Współczesne systemy administracji publicznej

1. Współczesne systemy administracji publicznej mgr Paweł Dąbrowski pdabrow@wspiz.edu.pl

2. Model angielski – kierunki wpływu

3. Model angielski (brytyjski) – kierunki wpływu • Europa (Cypr, Gibraltar, Malta) • Afryka (Nigeria, Kamerun, Kenia, Egipt, RPA) • Ameryka Północna (USA, Kanada) • Azja (Indie, Pakistan, Kuwejt, Hong Kong, Singapur) • Australia, Nowa Zelandia

4. Model francuski – kierunki wpływu

5. Model francuski – kierunki wpływu • Kraje Europejskie (m.in. Belgia, Hiszpania, Polska); • Kraje kolonialne (np. Algieria); • Kraje Ameryki Południowej (za pośrednictwem Hiszpanii).

6. Rosja/ZSRR – kierunki wpływu • Poprzez ekspansję komunizmu (Europa Środkowa, Wschodnia, Azja)

7. Kształtowanie struktury • Subsydiarność i decentralizacja; • Prywatyzacja zadań i funkcji administracji publicznej; • Relacja polityki i administracji; • Podział terytorialny i status części składowych państwa; • Europeizacja.

8. Czym jest NPM ? • Stanowi ono próbę zastosowania zasad i modeli zarządzania znanych z działalności gospodarczej w administracji publicznej. Bazując na tym, wyodrębniono szereg zadań administracji publicznej, które winny być zrealizowane poprzez metody przeniesione z najlepszych praktyk sektora prywatnego.

9. New Public Management (nowe zarządzanie publiczne) • NPM spotkał się ze szczególną akceptacją w takich krajach jak Wielka Brytania, Australia, Nowa Zelandia i USA; • Najbardziej znany jest przykład brytyjski – reformy Margaret Tchacher; • W latach 80. XX w. NPM był czynnikiem zmiany administracji także w Australii i Nowej Zelandii; • W latach 90. prądy NPM dotarły do USA.

10. Główne założenia NPM • Administracja jest blisko związana z biznesem; • Administracja powinna być zorientowana na osiąganie wyników. W tym celu, tam gdzie dostarcza produkty lub świadczy usługi powinna korzystać z mechanizmów wolnorynkowych; • Jednostka jest postrzegana jako konsument; • „Uwolnienie kierownictwa”. Kierownicy administracji muszą się cieszyć dużą swobodą w zarządzaniu, zwłaszcza od polityków. • Administracja jest z założenia apolityczna;

11. Główne założenia NPM cd. • Ograniczenie rozwiązań biurokratycznych, na rzecz tzw. adhokracji, cechującej się m.in.: • Elastycznością i łatwością w przekształcaniu; • Ograniczeniem hierarchiczności; • W szerokim zakresie wykorzystuje technologie informatyczne.

12. Wpływ NPM na strukturę administracji • Prywatyzacja lub outsourcing; • Jednostki administracji mogą zostać przeorganizowane na wzór prywatnych spółek; • Organy i jednostki administracji publicznej mogą konkurować ze sobą, a także z resztą podmiotów rynkowych; • Tzw. dezagregacja – tworzenie mniejszych podmiotów.

13. Dewolucja • Dewolucja – specyficzny model decentralizacji, gdzie peryferyjne kraje Zjednoczonego Królestwa (Szkocja, Walia, Irlandia Płn.) miałyby uzyskać autonomię, a status jego rdzenia – Anglii – pozostałby niezmieniony.  • 1998 r. – uchwalenie Scotland Act • Powołanie szkockiego Parlamentu; • Parlament decyduje on w sprawach, których wyraźnie nie zastrzeżono dla Westminsteru; • Zakres jego kompetencji może być kształtowany przez Parlament angielski; • Parlament powołuje rząd, na czele z premierem

14. Dewolucja cd. • Wskutek dewolucji następuje przeniesienie części zadań i kompetencji administracji centralnej na poziom regionalny; • Dotyczy to zwłaszcza takich dziedzin jak gospodarka, edukacja, służba zdrowia, rolnictwo, ochrona środowiska.

15. System polityczny – główne cechy • Reprezentacyjna rola monarchy; • Szczególna rola parlamentu – „zachwiany” trójpodział władzy; • System parlamentarno - gabinetowy; • Bardzo silna pozycja premiera;

16. Monarcha • „Król panuje, ale nie rządzi” - od XVIII w. monarchowie wycofują się z aktywnego życia politycznego, oddając pełnię władzy premierowi; • Monarcha mianuje premiera. Na mocy konwenansu jest nim przewodniczący zwycięskiej frakcji parlamentarnej.

17. Administracja centralna • Bardzo silna pozycja premiera; • Rozdział rządu i gabinetu; • Rząd składa się z wielu, nawet powyżej 100 osób, którzy stoją na czele poszczególnych urzędów; • Gabinet jest pojęciem węższym – w skład gabinetu wchodzą ci członkowie rządu, którzy są politycznie najważniejsi. Tradycyjnie w skład gabinetu wchodzą ministrowie stojący na czele najważniejszych resortów (np. minister finansów, spraw zagranicznych).

18. Minister gabinetowy • Kierownictwo ministerstwa. • W większości wypadków minister jest nazywany sekretarzem stanu; • Tradycyjny model angielski zakładał współwystępowanie dwóch zastępców ministra: jednego politycznego i jednego od zadań administracyjnych; • W największych resortach z biegiem czasu dopuszczono większą liczbę zastępców

19. Agencje wykonawcze • Istnieją od 1988 r. • Świadczą różnego typu usługi publiczne; • Są podporządkowane właściwym ministrom; • Największa zatrudnia około 66 tys. osób (odpowiednik polskiego ZUS), najmniejsza kilkanaście osób. • Obecnie istnieje ponad 100 agencji wykonawczych;

20. Rząd (poza gabinetem) • Obejmuje szereg urzędów (w naszym rozumieniu urzędów centralnych); • Zaliczają się do nich takie urzędy, w których wpływ polityczny jest niewskazany lub niekonieczny; • Np. Agencja Standardów Żywności, Urząd ds. Statystyki Narodowej. • Na ich czele stoi „senior civil servant” (starszy urzędnik służby cywilnej), w randze ministra.

21. Quangos • Quangos (quasi niezależne organizacje pozarządowe). Generalnie, są to organizacje pozarządowe, wykonujące zadania o charakterze administracyjnym i wydające publiczne pieniądze, działające na styku sektora prywatnego i publicznego. Są w dużym stopniu wyjęte spod kontroli instytucji demokratycznych. • Dzieli się je na: wykonawcze (działające w sferze kultury i nauki – Komitet ds. Grantów Uniwersyteckich) doradcze – przygotowujące ekspertyzy na zlecenie rządu (Komisja Doradcza ds. Leków) i orzecznicze (Policyjny Trybunał Arbitrażowy). • Inna nazwa – non departamental public body

22. Quangos – za i przeciw (P. Bartczak „Instytucje pozaministerialne w Wielkiej Brytanii” /www.usc.gov.pl/)

23. Podział terytorialny kraju • Hrabstwa • Dystrykty • Parafie (tylko w niektórych dystryktach)

24. Anglia – specyfika samorządu terytorialnego • W Anglii tradycyjnie przyjęto zasadę niecentralizacji - uprawnienia administracyjne przyznawane są samorządowi terytorialnemu bez powoływania reprezentanta rządu; • Współcześnie rola terenowych agend administracji rządowej wzrasta; • Opiera się na zasadzie enumeratywnego wyliczenia kompetencji.

25. Ustrój samorządu • Każda jednostka terytorialna (z wyjątkiem niektórych parafii) ma własną radę, pochodzącą z wyborów; • Sesja Rady musi się odbyć minimum raz w roku; • Cechą charakterystyczną jest niewyodrębnienie organów wykonawczych; • Faktycznie duża rola aparatu wykonawczego.

26. Osłabienie samorządu terytorialnego • Jeszcze na początku XX w. administracja centralna zajmowała się głównie polityką zagraniczną, a sprawami ludności administrował samorząd; • Współcześnie - wzrost znaczenia agend terenowych organów centralnych; • Zależność finansowa od władzy centralnej;

27. Kontrola administracji • Administracja jest poddana kontroli sądów powszechnych; • Nie stworzono odrębnego sądownictwa administracyjnego; • Stworzono osobną funkcję Komisarza Parlamentarnego do Spraw Administracji.