1 / 47

Áhrif stefnunnar í peningamálum og ríkisfjármálum á heildareftirspurn

34. Áhrif stefnunnar í peningamálum og ríkisfjármálum á heildareftirspurn. Heildareftirspurn. Heildareftirspurn ræðst af ýmsum þáttum auk stefnunnar í peningamálum og ríkisfjármálum

aimee-wells
Download Presentation

Áhrif stefnunnar í peningamálum og ríkisfjármálum á heildareftirspurn

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. 34 Áhrif stefnunnar í peningamálum og ríkisfjármálum á heildareftirspurn

  2. Heildareftirspurn • Heildareftirspurn ræðst af ýmsum þáttum auk stefnunnar í peningamálum og ríkisfjármálum • Útgjaldagleði heimila, fyrirtækja og almannavaldsins hefur lykiláhrif á heildareftirspurn eftir vörum og þjónustu Munið: Y = C + I + G + X - Z

  3. Heildareftirspurn • Þegar útgjöld heimila og fyrirtækja aukast, hliðrast heildareftirspurnarkúrfan til hægri, svo að framleiðsla og atvinna aukast í bráð • Þegar útgjöld heimila og fyrirtækja minnka, hliðrast heildareftirspurnarkúrfan til vinstri, svo að framleiðsla og atvinna dragast saman í bráð • Ráðstafanir í peningamálum og ríkisfjármálum eru stundum notaðar til að vega á móti sveiflum í heildareftirspurn og auka þannig stöðugleika í efnahagslífinu • Sveiflujöfnun

  4. Áhrif peningastefnunnar á heildareftirspurn • Heildareftirspurnarkúrfan hallar niður á við af þrem ástæðum, sbr. 33. kafla • Auðsáhrif P upp => M/P niður => C niður => Y niður • Vaxtaáhrif P upp => M/P niður => i upp => I niður => Y niður • Gengisáhrif P upp => eP/P* upp => X niður, Z upp => Y niður

  5. Áhrif peningastefnunnar á heildareftirspurn • Í Bandaríkjunum eru vaxtaáhrifin mikilvægasta ástæðan fyrir neikvæðum halla heildareftirspurnarkúrfunnar • Í opnum hagkerfum, eins og t.d. á Íslandi, skipta gengisáhrifin einnig miklu – e.t.v. meira! – máli en vaxtaáhrifin

  6. Peningamarkaður • Keynes bjó til kenningu um peningaeftirspurn til að reyna að bregða birtu á ákvörðun vaxta • Skv. kenningu hans ráðast vextir af jafnvægi framboðs og eftirspurnar á peningamarkaði

  7. Peningamarkaður • Peningamagnskenningin (upprifjun) • MV = PY => M/P = kY með k = 1/V • Peningaeftirspurn fer eftir tekjum • Viðskiptaeftirspurn eftir peningum • Keynes gekk skrefi lengra • M/P = kY – mi með m > 0 • Peningaeftirspurn fer einnig eftir vöxtum • Spákaupmennskueftirspurn eftir peningum

  8. Peningamarkaður • Eftirspurn eftir peningum ræðst m.a. af vöxtum • Fólk þarf á handbæru fé að halda, enda þótt önnur eignarform bjóði hærri vexti, þar eð peningar eru gjaldmiðill – munið: smurning • Fórnarkostnaður peningaeignar er vextirnir, sem hægt væri að vinna sér inn með því að eiga skuldabréf á vöxtum í stað peninga • Hækkun vaxta eykur fórnarkostnað peningaeignar, svo að ... • ... vaxtahækkun dregur úr peningaeftirspurn

  9. Peningamarkaður • Framboð peninga • Seðlabankinn stýrir peningaframboði • Markaðsaðgerðir • Breytingar á bindiskyldu • Breytingar á stýrivöxtum • Þar eð seðlabankinn stýrir peningaframboði, fer það ekki eftir vöxtum • Fast peningaframboð birtist í lóðréttri framboðskúrfu á peningamarkaði Þetta er einföldun: við höfum áður séð, að M = D + R

  10. Peningamarkaður • Jafnvægi á peningamarkaði • Vextir jafna metin milli framboðs og eftirspurnar á peningamarkaði • Vextir ná jafnvægi, þegar framboð er jafnt eftirspurn eftir peningum

  11. Peningamarkaður Jafnvægi á peningamarkaði Þrjár forsendur • Verðlagi er haldið föstu til einföldunar • Vextir jafna metin milli framboðs og eftirspurnar við gefnu verðlagi • Framleiðsla breytist í hátt við heildareftirspurn • Heildarframboðskúrfan hallar upp í bráð AS AD’ AD

  12. Framboð peninga r1 Jafnvægis- vextir r2 Eftirspurn eftir peningum d d M M2 Mynd 1. Jafnvægi á peningamarkaði Vextir Peningamagn 0 Peningaframboð skv. ákvörðun seðlabankans

  13. Heildareftirspurnarkúrfan hallar niður á við • Eftirspurn eftir peningum ræðst m.a. af verðlagi • Hækkun verðlags eykur eftirspurn eftir peningum við gefnum vöxtum • Aukin peningaeftirspurn veldur vaxtahækkun • Vaxtahækkun dregur úr fjárfestingu, svo að heildareftirspurn dregst saman • Samdráttur heildareftirspurnar dregur úr framleiðslu • Sem sagt: Hækkun P=> lækkun Y

  14. Heildareftirspurnarkúrfan hallar niður á við • Af þessari röksemdafærslu leiðir sem sagt neikvætt samband milli verðlags og heildareftirspurnar eftir vörum og þjónustu • Niðurhallandi heildareftirspurnarkúrfa • Þetta eru vaxtaáhrifin • Skoðum málið á myndum

  15. 2. . . . þá eykst eftirspurn eftir peningum … P2 r2 Peningaeftirspurn við verðlagi P2 , MD2 r 1. Ef P 3. … verðlag svo að Peningaeftirspurn við hækkar … vextir verðlagi P , MD hækka … Y2 Y 4. . . . og þá minnkar fjárfesting og einnig heildareftirspurn eftir vörum og þjónustu. Mynd 2. Peningamarkaður og halli heildareftirspurnarkúrfunnar (a) Peningamarkaður (b) Heildareftirspurnarkúrfan Vextir Verðlag Framboð peninga Heildar- eftirspurn 0 0 Peningamagn Peningaframboð Framleiðsla skv. ákvörðun seðlabanka

  16. Breytingar peningaframboðs • Seðlabankinn getur hliðrað heildareftirspurnarkúrfunni með því að breyta peningaframboði • Aukning peningaframboðs hliðrar peningaframboðskúrfunni til hægri • Ef peningaeftirspurn stendur í stað, þá lækka vextir • Vaxtalækkun örvar fjárfestingu og þá um leið heildareftirspurn og landsframleiðslu

  17. Framboð MS2 peninga, MS 1. Þegar seðlabankinn r P eykur framboð peninga … r2 2. … þá AD2 lækka vextir … Peningaeftirspurn við verðlagi P Y 3. … svo að fjárfesting eykst og einnig heildareftirspurn við gefnu verðlagi Mynd 3. Aukning peningaframboðs (b) Heildareftirspurnarkúrfan (a) Peningamarkaður Verðlag Vextir Heildareftirspurn A D Framleiðsla 0 Y Peningamagn 0

  18. Breytingar peningaframboðs • Þegar seðlabankinn eykur peningamagn í umferð (þ.e. framboð peninga), lækkar hann vexti og eykur heildareftirspurn við gefnu verðlagi, svo að heildareftirspurnarkúrfan hliðrast til hægri • Þegar seðlabankinn dregur úr peningamagni í umferð, hækkar hann vexti og dregur úr heildareftirspurn við gefnu verðlagi, svo að heildareftirspurnarkúrfan hliðrast til vinstri

  19. Vextir sem hagstjórnartæki • Stjórn peningamála miðast ýmist við stjórn peningamagns í umferð eða vexti • Ef peningamagn er stjórntæki, þá leiðir tiltekið peningamagn til tiltekins vaxtastigs í jafnvægi á peningamarkaði eins og við sáum áðan: vextir eru innri stærð • Ef vextir eru stjórntæki, þá útheimtir vaxtamarkmið seðlabankans tiltekið framboð peninga: peningaframboð verður þá innri stærð • Ef seðlabankinn setur sér vaxtamarkmið eða verðbólgumarkmið, hefur það áhrif á peningaframboð og þá um leið á heildareftirspurn

  20. Áhrif ríkisfjármála á heildareftirspurn • Stefnan í fjármálum ríkisins felst í að ákveða ríkisútgjöld og skatta • Fjármálastefna ríkisins hefur áhrif á sparnað, fjárfestingu og hagvöxt til langs tíma litið, sbr. 26. kafla • Fjármálastefnan hefur aðallega áhrif heildareftirspurn til skamms tíma litið • Fjármálastefnan hefur einnig áhrif á hagvöxt til langs tíma litið (menntun, heilbrigði o.s.frv.)

  21. Breytingar á ríkisútgjöldum • Þegar stjórnvöld breyta peningamagni eða sköttum, eru áhrifin á heildareftirspurn óbein – þau orka á útgjaldaákvarðanir heimila og fyrirtækja • Meira peningamagn leiðir til aukinnar fjárfestingar • Skattahækkun dregur úr neyzlu • Þegar stjórnvöld breyta ríkisútgjöldum, eru áhrifin á heildareftirspurn bein og milliliðalaus • Ríkisútgjöld eru partur af heildareftirspurn • Y = C + I + G + X - Z

  22. Breytingar á ríkisútgjöldum • Breyting ríkisútgjalda hefur tvenns konar áhrif á heildareftirspurn • Margfaldaraáhrif • Ruðningsáhrif

  23. Margföldunaráhrifin C = a + bY með b = 0,8 • Aukin ríkisútgjöld hafa margföldunaráhrif á heildareftirspurn • Ríkið eykur útgjöld sín um 100 • Framleiðsla og tekjur aukast þá um 100 • Neyzla eykst þá um 80, ef neyzluhneigðin er 0,8 • Framleiðsla og tekjur aukast um 80 til viðbótar ... • ... og þannig áfram koll af kolli • Hver króna, sem ríkið ver til að kaupa vörur og þjónustu, eykur heildareftirspurn um meira en eina krónu

  24. Margföldunaráhrifin • Margföldunaráhrifin lýsa viðbótarhliðrun heildareftirspurnarkúrfunnar vegna þess, að aukning ríkisútgjalda eykur framleiðslu og tekjur og þá um leið neyzlu heimilanna

  25. 2. … en margföldunar- áhrifin geta magnað hliðrun heildar- eftirspurnarkúrfunnar. 100 mkr. AD3 AD2 Heildareftirspurn, AD1 1. Aukning ríkisútgjalda um 100 mkr. eykur heildareftirspurn fyrsta kastið um sömu 100 mkr. … Mynd 4. Margföldunaráhrifin Verðlag Framleiðsla 0

  26. Margfaldarinn • Hversu stór er margfaldarinn? Áhrif aukinnar neyzlu um eina krónu á tekjur Hvar endar þetta?

  27. Margfaldarinn • Hversu stór er margfaldarinn?

  28. Margfaldarinn: Önnur útleiðsla • Hversu stór er margfaldarinn?

  29. Margfaldarinn: Önnur útleiðsla Ríkisútgjaldamargfaldari Fjárfestingarmargfaldari *að gefnum innflutningi Útflutningsmargfaldari*

  30. Margfaldarinn • Margfaldaraformúlan er sem sagt Margfaldari = 1/(1 - MPC) • Lykilstærðin í formúlunni er markaneyzluhneigðin MPC • Markaneyzluhneigðin er það hlutfall viðbótartekna, sem varið er til neyzlu frekar en til sparnaðar

  31. Margfaldarinn • Ef MPCis 3/4, þá er margfaldarinn Margfaldari = 1/(1 - 3/4) = 4 • Sé svo, þá leiðir aukning ríkisútgjalda um 100 mkr. til þess, að heildareftirspurn eftir vörum og þjónustu eykst um 400 mkr. • Ef MPCis 2/3, þá er margfaldarinn Margfaldari = 1/(1 - 2/3) = 3 • Sé svo, þá leiðir aukning útflutnings um 100 mkr. til þess, að heildareftirspurn eftir vörum og þjónustu eykst um 300 mkr.

  32. Ruðningsáhrif • Örvandi aðgerðir í ríkisfjármálum, t.d. aukning ríkisútgjalda, hafa þó minni árif í reynd en margfaldarinn gefur til kynna • Aukin ríkisútgjöld leiða til vaxtahækkunar, þar eð ríkið keppir við einkageirann um lánsfé og þrýstir vöxtum upp á við • Vaxtahækkun dregur úr fjárfestingu • Samdráttur fjárfestingar dregur úr heildareftirspurn

  33. Ruðningsáhrif • Þessi samdráttur eftirspurnar, sem leiðir af vaxtahækkun vegna aukningar ríkisútgjalda, er kenndur við ruðningsáhrif • Ruðningsáhrifin draga úr örvandi áhrifum ríkisútgjaldaaukningar á heildareftirspurn • Skoðum málið á myndum

  34. 4. ... og hækkun vaxta dregur úr aukningu 2. ... þá eykst 100 mkr. heildareftirspurnar. eftirspurn eftir peningum ... r2 3. ... svo að AD2 vextir r hækka ... AD3 M D2 1. Þegar aukning ríkisútgjalda eykur heildareftirspurn ... Mynd 5. Ruðningsáhrif (a) Peningamarkaður (b) Hliðrun heildareftirspurnar Verðlag Vextir Framboð peninga Heildareftirspurn, AD1 Peningaeftirspurn, MD Peningaframboð Framleiðsla 0 Peningaframboð 0 skv. ákvörðun seðlabanka

  35. Ruðningsáhrif • Þegar útgjöld ríkisins eru aukin um 100 mkr. eykst heildareftirspurn um meira eða minna en 100 mkr. eftir því, hvor eru sterkari, margföldunaráhrifin eða ruðningsáhrifin

  36. Breytingar á sköttum • Þegar stjórnvöld lækka tekjuskatt, aukast ráðstöfunartekjur heimilanna • Heimilin spara hluta viðbótarteknanna • Þau verja afganginum til aukinnar neyzlu • Aukin neyzla heimilanna hliðrar heildareftirspurnarkúrfunni til hægri

  37. Skattamargfaldarinn Margfaldarinn = {1/[1-b(1-t) + m]} • Y = C + I + G + X – Z • Þrjú atferlisföll: • C = a + b(Y – T), b = markaneyzluhneigð • T = tY, t = skatthlutfall • Z = mY, m = innflutningshlutfall • Y = a + [b(1-t)]Y + I + G + X – mY • Leysum fyrir Y: • Y = {1/[1-b(1-t) + m]}(a + I + G + X) dY/dt < 0

  38. Breytingar á sköttum • Áhrif skattabreytingar á heildareftirspurn ráðast af samspili margföldunaráhrifa og ruðningsáhrifa • Áhrif skattabreytingar fara einnig eftir því, hvort skattabreytingin er talin vera tímabundin eða varanleg • Varanleg skattahækkun hefur meiri áhrif en tímabundin skattahækkun

  39. Hagstjórn • Hagstjórn til sveiflujöfnunar hefur verið lögbundin í Bandaríkjunum síðan 1946 • Hagstjórn hefur borið árangur: Mynd Tobins • Kerfisbundin hagstjórn hófst enn fyrr í Evrópu, t.d. í Svíþjóð á árunum eftir 1930 • Áskorun til hagstjórnenda • Þeir þurfa að reyna að milda hagsveiflur • Þeir þurfa að forðast að magna hagsveiflur

  40. Hagsveiflur í Bandaríkjunum 1871-2003 Kaupmáttur VLF á mann, breyting í % á ári

  41. Hagsveiflur í Frakklandi 1821-2003 Kaupmáttur VLF á mann, breyting í % á ári

  42. Hagsveiflur í Þýzkalandi 1851-2003 Kaupmáttur VLF á mann, breyting í % á ári

  43. Hagsveiflur í Bretlandi 1831-2003 Kaupmáttur VLF á mann, breyting í % á ári

  44. Hagsveiflur í Danmörku 1821-2003 Staðalfrávik 1821-1945: 3,8 1947-2003: 2,3 Kaupmáttur VLF á mann, breyting í % á ári

  45. Hagsveiflur á Íslandi 1901-2003 Staðalfrávik 1901-1945: 6,4 1947-2003: 4,3 VLF á mann, breyting í % á ári

  46. Rök gegn sveiflujöfnun • Sumir hagfræðingar telja, að tilraunir til hagstjórnar hneigist til að magna hagsveiflur frekar en að milda þær • Aðgerðir í peningamálum og ríkisfjármálum hafa áhrif á heildareftirspurn með töf • Þessir hagfræðingar telja, að hagsveiflan eigi að fá að vera í friði, hún sé óumflýjanleg • Öðru máli gegnir um kreppur • Enginn hagfræðingur með fullu viti vill, að kreppur fái að geisa í friði

  47. Sjálfvirkir höggdeyfar • Með sjálfvirkum höggdeyfumer átt við breytingar á stefnunni í ríkisfjármálum, sem örva efnahagslífið sjálfkrafa í niðursveiflum og dempa það í uppsveiflum, án þess að stjórnvöld þurfi að skipta sér af málinu • Skattkerfið er sjálfvirkur höggdeyfir, og sama gildir um sumar tegundir ríkisútgjalda, t.d. atvinnuleysisbætur • Sbr. Ísland núna

More Related