcie kontroli przez Delegaturę NIK w Szczecinie (od marca do maja 2013 r.) w zakresie opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt (I/13/001) - objęto okres od 2012 do marca 2013 r. • Delegatura oceniła negatywnie działalność 11 (z 14) kontrolowanych urzędów – 2 urzędy oceniono pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidłowości, a 1 - pozytywnie.

14. Główne nieprawidłowości: • nieprzedkładanie, nieterminowe przedkładanie projektów uchwał dotyczących prawa miejscowego regulujących w gminach ochronę zwierząt lub nieuwzględnianie w nich dyspozycji ustawowych, w tym: • nieuchwalanie lub zbyt późne wejście w życie corocznych Programów opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt (wymóg art. 11 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt), • nieokreślanie wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie ochrony przed bezdomnymi zwierzętami i prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt (wymóg art. 7 ust. 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach),

15. powierzanie wykonywania na terenie gmin zadań ochrony przed bezdomnymi zwierzętami (wyłapywania i przetrzymywania zwierząt) podmiotom, które nie posiadały zezwolenia w tym zakresie (naruszenie art. 7 ust. 6 w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku) - w następstwie działań niezgodnych z prawem poniesiono wydatki w łącznej kwocie 253.300 zł, • brak umów na zapewnienie miejsca i opieki wyłapanym bezdomnym zwierzętom oraz brak udokumentowanego rozeznania przez gminy warunków i dalszych losów przetrzymywania bezdomnych zwierząt,

16. niedostateczny nadzór urzędów nad sposobem wykonania zleconych zadań oraz rzetelnością przedkładanych gminom rozliczeń, • brak udokumentowanych informacji o liczbie wyłapanych, przekazanych i przebywających wschroniskach bezdomnych zwierząt, • brak informacji o liczbie wykonanych zabiegów sterylizacji i kastracji oraz liczbie zwierząt oddanych do adopcji.

17. Wyniki kontroli doraźnej wskazywały m.in. na: • konieczność dostosowania prawa miejscowego w gminach do wymagań ustawowych, • skuteczniejszą realizację przez organy gmin obowiązków dotyczących opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt, • efektywniejsze wykorzystanie przez gminy środków publicznych przeznaczonych na ten cel, • konieczność ograniczenia przypadków wyłapywania i przetrzymywania bezdomnych zwierząt przez podmioty nie spełniające wymagań.

18. Podsumowanie: NIK w wyniku kontroli „Wykonywania zadań gmin dotyczących ochrony zwierząt” (P/12/193) wskazała w swoim raporcie na konieczne zmiany w prawie. Wśród wniosków de lege ferenda znalazły się: • ustawowy obowiązek rejestracji i znakowania psów, tzw. czipowanie (śledzenie losów wyłapywanych zwierząt, sprawdzenie, czy trafiły do schroniska oraz kiedy oddano je do adopcji), • prawny wymóg umożliwiający prowadzenie schroniska pod warunkiem wydania przez inspekcję weterynaryjną decyzji stwierdzającej spełnienie przez wszystkich niezbędnych warunków,

19. zobligowanie gmin do określenia w umowach z hyclami schronisk, do których mają trafić wyłapane zwierzęta, w umowach ze schroniskami do formułowania precyzyjnych wymagań dotyczących opieki nad nimi oraz zagwarantowanie przez Gminy w umowach możliwości prowadzenia kontroli w schroniskach, • wprowadzenie w ustawie obowiązku opieki nad bezdomnymi zwierzętami, zamiast dotychczasowego obowiązku ochrony przed nimi (co prowadziło do wyłapywania psów i kotów, dla których nie było miejsc w schroniskach), • ustanowienie gminnych programów opieki nad bezdomnymi zwierzętami aktami prawa miejscowego.

20. Parlamentarny Zespół Przyjaciół Zwierząt kończy pracę nad nowelizacją ustaw i rozporządzeń, w której chce wykorzystać  m.in. wszystkie kluczowe wnioski NIK.

21. DZIEKUJĘ ZA UWAGĘ.