SAMORZĄD TERYTORIALNY SZWAJCARIA

1. SAMORZĄD TERYTORIALNY SZWAJCARIA Dr Małgorzata Wenclik

2. KONFEDERACJA SZWAJCARSKA • Ustrój polityczny: republika federalna; demokracja bezpośrednia • Stolica: Berno • Głowa państwa: Szwajcarska Rada Związkowa – Micheline Calmy-Rey • Powierzchnia: 41 290 km²

3. Organizacja samorządu terytorialnego w Szwajcarii • Gmina - 2890 gmin, które posiadają bardzo szeroką autonomię • Kanton – 26 kantonów (z czego 6 to półkantony) • Federacja

4. Gmina- fundament systemu • Istniały jeszcze przed powstaniem państwa i zachowały swoje prawa do dzisiaj • Pierwszymi członkami konfederacji szwajcarskiej były gminy (zarówno wiejskie np. Schwyz jak i miejskie np. Lucerna) • Samorządność gmin została zagwarantowana konstytucyjnie (a nie administracyjnie jak w innych państwach)

5. Strukturę gmin szwajcarskich tworzy organuchwałodawczy (Zgromadzenie Gmin) oraz władze wykonawcze : (Rada Gminy)

6. Zgromadzenie Gminy • organ najważniejszy ( uchwałodawczy ) • w skład wchodzą wszyscy uprawnieni do głosowania obywatele gminy • kompetencje: • uchwalenie budżetu i zatwierdzanie jego wykonania, • uchwalanie podatków, • uchwalanie projektów zarządzeń o charakterze ogólnym, • przyjmowanie sprawozdań z działalności organów gminy, • wybieranie władz gminy, • udzielanie zezwoleń na zaciąganie pożyczek, • prowadzenie procesu, • decydowanie o przyznawaniu obywatelstwa cudzoziemcom

7. Zgromadzenie Gmin to organ działający sesyjnie, obraduje na sesjach: • zwyczajnych- zwoływane w terminach określonych w ustawie • nadzwyczajnych- zwoływane w zależności od potrzeb Uchwały na sesji podejmowane są zazwyczaj zwykłą większością głosów

8. Obrady zgromadzenia prowadzi przewodniczący gminy (zwany niekiedy merem lub syndykiem), dba o prawidłowy i zgodny z prawem przebieg obrad oraz posiada kompetencje orzekania o zgodności z prawem zgłaszanych wniosków

9. W „małych gminach”np. w kantonie Waadt- 800 mieszkańców Ten typ organizacji gminy nazywany jest „modelem zwyczajnym”, w którym Zgromadzenie to jedyny organ uchwałodawczy o tak szerokich kompetencjach merytorycznych

10. W dużych gminach np.kanton Neuchatel- 10 tyś. mieszkańców Model „nadzwyczajnej organizacji gminy”, w którym zastąpiono zgromadzenia ogółu obywateli przedstawicielskim organem uchwałodawczym- Parlamentem Gminy

11. Parlament Gminy • wybierany jest przez zgromadzenie na okres kadencji wynoszący 2-4 lat • parlamentowi przewodniczy prezydent gminy • kompetencje: • kontrola rady gminy i innych organów, • przygotowywanie projektów uchwał zgromadzenia dotyczących np. organizacji gminy, planowania przestrzennego, szkolnictwa, • kompetencje finansowe( np. prawo do ustalania stopy podatkowej, preliminarza wydatków, zatwierdzania rachunków)

12. Rada Gminy • organ wykonawczy • kadencja (w zależności od miejscowych uregulowań prawnych) wynosi 2 lub 4 lata • pracom Rady przewodniczy prezydent gminy, który jednocześnie jest przewodniczącym zgromadzenia ogółu obywateli gminy

13. Rada Gminy • wewnętrzna struktura rady ma charakter resortowy • dzieli się na departamenty, którymi kierują członkowie rady • kompetencje: • reprezentuje gminę na zewnątrz, • wykonuje uchwały zgromadzenia, • administruje bieżącymi sprawami gminy, • zarządza finansami, a nawet policją miejscową; Szczegółowy zakres kompetencji rady określony jest przez przepisy ustaw gminnych oraz prawa materialnego

14. Zadania gminy • Do typowych zadań realizowanych przez gminy w ramach tej funkcji należy: • Prowadzenie rejestry stanu cywilnego • Prowadzenie księgi gruntowej • Kontrola zameldowań mieszkańców • Rejestr wyborczy

15. Finanse gmin • Środki wewnętrzne • Źródła własne

16. Nadzór nad gminami Nadzór nad gminami lub organami samorządowymi sprawują różne organy. Przede wszystkim są to rząd kantonu i sąd administracyjny. Organy nadzoru mogą dokonywać wizytacji, inspekcji maja prawo wglądu we wszystkie dokumenty wytworzone przez gminę. Gminy mają obowiązek przekładania organowi nadzoru na jego żądanie uchwał lub innych aktów.

17. Kanton- kolumna systemu • W XVI wieku Konfederacja Szwajcarska składała się z 13 niezależnych państewek, protoplastów obecnych kantonów. Formalnie stanowiły one część Rzeszy Niemieckiej i były nazywane przez administrację Rzeszy kantonami. • Uzyskały one praktyczną niezależność po wspólnym pokonaniu cesarza Niemiec Maksymiliana w 1499 r. • Aż do połowy XIX wieku kantony były samodzielnymi minipaństwami, które posiadały własne armie, same strzegły granic i biły własną monetę

18. Kanton • Każdy z kantonów ma własną konstytucję, parlament i rząd • Kantony stanowią własne prawa odnośnie do wszystkich spraw, które nie są uregulowane na szczeblu federalnym • Jeżeli prawo kantonalne stoi w sprzeczności z federalnym to moc prawną ma to ostatnie

19. Ustawodastwo kantonalne Z ustawodawstwa kantonalnego wyłączone są sprawy ogólnopaństwowe: sprawy zagraniczne, obrony, koordynacji gospodarczej, waluty, legislacji cywilnej i karnej, kolei, poczty

20. Władza uchwałodawcza w kantonie • należy do zgromadzeń kantonalnych (nazywanych Wielką Radą, Radą Kantonalną, Radą Państwa, Parlamentem) • kadencja trwa 4 lata • pochodzi z wyborów powszechnych, z głosowania na listy partyjne • kompetencje: • sprawy kantonalne (np. sprawy związane z nauczaniem) • sprawy finansowe (ustalają własne podatki) • sprawy specjalne ( amnestia, prawo łaski, ratyfikacja traktatów ) • kontrola rządu kantonalnego oraz rządu • wybór władz sądowniczych

21. Władza wykonawcza w kantonach • należy do kolegium (nazywane Rada Państwa, Rada Wykonawcza, Komisja Państwowa) • kadencja trwa 1-4 lat • na czele kolegium stoi prezydent • kolegium liczy od 5 do 9 osób • kompetencje: • kieruje pracą aparatu urzędniczego kantonu • doradza gminom • wykonuje ogólnopaństwowe decyzje swojej rady • przygotowuje referenda i wybory

22. Federacja- sklepienie systemu Państwo związkowe jest najnowszą szwajcarską instytucją, gdyż liczy zaledwie 162 lata, niezbyt wiele w porównaniu z 700 letnią historią Szwajcarii. Federacja opiera się jednak na mocnych korzeniach i jej znaczenie rośnie.

23. Władza ustawodawcza w federacji • Zgromadzenie Związkowe jest najwyższą władzą federacji i nie ma przewidzianych hamulców ograniczających ją • Zgromadzenie składa się z 2 izb: • Rada Narodowa (reprezentuje społeczeństwo, wybierana w wyborach powszechnych, liczy 200 posłów, kadencja trwa 4 lata, Mandaty są rozdzielane proporcjonalnie do liczby ludności w kantonach i każdy kanton, musi być reprezentowany np.. Zurych- 35, Uri- 1) • Rada Kantonów ( powołana została dla ochrony i reprezentacji interesów kantonów, każdy kanton ma do dyspozycji dwa mandaty a „półkontony” jeden, zatem radę tworzy 46 osób, kadencji trwa od roku do 6 lat, członkowie rady mają obowiązek kierować się interesami swoich kantonów)

24. Kompetencje Zgromadzenia Związkowego • cła i ochrona handlowa • sprawy miar i wag • ustalanie budżetu i finansów • emisja pieniądza i polityka monetarna • polityka obronna • polityka zagraniczna • sprawy poczty, kolei, i telekomunikacji • wybór członków rządu Obie izby Zgromadzenia Związkowego mają równe prawa, co oznacza, że każda ustawa musi być przyjęta przez jedną i drugą.

25. Władza wykonawcza w federacji • Należy do Rady Związkowej wybieranej przez obie izby Zgromadzenia Związkowego • Składa się z 7 radców federalnych, wybieranych na 4 letnią kadencję, a każdy z nich jest szefem jednego ministerstwa (departamentu) • Radcy federalni dzielą pomiędzy siebie różne departamenty, a jednego z nich wybiera się na prezydenta federacji • Podczas posiedzenia każdy radca federalny przedstawia swoje propozycje, ale wszyscy ministrowie decydują wspólnie (tzw. rządzenie kolektywne)

26. Kompetencje • celne • kolejowe • ochrony środowiska • monetarne • pocztowe • zagraniczne • wojskowe • opracowywanie realizacji postanowień konstytucji • zarządzanie wyborów, referendum • przygotowanie budżetu

27. Szczególna rola instytucji demokracji bezpośredniej • Instytucja referendum • Inicjatywa ludowa

28. Referendum • daje mieszkańcom gminy możliwość decydowania o sprawach publicznych • jest wiążącą dla władz gminy wypowiedzią członków społeczności gminnej w najważniejszych sprawach gminy( np. finansowo-podatkowych) • wyróżniamy referendum obligatoryjne i fakultatywne( tzn. jego przedmiotem mogą być sprawy o charakterze wykonawczym, jak np. decyzja o pożyczce, zatwierdzenie preliminarza wydatków)

29. Prawo inicjatywy ludowej • polega na możliwości występowania przez obywateli z wnioskiem o podjęcie rozstrzygnięć dotyczących spraw mieszczących się w ramach właściwości gminy • podjęcie takiej inicjatywy następuje na żądanie określonej liczby obywateli (liczba ta zależy od wielkości kantonu)

30. Źródła finansowania władz lokalnych • Gminy i kantony czerpią dochody z: • dotacji • podatków dochodowych, gruntowych, od nieruchomości i od wzbogacenia, oraz z udziału w podatkach ustalanych przez rząd federalny • własnych gruntów np. lasów • przedsiębiorstw komunalnych • czynsz i odsetek z własnych kapitałów • własnych banków oraz pożyczek • składek

31. Główne wydatki kantonów to: • drogi • oświata i wychowanie • opieka lekarska i wydatki socjalne • Głównymi wydatkami gmin są: • oświata i wychowanie • drogi • administracja i wydatki socjalne

32. W budżetach gmin następujące dziedziny są finansowane z własnych środków: • opieka socjalna 98% • policja 97% • kościół 97% • drogi 95% • Dotacje kantonów i federacji na wydatki związane z obrona narodową, gospodarką, ochroną zdrowia i administracją stanowią od 40% do 100%. Ciekawe jest to, iż rząd centralny ma do dyspozycji jedynie 30% dochodów, tyle co gmina a o 10% mniej niż kanton. • Dodatkowo kantony i gminy korzystają z dotacji, pożyczek, składek na specjalne cele, itp