Download
1 / 11
E N D
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGIJIZZAX POLITEXNIKA INSTITUTI “MUHANDISLIK VA KOMPYUTER GRAFIKASI” KAFEDRASI “TemodinamikavaIssiqlikuzatish” fanidan MUSTAQIL ISH Alibekova N. O’qituvchi: Bajardi: Abdiyev U.
Termadinamikaningbirinchivaikkinchiqonunlariningbirlashgantenglamasi.Termadinamikaningbirinchivaikkinchiqonunlariningbirlashgantenglamasi. Termodinamikaningbirinchiqonuni Termodinamikaningikkinchiqonuni
Ushbuqonundashundaydeyilganenergiyayaratishyokiyo'qqilishmumkinemas, faqato'zgartirilishimumkin. Bu energiyanitejashqonuni deb ham ataladi. Amaliyotshuniko'rsatadiki, harqandayjismoniytizimdauningatrofidanajratilganholda, uningbarchamiqdoribo'yichaenergiyadoimobirxilbo'ladi. Energiyani u yokibutarzdaboshqaenergiyaturlarigaaylantirishmumkinbo'lsa-da, buenergiyaningjamihardoimbirxilbo'ladi.
Buni yaxshiroqtushunishuchunmisolkeltiramiz. Ushbuprintsipgarioyaqilganholda, agar biz ma'lumbirenergiyaniissiqlikshaklidafiziktizimgaetkazibberadiganbo'lsak, uningichkienergiyasiningortishibilantizimtomonidanbajarilganishningfarqinitopishorqalienergiyaningumumiymiqdorinihisoblashmumkin. atrof. Ya'ni, o'shapaytdatizimegabo'lganenergiyava u qilganisho'rtasidagifarq, chiqarilganissiqlikenergiyasibo'ladi. Biroq, Agar tizimningbarchaumumiyenergiyasiniqo'shsak, garchiuningbirqismiissiqlikshaklidao'zgartirilganbo'lsa ham, tizimenergiyasiningumumiyyig'indisibirxilbo'ladi.
Ushbuqonunquyidagilarniaytadi: etarlivaqtberilsa, barchatizimlaroxir-oqibatmuvozanatnibuzishgamoyilbo'ladi.Ushbutamoyilentropiyaqonuniningnomibilan ham ma'lum. U quyidagichaumumlashtirilishimumkin. Koinotdamavjudbo'lganentropiyamiqdorivaqto'tishibilano'sibboradi. Tizimningentropiyasiuningbuzilishdarajasinio'lchaydigannarsadir. Ya'ni, termodinamikaningikkinchiqonunitizimlarningmuvozanatdarajasigaetganidankeyinularningtartibsizlikdarajasioshishiniaytmoqda. Bu shunianglatadiki, agar biz tizimgaetarlichavaqtajratsak, u oxir-oqibatmuvozanatnibuzadi.
Bu ba'zifizikhodisalarningqaytarilmasliginitushuntirishgamas'ulbo'lganqonundir. Masalan,bizganimauchunqog'ozniyoqibyuborganligisababliqog'oz asl holigakelaolmasliginitushuntirishgayordamberadi. Qog'ozvaolov deb nomlanuvchiushbutizimdatartibsizlikshudarajadako'payganki, uningkelibchiqishigaqaytishningilojiyo'q. Ushbuqonunentropiyaholatifunktsiyasinikiritadi, bujismoniytizimlaruchuntartibsizlikdarajasivauningmuqarrarravishdaenergiyayo'qolishiuchunjavobgardir.
Bularningbarchasientropiyabilanishlaydi, tizimtomonidanishlatibbo'lmaydiganenergiyadarajasinibog'laydivashuninguchunatrofmuhitgayo'qoladi. Bu muvozanatholatiningo'zgarishibo'lsasodirbo'ladi. Oxirgimuvozanatdarajasibirinchisigaqaragandako'proqentropiyagaegabo'ladi. Ushbuqonunentropiyaningo'zgarishihardoimtizimningharoratigabo'linadiganissiqlikuzatishgatengyokikattaroqbo'lishinita'kidlaydi. Bu holdaharorattizimentropiyasinianiqlashuchunmuhimo'zgaruvchidir.
Termodinamikaningikkinchiprintsipinitushunishuchun biz misolkeltiramiz. Agar biz ma'lummiqdordagimoddaniyoqibyuborsakvato'pnihosilbo'lgankulbilanbirlashtirsak, undadastlabkiholatgaqaragandakamroqmoddaborliginitekshirishimizmumkin. Buningsababishundaki, materiyaqaytatiklanmaydiganvatarqalishvatartibsizlikkaolibkeladigangazlargaaylandi. Ikkinchiholatgaqaragandahechbo'lmagandaentropiyabo'lganligini biz shundayko'rayapmiz.
