ÖZDEN YILMAZ BİLGİN psikoterapist/aile danışmanı olgupsikoloji

1. KRİZ TRAVMA PSİKOLOJİK İLK YARDIM :DÜNDEN SONRA, YARINDAN ÖNCE! ÖZDEN YILMAZ BİLGİN psikoterapist/aile danışmanı www.olgupsikoloji.com

2. Bir köyde ya da küçük bir yerleşim yerinde dünyaya geldim. Yaşamımın büyük kısmını büyük şehirde geçirdim. Otuz beş yaşın üstündeyim. Birden çok çocuk sahibiyim. Günlük gazeteleri takip ederim. Bu gün buraya heyecanla ve isteyerek geldim. Güzel yemek yaparım. Sinemaya, tiyatroya gitmeyi severim. Cinsiyetimden memnunum. Kadın cinsiyetine sahip olmanın şanssızlık olduğunu düşünüyorum Erkek cinsiyetine sahip olmanın şanssızlık olduğunu düşünüyorum Bir daha dünyaya gelsem yine eşimle evlenirdim. Ayda en az bir kitap okurum. Balık tutmayı severim. Seyahat etmeyi severim. Şimdi siz:

3. “Onu yükseltmek zor bir iş. İnsanın bazen yerlere kadar eğilmesi, bazen ayaklarının ucunda yükselmesi gerekebiliyor. Ancak onun yükseldiğini görmek insana müthiş bir zevk veriyor. ”

4. KRİZ • Birey, grup ya da toplulukların normal işlevlerini yerine getirmesini engelleyen, acil ilgi ve çözüm gerektiren, tolore edilemeyen, sıradışı, beklenmeyen bir durum ya da ani değişikliklere “kriz” adı verilmektedir. • Psikolojide kriz ise, bireyin daha önce karşılaştığı durumlarla baş etmede başarılı olduğu problem çözme becerilerinin artık etkili olmadığı geçici bir organizasyonsuzluk, zorluk durumudur.

5. TRAVMA • Yaşamımız için, • Vücudun bütünlüğü için, • Sevdiklerimiz için, • Yaşam ve değer sistemlerimiz için, Ciddi bir biçimde tehdit içeren olağan dışı her türlü olaydır.

6. Travma Türleri • Ani, beklenmedik bir şekilde ortaya çıkan, sınırlı bir süre devam eden, başı ve sonu belli olan olaylar. * Doğal afetler * Kazalar * Ani Kayıplar * hastalık, kayıp, boşanma vb.

7. Travma Türleri • Öngörülebilen, tekrarlayıcı ve sürekli yaşanan tehlikeler: * Savaş * Cinsel taciz * Politik baskılar * İşkence ve eziyet *Şiddet kullanılan koşullarda yaşama

8. Travma Türleri • Her iki travma/zorlu yaşam olayının bir arada görüldüğü durumlar. *Bir doğalafetten sonra ev içi şiddetin artması *Ekonomik krizler

9. Zorlu durum sonrası Travma belirtileri • Depresif ya da sinirli bir ruh hali • Tüm etkinliklere karşı ilginin azalması ve bunlardan haz almama • Kilo kaybı veya artışı • Kaybedilen kişiyi özleme • Sevilen birinin kaybını kabullenmeme • Uykusuzluk ya da aşırı uyuma

10. Aşırı huzursuzluk • Aşırı yavaşlık • Enerji kaybı/azalması ve derin bir yorgunluk hissi • Değersizlik duygusu • Aşırı ya da duruma uymayan suçluluk duyguları • Konsantre olmada, karar vermede zorluk • Tekrarlayan ölüm düşünceleri • Hayatın yaşamaya değmediğine dair tekrarlayan düşünceler

11. Krizin yol açtığı travma/zorlu yaşam olayları, içinde yaşadığımız dünyaya ilişkin temel inançlarımızı sarsar.

12. KRİZ SONRASINDA ATILMASI GEREKEN İLK ADIM: PSİKOLOJİK İLK YARDIM

13. PSİKOLOJİK İLK YARDIM • Bireyin yaşanılan kriz durumundan sonra kendini iyi hissetmesini ve kendi hayatı ile ilgili tekrar sorumluluk almasını sağlayabilmek için bazı rehberlik ilkeleri kullanılarak yapılan ilk psikolojik müdahalelerdir.

14. PSİKOLOJİK İLK YARDIM • Psikolojik ilkyardım, uzun süre içeren, konusunda uzman olan kişilerce sunulan ve amacın krizin psikolojik çözümünün sağlanması olan kriz terapisinden farklıdır. • Psikolojik ilkyardım hemen sunulmalıdır ve krizde olan kişi ile ilk temasa geçen tarafından yapılmalıdır. Dolayısı ile değişik kaynaklar tarafından sağlanabilir. Zaman açısından kısa sürelidir.

15. PSİKOLOJİK İLK YARDIM • İhtiyaç ve kaynak değerlendirmesi ile başlayan, • Etkilenen kişilerin duygularını ve yaşadıklarını ifade etmelerine olanak vererek rahatlamalarını sağlayan, • Temel psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını, hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olan dinleme, destekleme, anlama ve yardımcı olma etkinlikler bütünüdür.

16. Psikolojik ilk yardım için doktor, terapist, uzman olmanız gerekmez… peki, ne gerekir?

17. Sağlıklı iletişim becerilerine sahip olmak gerekir… • Suçlayıcı/Savunmacı olmayan • Bilinçli • Doğal • İçten dostluk göstererek

18. sağlıklı iletişimin ilkeleri • Her birey biriciktir. • İnsanların kendine özgü ayrıcalıkları vardır. • Tüm insanlar saygı değerdir. • Her birey karar verebilme gücüne ve hakkına sahiptir. • İlişkilerde gönüllülük esastır. •   Gizlilik kişi kendine ya da başkasına zarar vermediği sürece korunmalıdır

19. Ekip olarak hareket edebilmeyi başarmak gerekir.

20. Kendimizle ilgilenmeyi başarmak gerekir. • Kim olduğumu duyumsuyorum? • Kim olduğuma inanıyorum? • Başkaları bana bir anne baba, yetişkin ya da çocukmuşum gibi mi davranıyorlar? • Kim olmak istiyorum? (Bugün, 5 yıl içinde, 10 yıl içinde, 20 yıl içinde) • İstediğim kişi olmak için ne gibi gizilgüçlerim var? • Bunları güçlendirebilecek şeylere değer veriyor muyum?

21. Psikolojik ilkyardımın ilkeleri: • Eğer kişi deneyimleri hakkında konuşmak istiyorsa dinleyin. • Bağımlılık yaratmayın. • Kişinin yeniden kendine saygı duymasını sağlayın. • Kendinizi karşınızdakinin yerine koyarak anlamaya çalışın. • Duyarlı olun, ilgi gösterin.

22. Psikolojik ilkyardımın ilkeleri: • Yardımcı/ kolaylaştırıcı olun. • Bakım değil, yardım sunun. • Açık, net ve anlaşılır olun. • İçten davranın, güven verin. • Tarafsız olun. • Pratik olun, olanaklar konusunda gerçekçi olun. • Yeteneklerinizi ve koşullarınızı abartmayın.

23. Psikolojik ilk yardımın 5 aşaması vardır: I. Aşama: Psikolojik ilişki kurmak II. Aşama: Problemin boyutlarını araştırmak  III. Aşama: Olası çözümleri araştırmak IV. Aşama: Somut adımlar atılmasına yardımcı olmak V. Aşama: İzlemek

24. I. Evre: Psikolojik İlişki Kurmak Doğrular: Konuşmayı sağlamak,davet Durum ve duyguların dinlenmesi Fiziksel temas Anlaşıldığının belirtilmesi Amaç:Desteklendiğinin hissettirilmesi,duygusal yoğunluğun azaltılması,problem çözme becerilerinin canlandırılması Yanlışlar: • Başka hikayenin(kendi hikayemizin) anlatılması • Durum ve duygunun göz ardı edilmesi • Yargılamak- taraf tutmak

25. II. Evre: Problemin boyutlarının araştırılması  Amaç: Acil olan-olmayan gereksinimlerin saptanması Doğrular: • Geçmişten gelen riskleri belirlemek, bugünü sorgulamak,yakın geleceği planlamak • Açık uçlu soru sormak, somuta indirgemek • Hayati tehlikenin değerlendirilmesi Yanlışlar: • Kapalı uçlu soru sormak • Soyutta kalmak • Tehlike işaretlerini görmezden gelmek

26. III. Evre: Olası çözümlerin araştırılması  Amaç: Acil olan - olmayan gereksinimlere yönelik çözümlerin belirlenmesi Doğrular: • Bu ana kadar yapılanlarının sorulması, • Yapılabileceklerin araştırılması, alternatiflerin sunulması, • Yeni davranış / yeni tanım / dış yardım / çevre değişikliği • Öncelikleri belirlemek Yanlışlar: • Sınırlı görüş ile yetinmek • Engellerin araştırılmaması

27. IV. Evre: Somut adımların atılmasına yardımcı olmak  Amaç: Acil gereksinimlere acil çözümler uygulamak  Doğrular: • Hayati tehlikenin önlenmesi • Birey kendi davranışlarını yönlendirebilecek güçte ise: - Destekleyici yaklaşım Birey kendi davranışlarını yönlendirebilecek güçte değilse: - Yönlendirici yaklaşım • Kısa dönem amaçları belirlemek Yanlışlar: • Herşeyi birden çözme girişimi • Bağlayıcı uzun vadeli hedefler belirlemek • Çekingen olmak

28. V. Evre: İzleme Amaç:Acil hedeflere ulaşıldığından emin olmak,acil olmayanlara odaklanmak Yanlışlar: • Detayları havada bırakmak bunları kişinin kendisinin yapacağını varsaymak • Değerlendirmeyi başkasına bırakmak Doğrular: • İzleme için anlaşmanın yapılması • Yapılanların değerlendirmesini yapmak 

29. Psikolojik İlk Yardımda Yapılmaması Gerekenler: Konuşmaya zorlamak Yargılamak/ taraf tutmak Çekingen olmak Her şeyi birden çözme girişimi Başka hikayenin anlatılması Duygunun gözardı edilmesi

30. Öfkeli Bir Kişi Karşısında Yapılmaması Gerekenler: Onun yaşadığı öfkeyi kişisel olarak üzerinize alınmayın. Şunu unutmayın: Karşınızdaki kişinin öfkesi size yönelmiş bile olsa sizinle ilgili değildir. Kişi hayatındaki herhangi bir duruma ya da sizin temsil ettiğiniz bir kişiye ya da kuruma öfkelidir. Karşınızdakine asla, “Sinirlenmeyin../Sinirlenmeye ne gerek var..” demeyin. Tartışmaya girmeyin. Eğer o şaka yapmıyorsa, şaka yapmaya kalkışmayın. Konuyu espiri ile hafifletmeye çalışmayın.

31. Öfkeli Biri Karşısında Yapılması Gerekenler: Saygı duymak Sakin kalmak Aktif dinlemek Dikkatle dinlemek Öfke uyandıran noktaları belirlemek Öneri verirken dikkatli olmak

32. Ne Zaman Uzmana Yönlendirmeli? • Kendisi ya da başkaları için tehlikeli olduğunda • Garip, anlaşılmaz konuşmalar ve hareketler yapıldığında • Kendi bakımını yapmama/yapamama durumunda ise • Önceden ilgilendiği kişi ve işlerle ilgilenmiyor ise • Sizin yardım kapasitenizi aşıyorsa…

33. Unutmamak gerekir ki, • Çok sıkıntılı yaşantılar, şiddet, boşanma, kriz, ölüm, afet gibi durumlar sonrasında gösterilen tepkiler anormal bir duruma gösterilen normal tepkilerdir…

34. Travma belirtilerinin azaltılmasına yönelik öneriler Gevşeme Nefes egzersizi Olumlu düşünme / telkin Girişkenlik eğitimi Düşünce durdurma Yöntemlerin kültürel uygunluğu da sınanmalıdır.

35. Krizle başetmede kültürel engeller DÜRÜSTLÜK AÇIKLIK NEZAKET

36. Duygulari yönetebilme

38. Temel (otantik) duygular • Öfke • Korku • Üzüntü • Sevinç

39. Temel (otantik) duygular • Öfke şefkat • Korku cesaret • Üzüntü kabul • Sevinç paylaşım

40. İnsanlar da ülkelere benziyor sınırları var yüzölçümleri yasaları var bayrakları, ilkeleri kimi dağlık bir arazidir kimi kıraç kimi bereketli… kimi dardır kimi engin gözalabildiğine kimimin sınırından sıkı pasaport denetimiyle girilebilir elini kolunu sallayarak girersin kiminden içeri sonuçta ne küçümse insanları derim kızım ne de önemse gereğinden çok ama anlamaya çalış nedir sınırlarının varabileceği son nokta nedir ve ne kadar genişleyebilir yüzölçümleri… Ataol Behramoğlu