SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI

1. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Łódź, 18 kwietnia 2013 roku

2. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Sytuacja uczniów niepełnosprawnych w edukacji polskiej. Kształcenie uczniów z niepełnosprawnościami w odniesieniu do Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Integracja społeczno-zawodowa jako efekt edukacji uczniów niepełnosprawnych.

3. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Cel debaty: Wskazanie, że reforma mająca na celu wsparcie ucznia z niepełnosprawnością w edukacji stworzyła wiele nieporozumień wynikających ze zbyt ogólnikowych rozporządzeń, wielorakich możliwości ich interpretacji, zagrażających prawidłowemu wyrównywaniu szans edukacyjnych i adaptacji społeczno - zawodowej.

4. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Jolanta Wojciechowska nauczyciel konsultant Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego

5. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Najwyższa Izba Kontroli 11 grudnia 2012 roku opublikowała raport „Kształcenie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych” Z raportu wynika, że w zakresie edukacji tej grupy uczniów należy podjąć wiele działań, by realizować zadania zawarte w „Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych” podpisanej przez Polskę 6 września 2012 roku. Podstawowym zadaniem edukacyjnym wskazanym w raporcie jest „zwiększanie aktywności społeczno – zawodowej osób z niepełnosprawnościami”.

6. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi przez dość długi okres czasu zajmowało ważne miejsce w przedsięwzięciach Ministerstwa Edukacji Narodowej ( od października 2008 r.) w dwóch komisjach eksperckich: Zespołu ds. kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i Zespołu opiniodawczo-doradczego do spraw kształcenia zawodowego. Formuła prac zespołów była różna, ale cel jeden: określić miejsce ucznia niepełnosprawnego w systemie edukacji tak, by mógł on osiągnąć pełną samodzielność, bądź samodzielność na miarę jego możliwości oraz oczekiwań.

7. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI W ramach Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki” Ministerstwo Edukacji Narodowej zrealizowało program „Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi” mający na celu przygotowanie systemu edukacji do zapewnienia wszechstronnego wsparcia i pomocy tej grupie uczniów. Program realizowany był od 1 marca 2010 roku do 31 grudnia 2011roku. Przeszkolono 489 liderów, którzy z zakresem nowych zadań zapoznali ok. 50 tys. nauczycieli, dostarczono wiele materiałów edukacyjnych.

8. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI System edukacji w Polsce uwzględnia trzy formy kształcenia uczniów ze spec. potrzebami edukacyjnymi: • edukację włączającą – uczeń z niepełnosprawnością realizuje edukację specjalną w szkole ogólnodostępnej; • edukację specjalną w szkole lub klasie integracyjnej; • edukację specjalną w szkole lub klasie specjalnej. Taki system obowiązuje w 17 europejskich krajach zrzeszonych w Europejskiej Agencji Rozwoju Uczniów ze SPE (28 państw). W 7 krajach realizuje się edukację tylko w formie ogólnodostępnej, 5 państw realizuje jedynie formę edukacji ogólnodostępną i specjalną. (Źródło – raport NIK zał. 1 )

9. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Z danych statystycznych raportu wynika mała skuteczność edukacji specjalnej w formach włączających, z uwagi na nierealizowanie w tej formie uwarunkowań koniecznych do właściwej realizacji uczenia się młodzieży z niepełnosprawnościami. Trudności sygnalizowane były już wcześniej, w trakcie prac nad reformą. „Prawo oświatowe – co prawda – określa warunki, w których taka sytuacja może mieć miejsce, ale rzeczywistość wygląda fatalnie. Klasy liczą często kilkudziesięciu uczniów, nie ma nauczycieli wspomagających a samorząd oszczędza też na spełnieniu innych warunków (np. prowadzenie indywidualnych zajęć rewalidacyjnych”) (Stanisław Szelewa – z materiałów DKZiU)

10. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI . Przykładem mogą być dane przedstawione w załącznikach do raportu. Liczbę uczniów z niepełnosprawnościami o specjalnych potrzebach edukacyjnych w szkołach i przedszkolach ogólnodostępnych w podziale na województwa w roku szkolnym 2011/2012 (wg stanu na 31 marca) przedstawiono w tabeli nr 5. przedszkole SP GIMNAZJUM PONADGIMN. RAZEM łódzkie 238 873 729 177 2 017

11. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Do szkół ponadgimnazjalnych, ( także specjalnych) począwszy od 2012 roku weszła reforma programowa kształcenia ogólnego i zawodowego (uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkimrealizują tę samąpodstawę programową, co ich sprawni rówieśnicy). W szkołach ponadgimnazjalnych rozszerza się treści programowe kształcenia, bez zwiększenia liczby godzin w planach nauczania, zrównując je ( na poziomie zasadniczym) w wielu przedmiotach z treściami realizowanymi w szkołach średnich.

12. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Adaptacje programowe dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi niepełnosprawnymi intelektualnie w szkołach zasadniczych od 2012 roku są jeszcze trudniejsze ( zwłaszcza przy obowiązujących planach nauczania i jeszcze bardziej będą się pogłębiały różnice edukacyjne

13. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Na dyrektorów szkół zostały nałożone nowe obowiązki – organizacja kształcenia i wspierania w szkole uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się i specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dla tych uczniów należy tak zorganizować kształcenie, by – przy zachowaniu autonomii podstawy programowej wyrównać efekty edukacyjne do poziomu uczniów pełnosprawnych. Szkoły ogólnodostępne na razie nie są przygotowane do nowych zadań. W szkołach ponadgimnazjalnych uczniowie (zwłaszcza z niepełnosprawnością intelektualną) w środowisku kolegów dorosłych, przy braku sukcesów, a takie są łatwe do przewidzenia, zrezygnują z nauki, zwłaszcza, iż w 90 % uczniowie ci są pełnoletni, czyli poza obowiązkiem szkolnym.

14. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Dotychczas obowiązujące plany nauczania uwzględniały specyfikę kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną na poziomie gimnazjalnym, ale już na poziomie ponadgimnazjalnym plany nauczania szkół zasadniczych ogólnodostępnych i specjalnych różnią się jedynie dodaniem 30 godzin zajęć rewalidacyjnych w cyklu kształcenia, w przypadku ucznia w szkole ogólnodostępnej - 2 godziny tygodniowo. Wobec uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym, których edukacja w większości z powodu ograniczeń intelektualnych, a często także zdrowotnych kończy się na poziomie kształcenia zasadniczego, przepisy w sprawie organizacji kształcenia w niewielkim stopniu uwzględniają tę niepełnosprawność. 2 godziny indywidualnego wspomagania, bez działań dostosowawczych - treści nauczania, formy, środki wspomagające, opieka specjalistyczna itp. nie zakończą się sukcesem edukacyjnym ucznia, spowodują wykluczenie.

15. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Złożoność problematyki kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wynika z wielu przyczyn. By zmiany mogły przynieść pozytywne efekty uczniowie ci, niezależnie od formy kształcenia ( szkoła specjalna, integracyjna, edukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej), realizujący kształcenie powinni mieć możliwość działań dostosowawczych zarówno w zakresie treści programowych z przedmiotów ogólnokształcących jak i zawodowych w takim stopniu, by absolwent mógł przystąpić do egzaminów zewnętrznych potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Jeżeli możliwe jest dostosowanie zakresu treści programowych ( co odnotowane było dotychczas )na świadectwie ucznia kończącego szkołę zawodową, to przystosowanie egzaminu zewnętrznego ( poza wydłużeniem czasu zdawania) nada l jest fikcją. Nowe rozporządzenie MEN - 5 marca 2013 r. „administracyjnie” wyeliminowało tę informację. Czy dostosowania też należy wyeliminować?

16. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Przed organizatorami kształcenia zawodowego i instytucjami włączającymi niepełnosprawnych do funkcjonowania społeczno – zawodowego stoją więc trudne zadania, zwłaszcza w obecnych warunk ach niestabilnego rynku pracy i coraz nowocześniejszych technologii.Reforma edukacji uczniów z niepełnosprawnościami nie może zakładać całkowitego włączenia tych osób w system edukacji ogólnodostępnej. Uczniowie ci i ich rodzice winni mieć możliwość wyboru formy edukacji uwzględniającej w większym stopniu specyficzne metody i formy pracy z uczniami z niepełnosprawnością. Ukończenie szkoły daje im większe szanse na integrację społeczno – zawodową, w tym usamodzielnienie zawodowe. Przygotowanie uczniów z niepełnosprawnościami do samodzielnego ( na miarę jego możliwości)w warunkach kształcenia specjalnego - niezależnie od formy (włączającej , integracyjnej czy specjalnej) jest niezbywalnym prawemucznia i obowiązkiem systemu oświaty.

17. SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Dziękuję za uwagę