Artur Andrzejuk

1. Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis” – odyseja tekstów i koncepcji przez kultury, epoki i szkoły filozoficzne Artur Andrzejuk

2. Liber de causis • Liber de causisto szereg wypisów z Elementów teologii Proklosa, skomentowanych przez nieznanego arabskiego autora. • Przełożona na łacinę przez Gerarda z Kremonyprzed rokiem 1187 i do Komentarza Tomasza z 1272 roku uważana w Europie za tekst Arystotelesa. Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

3. „Odyseja” tekstu Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

4. „Odyseja” koncepcji zwolennik Arystotelesa znajduje w Księdze interesujące go zagadnienia Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

5. Przykład: problematyka esse • Liber de causis- IV twierdzenie: prima rerum creatarumestesse et non estanteipsumcreatumaliud (pierwsze z rzeczy stworzonych jest bytowanie i nie ma nic innego stworzonego przed nim) • Stoichéiosistheologikénr 138: Pa/ntwntînmetexo/ntwntÁjqe…aj„dio/thtojkaˆ™kqeoume/nwnprètisto/n ™stikaˆ¢kro/taton to\ o¦n (Bytstanowi pierwszą i najwyższą rzecz spośród tych wszystkich, które mają udział w boskości i dzięki temu doznają przebóstwienia). • Tomasz z Akwinu: „Wydaje się jednak, że zamiarem autora nie jest powiedzieć o jakimś bytowaniu oddzielonym, tak jak mówili platonicy, ani też o bytowaniu w którym powszechnie uczestniczą wszystkie rzeczy istniejące, tak jak mówi Dionizy, lecz raczej o bytowaniu w którym uczestniczy się na pierwszym stopniu bytu stworzonego, które jest bytowaniem wyższym. A chociaż bytowanie wyższe znajduje się zarówno w inteligencji, jak i duszy, to jednak w samej inteligencji wcześniej jest rozważane właśnie samo bytowanie, niż zasada inteligencji, i podobnie w przypadku duszy. Z tego też powodu dodaje uprzednio, że takie bytowanie znajduje się „ponad” duszą i „ponad” inteligencją”. Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

6. Problem przekładu essewLiber de causis prima rerum creatarum est esse • Pierre Duhem, uważa, że jest to po prostu istnienie • zwraca uwagę, że dla arabskich neoplatoników zarówno byt, jak i istnienie oraz istota stanowią synonimy. • Etienne Gilson esse z Liber de causistłumaczy jako byt • Rozwiązanie to jednakże nie wyjaśnia esse jednoznacznie, ale wyłącznie analogicznie, • Mieczysław Gogacz zaproponował termin „bytowanie” Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

7. Tematyka Liber de causis KONTEKSTOWE IMMANANTNE Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

8. Komentarz św. Tomasza • Komentarz Tomasza z expositio– wykładem • czuje się wyraźny dystans Tomasza do jego treści, wiązanej przez niego jednoznacznie z poglądami „platoników” • samą treść Księgi wyjaśnia zazwyczaj odniesieniami do Proklosa. Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

9. Problematyka essew Komentarzu do Liber de causis- punkt wyjścia • Henri-Dominique Saffrey- w Księdze o przyczynach nie występuje problem istnienia • Louis Rougier- logiczne rozróżnienie Arystotelesa z jego Analityk Tomasz uznał za różnicę realną i w ten przewrócił cały arystotelizm • AiméForest- wieloznaczne stwierdzenia Liber de causis Tomasz interpretuje na korzyść swojej teorii Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

10. Główne interpretacje Problematyka essew Komentarzudo Liber de causis Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

11. Marie-Dominique Roland-Gosselin • podstawy tego odróżnienia w tym, że człowiek otrzymuje najpierw esse, potem życie (vita) i wreszcie inteligencję. W tym wyróżnieniu esse, vita i intelligencji można by dostrzec różnicę między esse i essenta (vita i intelligentia) • drugim źródłem pomysłu Tomasza mogła być teoria „yliathim”, reprezentowana w Księdze o przyczynach przez złożenie inteligencji z esse i formy Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

12. Mieczysław Albert Krąpiec • Tomasz niezgodnie z tekstem Księgi zinterpretował ją na korzyść swojej koncepcji esse • podstawy odróżnienia esse i essentia mogą też znajdować się w neoplatońskim przeciwstawieniu prajedni i wielości Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

13. Mieczysław Gogacz • w duszy nie ma złożenia z materii i formy; dusze i inteligencje stanowi esse i forma. • Bóg nie wchodzi w strukturę rzeczy stworzonych jako ich esse, lecz jest odrębnym samoistnym istnieniem • istnienie substancji duchowych jest w pewien sposób ograniczone, gdyż pochodzi od wyższego esse, i od niego się różni Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

14. Paweł Bany • essejest aktem bytu decydującym o jego istnieniu • byt jednostkowy posiada wyłącznie jeden akt esse w swej ontycznej strukturze • Bóg jest wyłącznie aktem istnienia (ipsumessesubsistens), co sytuuje go na wyjątkowej pozycji bytowej oraz umożliwia stwarzanie, czyli udzielanie esse bytom pochodnym Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

15. Paweł Milcarek • w De ente et essentia, Akwinatawykorzystuje swoje rozumienie „yliathim” na poparcie tezy o różnicy pomiędzy istnieniem i istotą w bycie; „nie dyskutując z tą terminologiczną nieścisłością wykorzystał możliwą interpretację do przedstawienia swej własnej tezy”. • „Wpływ Księgi o przyczynach na odkrycie aktu istnienia jest więc wciąż przedmiotem dyskusji. Faktem bezspornym pozostaje jedynie to, że Akwinata legitymował swoją doktrynę odwołaniami do De causis. • Nie były one jednak nigdy tak liczne, jak w przypadku Awicenny czy Boecjusza Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”

16. Podsumowanie i wnioski • Tomasz w swoim Komentarzu szuka „prawdy rzeczy” • jest nią teza o esse jako akcie bytu • prawdą jest także, że problematyka esse była podejmowana w wielu nurtach filozoficznych • Tomasz z Akwinu starał się że filozoficzne doświadczenie esse jest wspólne wielu filozofom • Arystoteles – Analityki wtóre • Boecjusz – odróżnienie entia quo i entiaquod • Awicenna • Neoplatonizm Komentarz Tomasza z Akwinu do „Liber de causis”