Zelfmanagement Vooruit!

1. Zelfmanagement Vooruit! Werkconferentie op 10 december 2013, Utrecht

2. Welkom!

3. Programma 14:00Welkom ! 14:05 Toelichting programma 14:10 Presentatie Zelfmanagementondersteuning 15:00 Pauze 15:10 Toelichting werkgroepen en aan de slag 16:00 Plenaire terugkoppeling 16:30 Gezamenlijke ‘to do list’ 17:00 Afsluiting

4. Chronische zorg?

5. Ondersteuning van zelfmanagement?

6. Onze vragen • Wat leren we van de ervaringen met ZMO van Vilans, in Nederland en in het buitenland? • Wat betekent dit voor de huidige Nederlandse aanpak van ZMO? • Aan welke knoppen moeten we draaien? Welke nog te ontwikkelen?

7. Onze doelstellingen • Inzicht in ervaringen ZMO vanuit Vilans, Nederlandse literatuur en vier buitenlandse projecten • Vaststellen welke stappen nodig zijn om tot optimale en effectieve ZMO te komen in Nederland • Vaststellen wie verantwoordelijk is voor welke stappen

8. Presentatie: Vilans, Nl literatuur en vier buitenlandse projecten

9. Zelfmanagement … is de mate waarin iemand met één of meerdere ziekten/beperkingen in staat is om de regie over het leven te behouden tot zover hij dat wil en kan, door goed om te gaan met symptomen, behandeling, lichamelijke, sociale en psychologische gevolgen van de ziekte/beperking en daarbij horende leefstijlaanpassingen in samenhang met de sociale omgeving

10. Zelfmanagementondersteuning (ZMO) Bij ZMO stimuleert en ondersteunt de zorgverlener de patiënt bij het inpassen van de ziekte/beperking in het dagelijks leven van de patiënt • Versterken vertrouwen • Behalen persoonlijke doelen • Gelijkwaardig partnerschap • Inzet technieken en tools

11. Ervaringen Vilans

12. Vaak gehoord: hoe pak ik het aan?

14. Wat hebben we gedaan? • Diseasemanagement Chronische Ziekten (3 jr) • Projecten met zorggroepen (6 mnd tot 2 jr) • Ontwikkelen beleidsagenda/visiedocument • Ontwikkelen teamplan per praktijk (IZP & ZM-tools) • Trainen en werkconferenties • Proces- en effectevaluaties • Reflectie: juiste dingen gedaan, juiste aanpak gekozen, juiste interventies ingezet?

15. Wat zien we in de praktijk? • POH vervult centrale rol • Meer werkplezier: ‘minder hard werken’ • 3:4 patiënten ervaren IZP als stok achter de deur • 3:5 patiënten vinden boekje prettig • 3-maandelijkse controle blijft bestaan • Klinische parameters regeren: ziekte ipv persoonlijk doel patiënt staat centraal • Weinig bekendheid en inzet tools ZMO • Zorgverleners en patiënten blijven in eigen comfortzone

16. Wat horen we in de praktijk? • “ik wil niet meer terug …, hoe krijg ik mijn collega’s mee?” • “patiënten willen niet …” • “kost veel tijd … en die heb ik niet …” • “IZP werkt niet bij iedereen …” • “het gaat toch goed, waarom moet het anders…”

19. Conclusie ZMO is een grote omslag, die een veelzijdige aanpassing vraagt van patiënten, zorgverleners en zorgorganisaties Vraag: delen jullie dat?

20. Nederlandse literatuur

21. Beschouwing van Nederlandse studies Geen systematic review, wel zeer recente studies • Marije Koelewijn: mei 2010 • Evelien Heinrich: feb 2011 • Arianne Elissen: apr 2013 • Janneke Noordman: mei 2013 • Renate Jansink: nov 2013

22. Bevindingen POH • Effectiviteit training: tijdelijke verbetering vaardigheden • Vooral moeite met agendasetting, tempo patiënt, empathie • Mispercepties over leefstijl Patiënt • Effectiviteit ondersteuning: korte termijn betere risicoperceptie, tijdelijke korte termijn verbetering klinische parameters • Mispercepties over leefstijl Organisatie • Aantal minuten interventie vs gebruikelijke zorg niet echt verschillend • ICT niet voldoende ondersteunend • Financiering: gecontracteerde zorg krijgt prioriteit

23. Verklaringen POH • Te weinig kennis van voeding en lichamelijke activiteiten • Te weinig tijd -> jumping • Vervallen in oude gewoontes • Te weinig empathie, gebrek aan motivatie • Kwaliteit van MI/GB/communicatie tussen interventie- en controlegroep van gelijk niveau Patiënt • Weinig kennis/inzicht in eigen gedrag en gezondheid • Niet noodzaak van veranderen voelen, psy-soc problemen Organisatie • Niet gedragen door de praktijk, ontbreken sociale kaart

24. Positieve ervaringen zorgverlener Gunstige uitwerkingen • Stages Of Changes als onderlegger voor MI zorgt voor (iets) betere uitvoering in de pre-contemplatiefase • Twee vragen aan patiënt: 1. hoe belangrijk is het voor patiënt en 2. hoeveel vertrouwen heeft hij in behalen van succes • Video-feedback lijkt gunstig voor MI-vaardigheden, gesproken tekst als feedback gunstiger dan geschreven tekst • Keuzehulp is zeer ondersteunend Prettige ervaringen • Door actievere rol patiënt hoeft zorgverlener geen klant-en-klare oplossingen meer te bieden • Meer gemoedsrust: geen wanhoopspogingen meer voor niet-haalbare veranderingen • Mentaliteit voor registratie mag hoger

25. Positieve ervaringen patiënt • Gezamenlijke inspanning van patiënt en zorgverlener • Heldere antwoorden en haalbare adviezen • Regelmatigheid en continuïteit • POH’ers begrijpen patiënten en helpen patiënten hun problemen te begrijpen • Prettig is: aanmoedigen en samenwerken • Patiënt wil zich bewijzen aan de zorgverlener • Door MI sluit communicatie meer aan bij beleving patiënt • Keuzehulp was zeer ondersteunend • Patiënt cijfers en grafieken tonen zet niet aan tot verandering

26. Nodig van organisatie vlgs POH’ers • Scheiding van medisch-inhoudelijk consult en GB/MI consult • Keuzehulp inzetten tussen deze consulten (Koelewijn) • Training: intensiever, on the job, opfrisbijeenkomst(en), basisopleiding aanpassen • Van elkaar leren: observatie en intervisie • ICT: reminders, doelstellingenveld, helpdesk • Financieel systeem belemmert uitvoering en registratie • Duidelijkheid over bij welke patiënten werkt ZMO wel of niet

28. Laatste nieuws Huidige situatie in Nederland biedt heel weinig prikkels om patiëntportalen in te zetten. Urgentie moet komen: experimenteer met andere vorm, financiering en inrichting van de zorg. Referentie: Marleen de Mul et al. Patiëntportalen en regionale ontwikkelingen in Nederland, iBMG, sept 2013.

29. Conclusie Het trainen en ondersteunen van praktijkondersteuners (in MI en GB) alleen draagt onvoldoende bij aan ZMO Vraag: delen jullie dat?

30. Vier buitenlandse projecten

31. Review vier buitenlands projecten • Flinders Program™ (Australië) • Co-Creating Health (Groot-Brittannië) • Kaiser Permanente (Verenigde Staten) • Gesundes Kinzigtal Integrated Care (Duitsland)

32. Flinders Program™ (Australië) • Zelfmanagement en ZMO • Focus op organisatie en zorgverlener • Voorbereiden consult: PIH, C&R • Tijdens consult: P&G zorgplan van 12 mnd • Living well workshop voor zorgverleners, gericht op gedragsverandering icm patientprofielen, med & soc risicofactoren • PDSA cyclus & 12 stappenplan (eerst organisatie veranderen, dan consult)

33. Resultaten Flinders Program™ • ↓ HbA1c van 8.74 naar 8.09, BMI, cholesterol, alcoholgebruik • ↑ beweegproef COPD • ↓ernst ervaren problemen • ↑ begrip ziekte, stellen & bereiken doelen • ↑ zelfmanagement vaardigheden (PIH scale)   • ↓ gebruik gezondheidszorg • = SF-12 (kwaliteit van leven) en ervaren beperkingen

34. Co-Creating Health (Groot-Brittannië) • Zelfmanagement en ZMO en co-creatie met patiënten • Focus op organisatie, zorgverlener en patiënt (7x3 uur training ZM) • Voorbereiden consult: formulier, lab waarden, doelen en vragen formuleren • Agenda setting, goal setting, goal follow-up print meegeven, na 2 wk bellen • Peer group support patiënten én zorgverleners • Zorgverleners: training, supervisie, intervisie, observatie • Training PDSA cyclus: managers en coördinatoren • Iedere maand kleine verandering invoeren

35. Resultaten Co-Creating Health • ↓van 0.6% bij mensen met een start HbA1c > 7.5% • ↑6 minuten ‘walk’ test voor CPOD • ↑ score op de PHQ9 voor depressie • ↓ huisartsen bezoeken en spoedopname ziekenhuis • effectiever medicatiegebruik • ↑ zelfvertrouwen in zelfmanagement • ↑ patiënt tevredenheid • ↑ kwaliteit van leven

36. Kaiser Permanente (Verenigde Staten) • Zelfzorg: managen van ziekte en preventie • Focus op organisatie, zorgverlener en patiënt (trainen in ZM) • Voor consult: online health check ups en video’s • Inzet health coaches • Zorgverleners: training, supervisie, intervisie, observatie • Veel nabellen patiënten door (ook) receptionisten • Financiële prikkels

37. Resultaten Kaiser Permanente • 1/3 minder risico om te overlijden aan een hartkwaal • ↑gezondheidsuitkomsten • ↑ zorgaanbodgebruik: ACEI/ARB, lipide/HBa1c/glyce-mische controles • ↑ kwaliteit van leven • ↓ minder en kortere ziekenhuisopnames • patiënten erg tevreden over services gezondheidscoaches • netto kostenbesparing per patiënt per maand 2.28 dollar

38. Gesundes Kinzigtal Integrated Care (Duitsland) • Zelfzorg: managen van ziekte en preventie • Preventieprogramma’s • Focus op organisatie en m.n. solistisch werkende zorgverleners • Health check ups voor risicoselectie • Eenmalige training zorgverleners • ICT gedreven & uitkomstgericht • Financiële prikkels

39. Resultaten Gesundes Kinzigtal Resultaten tov controlegroep en na 5 jaar: • Ziekenhuisopnames ↓ 10% • Botbreuken ↓ 25% • GGZ-opnames ↓ 40% • Levensverwachting hartpatiënten ↑1,5 jaar • Zorgkosten per verzekerde ↓ 150 euro per jaar

40. Lessen uit deze vier projecten

41. Het consult Becoming an active partner Making change Maintaining change • Agenda setting • Identificeren van problemen • Kan voor het consult • Besluiten gezamenlijke agenda • Doelen stellen • Kleine, bereikbare doelen • Opbouwen vertrouwen • Doel follow-up • Binnen 14 dagen • Stimuleren, motiveren en bekrachtigen

42. Een systematisch aanpak op drie niveaus

43. Niveau zorgverlener • Gezamenlijke besluitvorming, partnerschap, motiverende gespreksvoering • Aansluiten bij patiënt: inzet patiëntprofielen • Gestructureerde aanpak • Agendasetting, doelen stellen, doel follow-up • Proactief plannen van follow-up • Na maximaal twee weken, kan ook telefoontje of email zijn • Ondersteuning via training + intervisie + ICT

44. Niveau patiënt • ZM vaardigheden • Doelen formuleren, preferenties kennen, vaardigheden voor self-care, symptomen herkennen, inzicht in problemen oplossen, leefstijl aanpassen • Informatie • Website, E-Health, voorlichting/groepscursus door patiëntenvereniging • Toegang tot gezamenlijk medisch dossier en eigen uitkomstmaten! • Sociale steun / lotgenoten steun

45. Niveau organisatie • Motto Kaiser Permanente: ‘making the right thing easier to do’ • Faciliteren teamtraining en intervisie • Aanpassingen in praktijkvoering • In HIS • Werken met KIS (pop ups, alerts) • Patiëntenportaal • Telefonische follow-up • Email contact

46. Conclusie ZMO vraagt een systematische en gelijktijdige aanpak op drie niveaus: patiënten, zorgverleners en zorgorganisaties Vraag: delen jullie dat?

47. In werkgroepen aan de slag

48. Drie conclusies op een rij • ZMO is een grote omslag, die een veelzijdige aanpassing vraagt van patiënten, zorgverleners en zorgorganisaties • Het trainen en ondersteunen van praktijkondersteuners (in MI en GB) alleen draagt onvoldoende bij aan ZMO • ZMO vraagt een systematische en gelijktijdige aanpak op drie niveaus: patiënten, zorgverleners en zorgorganisaties

49. Groepsindeling Groep 3 en 4 Groep 1 en 2 Groep 5 en 6

50. Doelen werkgroepen • Vaststellen opbrengsten ZMO voor patiënten, zorgverleners en organisaties • Vaststellen ‘to do list’ voor realiseren van opbrengsten voor patiënten, zorgverleners en zorgorganisaties