Download
1 / 34
340 likes | 635 Views
VI. Yerel Yönetimler Mali Yönetimi Forumu. Hayrettin GÜNGÖR Türkiye Belediyeler Birliği Genel Sekreteri. Özerklik/Anayasal Dayanak. 2. MAHALLİ İDARELER Madde 127 – (1) …
E N D
VI. Yerel Yönetimler Mali Yönetimi Forumu Hayrettin GÜNGÖR Türkiye Belediyeler Birliği Genel Sekreteri
Özerklik/Anayasal Dayanak 2. MAHALLİ İDARELER Madde 127 – (1) … (2) Mahalli idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir. … Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir. …
Özerklik Şartı Madde 3 Özerk Yerel Yönetim Kavramı 1- Özerk yerel yönetim kavramı yerel makamların, kanunlarla belirlenen sınırlar çerçevesinde, kamu işlerinin önemli bir bölümünü kendi sorumlulukları altında ve yerel nüfusun çıkarları doğrultusunda düzenleme ve yönetme hakkı ve imkanı anlamını taşır. 2- Bu hak, doğrudan, eşit ve genel oya dayanan gizli seçim sistemine göre serbestçe seçilmiş üyelerden oluşan ve kendilerine karşı sorumlu yürütme organlarına sahip olabilen meclisler veya kurul toplantıları tarafından kullanılacaktır. Bu hüküm, mevzuatın olanak verdiği durumlarda, vatandaşlardan oluşan meclislere, referandumlara veya vatandaşların doğrudan katılımına olanak veren öteki yöntemlere başvurulabilmesini hiçbir şekilde etkilemeyecektir.
Yasal Dayanağı/5393 S.K Tanımlar Madde 3- Bu Kanunun uygulanmasında; Belediye: Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisini, … İfade eder. Not: Aynı hüküm 5216 ve 5302 sayılı Kanunlarda da yer almaktadır.
Anayasa, Özerklik Şartı ve Kanuna Göre • Yerel yönetimler özerk kuruluşlardır. • Özerklikler idari ve mali alandadır. • Özerklikleri yasanın öngördüğü sınırlar içerisindedir. • Yerel yönetimlerin siyasi/demokratik özerklikleri yoktur. • Yerel yönetimler bağımsız kurumlar değildir. • Merkezi idare yerel yönetimler üzerinde ancak yasanın öngördüğü sınırlar içerisinde idari vesayet yetkisine sahiptir. • Görev ve yetkiler ancak yasa ile düzenlenebilir.
İdari ve Mali Özerklik • İdari özerklik: İdari özerklik yerel yönetimlerinin kanunda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde oluşturulan organlarının, merkezi yönetimin müdahalesi ve izni olmaksızın ve de ondan bağımsız olarak kesin kararlar alabilmesidir. • Mali özerlik: Kendilerine ait yeterli mal varlığı ve gelirlere sahip olma, müstakil bütçe hazırlayabilme yasanın öngördüğü sınırlar içersinde karar organlarının kararıyla harcama yapabilme kabiliyetidir.
Mali Özerkliğin Şartları ve Korunması • Müstakil bütçe hazırlayabilme, • Görevleriyle orantılı gelir kaynaklarına sahip olma, • Toplam gelirlerinin içerisinde öz gelirlerinin artırılması, • Düzenli mali kaynağa sahip olması, • Verimli ve gelir artışlarına karşı duyarlı gelir kaynaklarına sahip olması, • Kanunun öngördüğü sınırlar içersisinde vergi, resim ve harç koyabilme, • Sermaye piyasalarından borçlanabilmesi, • Mali bakımdan zayıf olan yerel yönetimlere mali eşitleme getirilmesi, • Yeni görev verildiğinde mali kaynağının da birlikte verilmesi, • Yerel yönetimleri etkileyen düzenlemelerde uygun biçimde görüşlerinin alınması,
Yeterli Mali Kaynak • Bu idarelere, görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır. (ANY. Md.127) • Ulusal ekonomik politika çerçevesinde, yerel makamlara kendi yetkileri dahilinde serbestçe kullanabilecekleri yeterli mali kaynaklar sağlanacaktır. (Ö.Ş. Md. 9/1) • Yerel makamların mali kaynakları anayasa ve kanunla belirlenen sorumluluklarla orantılı olacaktır. (Ö.Ş. Md. 9/2)
Mali Eşitleme/Denkleştirme • Mali bakımdan daha zayıf olan yerel makamların korunması, potansiyel mali kaynakların ve karşılanması gereken mali yükün eşitsiz dağılımının etkilerini ortadan kaldırmaya yönelik mali eşitleme yöntemlerinin veya buna eş önlemlerin alınmasını gerektirir. Bu yöntemler ve önlemler yerel makamların kendi sorumluluk alanlarında kullanabilecekleri takdir hakkını azaltmayacaktır. (Ö.Ş. Md. 9/5)
Mevcut Eşitleme/Denkleştirme (5779 S.K) • Gelişmişlik Endeksi • Büyükşehir ve B. Şehir ilçe belediyelerinde uygulanmamaktadır. Diğer belediyelerin pay dağıtımında uygulanmaktadır. • Sadece ilçelerin gelişmişliği esas alınmaktadır. • Tahsis edilen GBVG payının %20 gelişmişlik endeksine göre dağıtılmaktadır. • Dağıtımında adaletsizlikler vardır. • Denkleştirme Ödeneği • Sadece nüfusu 10.000’den az olan belediyelere verilmektedir. • Maliye Bakanlığı bütçesinin binde biri (%0,001) kadardır. • Dağıtımında adaletsizlikler vardır.
Mevcut 16 Büyükşehir Kişi Başı Payları İVGP: İl vergi gelirleri payı, GBVG: Genel bütçe vergi gelirleri payı
Mevcut BŞB Kişi Başı Payları ve Ortalaması • GBVG’den en az pay alan G. Antep ile en çok pay alan Kocaeli arasında %225 fark bulunmaktadır. • 16 büyükşehir belediyesinin 11’i genel ortalamanın altında GBVG payı almaktadır.
BŞB Kişi Başı Payları ve Ortalaması (2014) Ort.446 TL
2014 Sonrası GBVB Payı Oranı/Miktarı (2014) 2012 verilerine göre hesaplanmıştır.
GBVGP BŞB ve İlçe Paylaşımı • Kocaeli BŞB Kişi Başı Pay : 672 • Büyükşehir : 525 • İlçe :126 • SUKİ : 21 • Gaziantep BŞB Kişi Başı Pay : 314 • Büyükşehir : 167 • İlçe :126 • SUKİ : 21
İlçe Belediye Payı Analizi Büyükşehir ve İlçe Paylarının Dağılım Oranı • Kocaeli’nde toplam payın % 18’ini ilçe belediyeleri alırken, Gaziantep’te ise % 40’ını ilçe belediyeleri almaktadır. • Oysa bütün büyükşehir ve ilçe belediyeleri arasındaki görev paylaşımı 5216 S.K’na göre yapılmış olup, aynıdır.
Vergi, Harç ve Ücret Koyabilme • Yerel makamların mali kaynaklarının en azından bir bölümü oranlarını kendilerinin kanunun koyduğu sınırlar dahilinde belirleyebilecekleri yerel vergi ve harçlardan sağlanacaktır. (Ö.Ş. Md. 9/3) • Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. (ANY. Md. 73/3) • Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir. (ANY. Md. 73/4)
2464 S.K. Anayasa İptal • Eğlence Vergisi, • Tatil Günlerinde Çalışma Ruhsatı Harcı, • İşgal Harcı, • İlan ve Reklam Vergisi, 2464 sayılı Kanun’un 96’ncı maddesine göre yukarıdaki vergi ve harçların alt ve üst sınırı Bakanlar Kurulunca belirlenmekteydi. Bu sınırlar içersinde belediye meclisleri vergi ve harçların oranını belirliyordu. Anayasa Mahkemesi bunu anayasaya aykırı bularak 19.5.2012 tarihinde iptal etti.
TBB Anayasa Önerisi • (7) Yerel yönetimlere, görevleriyle orantılı gelir kaynakları sağlanır. Bu idarelere kaynağı temin edilmeden yeni görevler verilemez. Devlet yardımlarının dağıtımında, yerel yönetimlerin özellikleri dikkate alınarak destekleyici ve denkleştirici tedbirler alınır.Yerel yönetimlerin vergi, harç ve diğer gelirleri kanunun öngördüğü usul ve esaslar veya sınırlar içerisinde meclisleri tarafından belirlenir.
Yeni Görev ve Kaynak Verilmesi 2014 BÜTÇE KANUNU TASARISI Mahalli idarelere ilişkin işlemler MADDE 10 – (1)Maliye Bakanlığı bütçesinin; … (4) 6360 sayılı Kanun uyarınca tüzel kişiliği kaldırılan il özel idarelerinin bulunduğu illerdeki büyükşehir belediyeleri2013 yılında söz konusu il özel idarelerince öz kaynakları ile gerçekleştirilen eğitim ve sağlık amaçlı yatırım tutarlarının dörtte üçünden az olmamak üzere, her derecedeki Devlet okullarının inşaat, bakım ve onarımları ile sağlık yatırım projelerinin gerçekleştirilmesi için yatırım harcaması yaparlar. …
Yeni Görev ve Kaynak Verilmesi Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı MADDE 97- 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye aşağıdaki madde eklenmiştir. "Sosyal hizmet kuruluşlarının devri EK MADDE 1- (1) Bakanlığın taşra teşkilatında yer alan sosyal hizmet kuruluşları Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenecek esaslar çerçevesinde il özel idareleri, belediyeler ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına devredilebilir."
Görüş Alma ve Danışma • Yerel makamları doğrudan ilgilendiren tüm konulara ilişkin planlama ve karar alma süreçleri içinde, kendileriyle olanaklar ölçüsünde zamanında ve uygun biçimde danışılacaktır. (Ö.Ş. Md. 4/6) • Yeniden dağıtılan kaynakların yerel makamlara tahsisinin nasıl yapılacağı konusunda, kendilerine uygun bir biçimde danışılacaktır. (Ö.Ş. Md. 9/6) • TBB belediyeler adına görüş bildirebilir. (5355 S.K. Md. 20)
Danışma/Görüş Alma • Çevre ve Şehircilik Bakanlığı plan ve ruhsat yetkisini aldı danışılmadı. • 2009 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi Maliye Bakanlığı uhdesine alındı danışılmadı. • 5393 sayılı Kanunun 16’ncı maddesiyle getirilen KDV muafiyeti 4/6/2008 tarihli ve 5766 sayılı kanunla alındı danışılmadı. • 5272 sayılı Kanun’un Geçici 1’inci maddesiyle Hazine arazileri belediyelere devredildi, 5272 sayılı Kanunun Geçici 1’inci maddesiyle geri alındı danışılmadı. • …
Mevzuat Hazırlıklarında Usul ve Esas Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Görüş alma MADDE 6 - (1) Başbakanlığa sunulmadan önce, taslaklar hakkında ilgili bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri alınır. Bu çerçevede ilgili bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra; (2) Taslaklar hakkında konuyla ilgili mahallî idareler, üniversiteler, sendikalar, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarının görüşlerinden de faydalanılır.
Mali Özerkliğin Geliştirilmesi Önerileri • GBVG paylarının dağıtımında daha fazla kriter olmalıdır. BŞB ve ilçe paylaşımı gözden geçirilmelidir. • Eşitleme ve denkleştirme sistemi büyükşehir ve büyükşehir ilçe belediyeleri içinde uygulanmalıdır. • 6360 sayılı Yasa ile yüz ölçüm büyükşehir belediyeleri ve büyükşehir ilçe belediyelerinde pay dağıtımında bir kriter olmasına karşın, su ve kanalizasyon idarelerinde bir kriter olarak değerlendirilmemiştir. • Öz gelirlerini artıracak düzenlemeler yapılmalıdır. Öz gelirler verimli ve gelir artısına karsı duyarlı olmalıdır. • Belediyeleri hizmetlerini etkileyen faaliyet ve işlerden belediyeler vergi, harç ve ücret almalıdır. Örneğin; MTV belediyeler almalıdır. • Toplam kamu harcamaları içinde belediyelerin harcaması en az %25’e çıkarılmalıdır. • Belediyelerle ilgili yasal düzenlemeler Torba/Çuval veya Bütçe Kanunu ile yapılmamalıdır. • Yapılan düzenlemelerle ilgili belediyelerin görüşü alınmalıdır. • Yasal sınırlar içerisinde belediyeler vergi, resim ve harç koyabilmeli ve alabilmelidir.
