Teoria polityki handlowej - narzędzia para- i pozataryfowe

1. Międzynarodowe stosunki gospodarcze I Teoria polityki handlowej - narzędzia para- i pozataryfowe Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

2. Pojęcie narzędzi parataryfowych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Ograniczenia w handlu niebędące cłami, a powodujące skutki identyczne do cła. • Nie są uznawane za zgodne z zasadami funkcjonowania gospodarki rynkowej • Większość zakazana przez WTO; stosowane niejawnie. • Nie mają charakteru powszechnego • Dotyczą wybranych towarów i partnerów (charakter dyskryminacyjny). • Łatwiejsze do zastosowania niż cła • Krótsza procedura.

3. Rodzaje narzędzi paratyfowych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Opłaty wyrównawcze Opłaty fiskalne Opłaty specjalne Podatki Depozyty importowe Podwyższenie podstawy wymiaru cła Kontyngenty, plafony taryfowe i zawieszenie poboru cła Normy techniczne i inne Subsydia Dumping

4. Opłaty wyrównawcze Cena towaru Cena wewnętrzna (progu) Opłata wyrównawcza Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Cena towaru importowanego Czas

5. Opłaty wyrównawcze - cechy Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Zmienność. Wysoka skuteczność. Zakazane przez WTO, w handlu rolnym zamienione na cła.

6. Opłaty fiskalne i specjalne • Fiskalne • Cel: zwiększenie dochodów budżetowych. • Towary nie produkowane w kraju. • Niska cenowa elastyczność popytu. • Towary luksusowe. • Specjalne • Cel: ograniczenie przywozu. • Towary importowane mające substytuty krajowe. • Wysoka elastyczność cenowa popytu. • Opłaty konsularne, stemplowe, administracyjne. • Tylko jeśli nieproporcjonalnie wysokie. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

7. Podatki Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Jeśli różnią się w odniesieniu do towarów importowanych i krajowych. Mogą być stosowane selektywnie (do wybranych towarów) lub obciążać wszystkich jednakowo (np. podatek graniczny).

8. Depozyty importowe Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Obowiązek wpłaty na specjalny, nieoprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkości importu. • Są zwracane, jeśli nie zajdą okoliczności obciążające importera, • Np. na potrzeby zabezpieczenia roszczeń reklamacyjnych.

9. Podwyższenie podstawy wymiaru cła Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Cło wymierzane od ceny wewnętrznej w kraju importującym, a nie od ceny ustalanej w transakcji handlu zagranicznego. • USA – wyroby chemiczne, Kanada – ziemniaki. • Zabronione przez GATT/WTO.

10. Kontyngenty taryfowe Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Określają maksymalną ilość przywozu bezcłowego lub objętego preferencyjnymi stawkami celnymi. Import poza kontyngentem jest dozwolony po zapłaceniu normalnego cła.

11. Plafony taryfowe Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Bardziej elastyczna niż w przypadku kontyngentów regulacja importu. • Określona wielkość lub wartość importu bezcłowego (lub objętego preferencyjnymi stawkami celnymi), ale z możliwością jej przekroczenia przed terminem zamknięcia plafonu. • Potrzebny urzędowy akt zamknięcia plafonu.

12. Zawieszenie poboru ceł Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Zawieszenie w całości lub w części obciążenia celnego bez stosowania ściśle określonej (jak w kontyngencie) lub orientacyjnej (jak w plafonie) granicy przywozu towaru. • Surowce, półprodukty, maszyny i urządzenia inwestycyjne, art. rolno-spożywcze, których produkcja krajowa jest niewystarczająca.

13. Normy techniczne i inne Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Normy techniczne, sanitarne, weterynaryjne, fitosanitarne, ekologiczne, itp. Tylko jeśli przewyższają powszechnie obowiązujące standardy. Szczególnie uciążliwe są różnice w przepisach między krajami.

14. Subsydia Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Pomoc udzielana przez państwo producentom krajowym w celu obniżenia kosztów produkcji, podniesienia poziomu technicznego lub jakościowego produkcji. • Krajowe. • Eksportowe.

15. Subsydia krajowe Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Służą zwiększeniu lub utrzymaniu produkcji krajowej • Z powodów społecznych, obronnych, itp. • W celu przeciwdziałania importowi wyrobów substytucyjnych. • W zasadzie dozwolone przez WTO.

16. Subsydia rolne w krajach rozwiniętych, 2002 i 2004 r. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

17. Subsydia eksportowe Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Służą podniesieniu konkurencyjności towarów eksportowanych. Premie, ulgi i ułatwienia przyznawane przedsiębiorstwom w celu zachęcenia ich do eksportu. Eksporterzy mogą obniżyć ceny swych towarów za granicą bez zmniejszania zysków.

18. Mechanizm działania subsydium krajowego Cena • Wydatki z budżetu państwa (straty): a + b • Korzyści producentów: a • Strata netto: b • Społeczne straty netto mniejsze niż w przypadku cła. • Konsumenci nie tracą pola c (ale nie zyskuje go też rząd) i d (cena krajowa nie zmienia się). Sk Sk+s subsydium Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Cena świat. + subs. c a b d Cena światowa Dk Ilość

19. Mechanizm działania subsydium eksportowego – kraj mały Wydatki budżetowe: -b, -c, -d Producenci krajowi :+a, +b, +c Konsumenci krajowi :-a, -b Cena Skutki netto: -b, -d Sk Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 60 subsydium a c b d 40 Cena światowa Dk 20 40 80 100 Ilość Eksport Eksport subsydiowany

20. Kraj duży - mechanizm działania subsydium eksportowego cena Sk z Pś+s s a c b d Pś e Pś’ Dk Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Q3 Q1 Q2 Q4 ilość E0 E Konsumenci krajowi:-a, -b Producenci krajowi:+a, +b, +c Wydatki budżetowe: -b, -c, -d Efekt terms of trade: -e Skutki netto: -b, -d , -e

21. Dlaczego zatem państwa subsydiują eksport? Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Wpływ silnego lobby producentów. Chęć promocji określonej gałęzi produkcji (np. wysokich technologii). Eksport nadwyżek towarowych. Pełniejsze wykorzystanie możliwości produkcyjnych i wzrost zatrudnienia. Przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego.

22. Subsydia eksportowe bezpośrednie Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Premie zależne od wielkości zrealizowanego eksportu. Zwrot różnicy między wyższą ceną wewnętrzną a niższą światową. Wypłaty na sfinansowanie badań rynku, reklamy, itp. Bardzo łatwo je wykryć i zneutralizować.

23. Subsydia eksportowe pośrednie Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Ułatwienia fiskalne • Ulgi podatkowe. • Zwrot ceł nałożonych na import surowców do produkcji. • Prawo do działalności w strefach wolnocłowych. • Finansowanie promocji eksportu. • Informacje dla podmiotów krajowych o możliwościach eksportowych. • Informacje o krajowych produktach i producentach za granicą. • Ułatwienia kredytowe • Obniżki oprocentowania. • Wydłużenie okresu karencji. • Udzielanie gwarancji rządowych. • Ubezpieczenie kredytu.

24. Subsydia a GATT/WTO Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Zakazane • Eksportowe • Te krajowe, które są zależne od użycia do produkcji wyłącznie surowców krajowych. • Nie dotyczy subsydiów rolnych. • Dozwolone warunkowo • Krajowe, nie naruszające interesów gospodarczych innych krajów. • Dozwolone bez ograniczeń • Dofinansowywanie prac badawczych, regionów zacofanych, ochrony środowiska.

25. Wydatki na B+R jako % PKB, 2005 r. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH OECD Factbook 2008

26. Reakcja na subsydia eksportowe Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Wprowadzenie subsydiów dla własnych producentów. • Inne narzędzia polityki handlowej, w tym: • Cła wyrównawcze. • Wyjątek: dobro deficytowe  brak sprzeciwu.

27. Cła wyrównawcze nałożone przez kraje WTO w latach 1995-2007 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

28. Dumping Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Sprzedaż towaru za granicą poniżej ceny wewnętrznej w kraju eksportera • W tym: poniżej kosztów produkcji. • Finansowane przez same przedsiębiorstwa na własny rachunek. • Cel: zdobycie lub utrzymanie rynku importera przez obniżkę ceny eksportowej i pokonanie konkurentów.

29. Rodzaje dumpingu Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Sporadyczny • Zjawisko przejściowe, często przypadkowe. • Stosowany np. przy nagłej nadwyżce towaru. • Drapieżny (łupieżczy) • Wyeliminowanie z rynku konkurentów, zajęcie pozycji monopolistycznej i podniesienie cen. • Stały (dyskryminacja cenowa) • Stosowany przez monopolistów na rynku krajowym.

30. Dumping a WTO Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Można podjąć działania antydumpingowe, gdy: • gdy wprowadzenie towaru jednego kraju do obrotu handlowego drugiego kraju po cenie eksportowej niższej od wartości normalnej wyrządza istotną szkodę dla przemysłu w kraju importującym, bądź gdy w znacznym stopniu opóźnia powstanie takiego przemysłu (art. VI GATT).

31. Dumping a WTO Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Wartość normalna: • Cena podobnego produktu w zwykłym obrocie handlowym w kraju wywozu. • Margines dumpingu (maks. wys. cła antydump.): • Cena eksportowa - wartość normalna • Sama sprzedaż dumpingowa nie jest sprzeczna z zasadami wymiany handlowej; musi wystąpić szkoda lub jej groźba, aby wszcząć postępowanie. • Musi istnieć związek między dumpingiem a szkodą.

32. Liczba postępowań antydumpingowych w krajach WTO Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://www.wto.org/english/tratop_e/adp_e/adp_e.htm

33. Kraje, które wszczęły min. 2 postępowania antydumpingowe, 2007 r. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://www.wto.org/english/tratop_e/adp_e/adp_e.htm

34. Kraje, wobec których wszczęto min. 2 postępowania antydumpingowe, 2007 r. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://www.wto.org/english/tratop_e/adp_e/adp_e.htm

35. Towary objęte postępowaniem antydumpingowym Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Wyroby gotowe o stosunkowo niskim stopniu przetworzenia • Metale i wyroby metalowe; wyroby chemiczne; artykuły plastikowe i z gumy. • Pracochłonne • Tekstylia. • Sprzęt elektroniczny • Magnetowidy, telewizory.

36. Narzędzia pozataryfowe Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

37. Pojęcie narzędzi pozataryfowych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Mają na celu bezpośrednie ograniczenie obrotów towarowych z zagranicą. • Z natury mają charakter dyskryminacyjny • Ponieważ są stosowane selektywnie.

38. Rodzaje narzędzi pozataryfowych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Ograniczenia (kontyngenty) ilościowe. Licencje eksportowe i importowe. Dobrowolne ograniczenia eksportu. Ograniczenia dewizowe. Zakupy rządowe. Wymóg składnika krajowego.

39. Ograniczenia ilościowe Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Główne cele: • Ochrona krajowej produkcji. • Poprawa bilansu płatniczego. • Względy sanitarne, bezpieczeństwa (embargo). • Stosowanie: • Po raz pierwszy na masową skalę w l. 1929-1933. • Chętnie przez Europę Zachodnią po II wojnie. • Kraje rozwinięte: sektor rolny. • Kraje rozwijające się: produkcja przemysłowa konkurująca z importem.

40. Mechanizm działania ograniczeń ilościowych • Cena równowagi po wprowadzeniu kontyngentu: • jak cena po nałożeniu odpowiadającego mu cła. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Kontyngent

41. Mechanizm działania ograniczeń ilościowych • Poziom produkcji: • jak wtedy gdy nałożymy cło. • Wzrost nadwyżki producentów – pole a Produkcja Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH a Kontyngent

42. Mechanizm działania ograniczeń ilościowych • Poziom konsumpcji: • jak wtedy gdy nałożymy cło. • Strata nadwyżki konsumentów – pole a+b+c+d Konsumpcja Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH a b c d Kontyngent

43. Mechanizm działania ograniczeń ilościowych • Renta kontyngentowa: • dochód powstały w wyniku sztucznego podniesienia ceny krajowej. • W przypadku cła – dochód z wzrostu ceny trafiał do budżetu państwa. Rentakontyngentowa Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Kontyngent

44. Mechanizm działania ograniczeń ilościowych • Podział dochodów z renty zależy od tego, jak rząd rozdysponuje licencje importowe. • Rynek konkurencyjny, licencje sprzedawane na aukcji • państwo wybiera najlepszą cenowo ofertę – wpływy w całości do budżetu. Renta kontyngentowa Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Kontyngent

45. Mechanizm działania ograniczeń ilościowych • Licencje rozdawane • Monopol po stronie popytu: importer przechwytuje całość dochodów. • Monopol po stronie podaży: dochód eksporterów. • Podział renty między eksporterów i importerów Renta kontyngentowa Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Kontyngent

46. Mechanizm działania ograniczeń ilościowych • Straty puste (deadwightloss): • tak samo jak w przypadku cła. • Pole b – efekt protekcyjny. • Pole d – efekt konsumpcyjny. Straty puste Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH b d Kontyngent

47. Wady ograniczeń ilościowych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Początkowe efekty ograniczeń i cła są podobne. • Wielkość handlu nie reaguje na zmiany rynkowe • Jeśli stosujemy cło, zmiany krajowego popytu i podaży zmieniają wielkość importu. • Jeśli stosujemy ograniczenie ilościowe – stała wielkość importu niezależnie od zmian rynkowych.

48. Wady ograniczeń ilościowych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Konkurencja niedoskonała • Wprowadzając ograniczenie ilościowe ogranicza się konkurencję, z którą muszą się mierzyć producenci krajowi. • Pozwala im to w większym stopniu wykorzystywać ich przewagę monopolistyczną.

49. Wady ograniczeń ilościowych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • Niejednoznaczność podziału dochodów z renty kontyngentowej. • Sprzedaż licencji na aukcji – dochody do budżetu państwa. • Arbitralny przydział licencji – strata części lub całości dochodów z renty na rzecz importerów lub eksporterów.

50. Egzekwowanie ograniczeń ilościowych - licencje Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • System licencji • Zezwolenia na przywóz określonej ilości towarów. • Zmniejsza ryzyko napięć. • Łatwiej zadbać o interesy kraju wprowadzającego kontyngenty (dobór eksporterów). • Może być kryminogenny.