1 / 50

Panvaresisht permiresimeve dramatike ne shendet ne shek 20……..

Investimi ne Shendetin Global “Best Buys” dhe prioritetet per te ndermarre veprime per Shtetet ne zhvillim. Fogarty International Center of the U.S. National Institutes of Health, the World Bank, the World Health Organization, and the Population Reference Bureau 2006.

rogan-mercado
Download Presentation

Panvaresisht permiresimeve dramatike ne shendet ne shek 20……..

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Investimi ne Shendetin Global“Best Buys” dhe prioritetet per te ndermarre veprime per Shtetet ne zhvillim Fogarty International Center of the U.S. National Institutes of Health, the World Bank, the World Health Organization, and the Population Reference Bureau 2006

  2. A mundet bota te luftoje problemet shendetsore me te mprehta qe e shqetesojne ?Po Bota mundet.Projektet mbi Prioritet e Kontrollit te Semundjeve e tregojne se si.

  3. Panvaresisht permiresimeve dramatike ne shendet ne shek 20…….. High-income countries Middle-income countries Low-income countries

  4. Jetegjatesia mesatare ne shetet me te ardhura te mesme dhe te ulura eshte rritur shume gjate 50 viteve te fundit, ndersa babarazia shendetsore eshte ulur.Ne vendet me indikatoret me te mire shendetsore jetegjatesia pritet qe te rritet 2 1/2 per çdo dekade (duke filluar nga viti 1960) ndersa ne vendet me te ardhura te mesme dhe te ulura deri 5 vjet.Permiresimi I te ardhurave dhe I nivelit te edukimit ka kontribuar ne:permiresimin e mendimit si dhe rritja dhe difuzioni I njohurive te reja dhe teknologjise me kosto te ulur, kane ndihmuar ne uljen e mortalitetit nen 5 vjeç deri ne 2/3.

  5. Progresi nuk ka qene I barabarte

  6. LMIC = Shtete me teardhuratepaktadhetemesme • HIC = shtetet me teardhuratelarta • Shumeregjionedheshtetekanepasurprogressinjifikativ. • Shtetet me teardhuratepaktadhetemesmekanepasurrritjen me temadhe, sidomosndermjetviteve 1960-1990. • Porsigrupeatojaneakomalargshteteve me teardhuratelarta. • Disashtetesiato ne sub-Saharan Africa, kanebereprogresndermjetviteve 1960 dhe 1990, dhekanerenie pas viteve 1990. • Per Shembull; • Ndermjet 1990 dhe 2002, jetegjatesiamesatare ne Sub-Saharan Africa ranga 50 ne 46, se parisipasoje e HIV/AIDS.

  7. Shtetet ne zhvillim kane dyfishuar numrin e semundjeve dhe problemeve. Perqindja e vdekjeve ne baze te shkakut Shtetet me te ardhura te pakta dhe te mesme Shtetet me te ardhura te larta

  8. Beresit e politikaveshendetsorendeshen me ndryshimetevazhdueshme.Ne dydekadat e ardhshme, meqenesenjerezitrrethbotes do tejetojne me gjate, semundjemadhorejoinfektivesi; semundjezemre, kanceret, dhecrregullimetmadhorepsikiatrike — do tezevendesojne me shpejtesiproblemettradicionale — sidomossemundjetinfektivedhenenushqyerjentekfemijet. Tedyjaketoparaqiten me blu ne grafikun e mesiperm.Tashme ne shtetet me teardhuratelarta, semundjetinfektivejanepergjegjese per me pak se sa 10% tevdekjeve.Ne vendet me teardhuratepaktadhetemesmeeshtetjeterhistori, ne ketovendeshihenprobleme me semundjetinfektivedhejoinfektive. Semundjetjoinfektivejanepergjegjese per me shume se sagjysmen e vdekjeve ne tegjitheboten.

  9. Shekulli I 20 eshtedeshmitar I rritjes me temadheglobaletejetegjatesise ne historine e njerezimit A do ta vazhdojeshekulli I 21 suksesin e shekullittekaluar, do ta permiresoje ate apo do teshohimreniengaarritjet e teshkuares?

  10. Ç’fare na kercenon qe te kthehemi prapa ne arritjet madhore shendetsore? • Rritja e prevalences se semundjeve kronike (duke perfshire diabetin dhe semundjet kardiovasculare) • Qendrueshmeria e nivelit te larte te vdekjeve dhe paaftesive qe vijne nga semundjet infektive (si malaria, TB, diarrhea, dhe pneumonia); nga kequshqyerja e nenes dhe femijes qe ne lindje. • HIV/AIDS • Rritja e bakterieve rezistente ndaj mjekimit • Alkolizmi ne Europen Lindore

  11. Projekti per Vendosjen e Prioriteteve ne Kontrollin e Semundjeveofronprioriteteper ndermarjetqe do tendihmojnenjerezittejetojnejete me teshendetshemdhejetojne me gjate ne shtetet ne zhvillim.

  12. Si do ta bejme: • Projekti per Vendosjen e Prioriteteve ne Kontrollin e Semundjevekarreth 500 ekspertenepertegjithebotenqembledhindherishikojnekerkimetshkencorenganjekendveshtrim me I gjere I semundjesdhekushteveqekerkojne. • Ata marrinrishikojnepunen e epidemiologisteve, eksperteveteshendetitpublik, specialisteveklinikemjeksoredheekonomisteve. • Me pas ataidentifikojnemenyrat me tevlefshmetetrajtimitteproblemeshendetsoreqejanepergjegjese per numrin me temadhtesemundjevedhepaaftesive.

  13. Ne vendet ne zhvillimpergjigja do tejete: 100 1,000 10,000 1 per me shume se 100,000 Sa vitejeteteshendetshmemundteblene $1 million dollars?

  14. Pergjigja e sakte d) 1 per me shume se 100,000. • Zgjedhja e nderhyrjeve eshte shume e rendesishme. Marresit e vendimeve mund te bejne diferenca te vogla ose te medha e lidhur kjo me vitet e shendetshme qe ata mund te blejne. Keto vendime — rreth ciles gjendje ose semundje duhet punuar dhe si — mund te bejne diferencen ndermjet vdekjes, paaftesive dhe nje jete plotesisht te shendetshme. • Menyra qe marresit e vendimeve zgjedhin te shpenzojne dollaret e percaktuara per problemet shendetsore, mund te beje diferencen ndermjet blerjes se vetem nje ose me shume vite jete per dike ose 100,00 ose me shume vite te kombinuara per shume njerez. • Disa sherbime ose nderhyrje shendetsore jane blerje te mira. Te tjerat nuk jane.

  15. Disa nga menyrat me kosto me efektive ne shpenzimin e lekeve perfshijne: • Shtrirjen e mbulimit me imunizime me gjashte standarte vaksinimi per femijet < kostoja per vit jete e blere (DALYDisability-Adjusted Life Year): 2-20 $ > • Nderrimi I perdorimit te medikamenteve te kombinuara (ACTs) kunder malaries, kur ka rezistence ndaj medikamenteve te lira, me medikamenteve me efektive me kosto me te larte <ne Sub-Saharan Africa, çmimi per vit jete te blere do te jete nga 8-20 $.> • Trajtimi I SST per te nderprere transmetimin e HIV <10-100$> • Permiresimin e kujdesit per femijet nen 28 ditesh (perfshire ringjalljen e te porsalindurve) <kosto per vit jete te blere : 10-400 $ >

  16. Nderhyrjet me te mira shendetsore: • Targeton shkaqet madhore te vdekjeve, paaftesive dhe semundjet ne vendet ne zhvillim; • Jane kost – efektive; dhe • Mund te permiresohen me lehtesi.

  17. Nderhyrjet me te mira shendetsore • Numri I njerezveqemundteshpetohenngavdekjaosepaaftesianukvaretvetemngastatusi I tyreshendetsor, vendikujetojne, dhecilensemundjemarresit e vendimevevendosintetargetojneporpoashtuvaretngavlefshmeria e kujdesitshendetsor me kostoefektive. • Njeshtetqezgjedhnderhyrjekost-efektivemundteshpresojepermiresimemadhore — edhe me fondeoseburimetekufizuara. • Njeshtetnukkanevojetejete I pasurqetejete I shendetshem.

  18. Si mund te ndihmoje DCPP? • Ndihmonshtetettezgjedhinnderhyrjet me temirashendetsore. • Rekomandon 10 blerjet me temirashendetsoreqejaneshumekostoefektive ne tegjithedrejtimet. • Sugjeronndryshime ne infrastructure {sisteminshendetsor, financimin, politikatdhe R&D (kerkimdhezhvillim)} per temaksimizuarrezultatet. • Tregon se sipermiresimi I shendetiteshte I munduredheatyku infrastructure eshte e varfer.

  19. Ne slidet e meposhtme do te shikoni se si u zhvilluan disa nga problemet shendetsore me te medha ne bote dhe sygjerohet cfare mund te behet per te adresuar keto probleme. • Me te kuqe, do te shikoni “best buys,” ose disa nga menyrat me te mira per te kontrolluar shkaqet madhore te vdekjeve, paaftesive dhe semundjeve ne shtetet ne zhvillim.

  20. Panvaresisht egzistences se nderhyrjeve efektive dhe jo te shtrenjta me shume se 4 milion te porsalindur vdesin cdo vit.

  21. 10,000 te porsalindur vdesin cdo dite. • Pjesa me e madhe e tyre vdesin ne South Asia dhe sub-Saharan Africa. • Gati 2/3 (64 perqind) vdesin ne South Asia dhe Africa. • South Asia = 36 % • Africa = 28%

  22. Siguro nena dhe femije me te shendetshem Gjysma e vdekjeve tek te gjithe femijet ndodhin 28 ditet e para pas lindjes . • Siguro akses me kujdesin urgjent obstetrik. • Mba te porsalindurit ngrohte dhe paster. • Vaccino femijet kunder shkaqeve madhore qe vrasin femijet. • Monitoro shendetin e femijeve per te parandaluar dhe trajtuar pneumonine e femijerise, diarrene dhe malarien.

  23. Me shume se 13 million femije nen moshen 5 vjec (perfshire ketu dhe lindjet e femijeve te vdekur) vdesin cdo vit ne shtetet ne zhvillim. • Se paku 70% e ketyre vdekjeve eshte e parandalueshme. • Mundesia e vdekjes se nenes nga probleme qe lidhen me shtatzanine eshte 200 here me e larte ne vendet me te ardhura te pakta krahasuar kjo me vendet me te ardhura te larta . • Vresesit madhore te femijeve perfshijne; measles, polio, kolla e mire,dhe diphtheria. *Kushton $2 per te blere nje vit jete te shendetshem duke mbuluar me imunizime te standartizuara per vaksinimin e femijeve. • Siguro akses me serviset e planifikimit familjar per te parandaluar shtatzanite me risk te larte, abortin e pasigurte dhe vdekjen e infanteve.. • **Permiresimi I kujdesit per femijet nen 28 ditesh (duke perfshire ringjalljen e te porsalindurve) eshte nje menyre me kosto efektive qe zjat jeten. Kushton $10 per cdo vit jete te shendetshem te fituar. • Shkaqet kryesore te vdekjeve ne 28 diteshin e pare te jetes: lindja Premature, asphyxia, dhe infeksionet. • Arsyet e vdekjeve tek femijet nen 5 vjec ka me shume mundesi te jene: pneumonia, diarrhea, tetanus, malaria, measles, kolla e mire, HIV/AIDS, dhe kequshqyerja.

  24. Promovo ushqyerje te shendetshme Ushyerja e varfer kontribuon deri ne 40% te semundjeve qe shqetesojne sot te gjithe boten. • Siguro ushqim esencial per femijet dhe grate shtatzana. • Promovo per infantet se paku 6 muaj ushqyerje me gji. • Sa me pak trans fats ne ushqimet e procesuara te rregulluara me legjislacion/rregulore.

  25. Perberesitesencialeushqimoreduhetteperfshihen ne diete, ne ushqimet e fortifikuaraosesuplementet • Lendetesencialeushqimoreqepermbajne vitamin A, hekurdhe iodine mundteparandalojneanemine e rendematernale, vdekjen e infantit, dheproblemetshendetsorekronike • Obezitetidhembipesha = pergjegjes per shumesemundjedhepaaftesi, lidhet me semundjetkardiovaskulare, diabetin tipi 2, kancerindhegjendjet e tjerakronike.

  26. Semundja kardiovaskulare eshte shkaku kryesor I vdekjeve ne shtetet me te ardhura te mesme dhe te pakta. Vdekjet ne shtetet me te ardhura te mesme dhe te pakta sipas shkaqeve, 2001

  27. Ne shtetet ne zhvillimsemundjetkardiovaskularejanetre here me shume se sa HIV/ tuberculosis, dhe malaria temarra se bashku.

  28. Reduktimi I vdekjeve te shkaktuara nga semundjet kardiovasculare Semundja Cardiovasculare eshte shkaku kryesor I vdekjeve ne mbare boten • Promovo perdorimin e aspirines dhe te barnave te tjera te pakushtueshme per te trajtuar dhe parandaluar atakun kardiak dhe AVC. • Zevendeso 2% te trans fat me polyunsaturated fat nepermjet rregulloreve. • Ndihmo duhanpiresit te lene pirjen nepermjet rritjes se cmimit te cigareve dhe terapive se si te ndalojme duhanin.

  29. CVD (pefshin AVC dhesemundjet e zemres) vretrreth 13 million njerez ne njevit ne vendet ne zhvillim = tre here me shumenjerez ne shtetet ne zhvillimcdovitsa HIV, tuberculosis, dhe malaria temarra se bashku. • Faktoretetjereqendikojne ne rritjen e semundjeveqelidhen me CVD ne vendet ne zhvillimjane: • Popullata ne moshim • Rritja e perdorimitte tobacco • Suksesi ne reduktimin e problemevetetjerashendetsore • Kalimi I Legjislacionit per zevendesimin e 2% te trans fat me polyunsaturated fat mundteblejenjevitjeteteshendetshme per me pak se $48.

  30. Stop pandemise se AIDS 40 million njerez jane te infektuar me HIV—26 million jane ne sub-Saharan Africa. • Ofro konsulte dhe testim vullnetar per HIV. • Promovo 100 % perdorimin e condomit ne popullatat me rrezik te larte (p.sh, sex workers, perdoruesit i/v te drogave dhe burrat qe kryejne sex me burrat). • Trajto semundjet e tjera seksualisht te transmetueshme. • Mbeshtet programet shkollore per te edukuar adoleshentet rreth SST dhe HIV.

  31. Luftakunderperhapjes se HIV duhetteperfshijeparandalimindhetrajtimin. • Nderhyrjet ne menyreagresiveduhettepiketojnepopullatatnenrreziktelarte = • sex workers, • perdoruesit i/v tedrogave • burratqekryejne sex me burrat • ketuperfshihetsigurimi I agevetepastra per perdoruesit e drogave i/v. • *Kushton me pak se $10 per teblerenjevitjeteteshendetshem duke trajtuar SST per tenderpreretransmetimin e HIV. • *Parandalimi I transmetimitnganenatekfemijakushtonnga $50 deri $200 per teblerenjevitjeteteshendetshem. • Luftostigmendhediskriminiminqerrethon HIV dhe AIDS

  32. Ndalo perhapjen e TB Tuberculosis (TB) po perhapet ne grupet e reja te popullates dhe po I reziston trajtimit • Trajto rastet e TB aktive me kimioterapi per nje kohe te shkurter. • Rrit identifikimin e rasteve te reja. • Manaxho rezistencen nga medikamentet e TB me medikamente te reja dhe kombinime te tyre.

  33. 1.7 million njerezvdiqennga TB ne 2003; 8.8 million rastetereja. • Kerkonveprimekerkuese: • Permiresimin e strategjive per tetrajtuar TB ne individet HIV-positive • Zhvillonjevaksine me kostoteulurkunder TB pulmonare • Kushtonvetem $102 per teblerenjevitjeteteshendetshem, me njetrajtimteshkurterkimioterapeutik • Me shume background: • Rezistencangamjekimet e rejate TB dhe co-infeksionit me HIV kerkontrajtim me agresiv.

  34. Kontrollo malarien Malaria rrezikon jetet e 1 million femijeve ne vit dhe kercenon gati gjysmen e popullates boterore. • Siguro akses universal per trajtime insekticide ne vendet ku malaria eshte endemike. • Shpernda trajtime parandaluese te here pas hereshme per grate shtatzana. • Perdor terapine kombinuese (ACT) per te siguruar trajtimin e efekshem.

  35. Me shume background: • Me shume se 1 million femije vdesin cdo vit nga anemia e lidhur me malarien, demtimin e trurit dhe komplikacionet e tjera. • Nese nuk trajtohet tek grate shtatzana, malaria mund te lejoje qe I porsalinduri te vuaje nga nenpesha, e cila mund te shkaktoje nje sere demtimesh te tjera neurologjike • Perhapja e trajtimeve te here pas hereshme tek grate shtatzana redukton anemine maternale dhe vdekjen tek te porsalindurit. • Financo me shume medikamente efektive, sidomos terapite kombinuese artemisine (ACT) per te siguruar suksesin e trajtimit. • Ne Sub-Saharan Africa, $7 mund te blejne trajtim parandalues te mjaftueshem per nje medikament tjeter pervec sulfadoxine-pyrimethamine per te zjatur jeten e saj me nje vit.

  36. Ku jetojne duhanpiresit High-income Countries Low- and Middle-income Countries Pjesa me e madhe e duhanpiresve sot jetojne ne vendet me te ardhura te mesme dhe te pakta.

  37. Me shume se sa 1.1 bilion njerez ne te gjithe boten pine duhan. • Ne shekullin e 20, kishte me shume se sa 100 milion vdekje te lidhura me perdorimin e tobaccos. • Pjesa me e madhe e tyre ndodhen ne vendet perendimore dhe ne shtetet ish socialiste te bllokut Sovietik. • Ky shekull ka mundesi te kete 1 bilion vdekje nga tobacco — pjesa me e madhe ne vendet me te ardhura te pakta.

  38. Lufta me perdorimin e Tobaccos Problemet e lidhura me perdorimin e Tobaccos jane shkaqet e semundjeve dhe paaftesive qe po rriten me shpejt ne vendet ne zhvillim. • Taksimi I produkteve te duhanit per te rritur koston e duhanit se paku 33% per te kufizuar pirjen. • Kufizimi I pirjes se duhanit ne vendet e punes dhe publike. • Siguro terapi zevendesuese te nikotines dhe trajtime te tjera per te lene duhanin. • Ndalo reklamat e tobaccos.

  39. Perdorimi I Tobaccos eshte pergjegjes per 1 ne ҫdo 5 vdekje ndermjet burrave mbi 30 vjec dhe • 1 ne ҫdo 20 vdekje ndermejt grave mbi 30 vjec. • Nga llogaritja e 1.1 billion njerezve qe pine duhan, 4 nga 5 jetojne ne vende me te ardhura te mesme dhe te pakta. • Sot perdorimi I tobaccos vret rreth 5 million njerez ҫdo vit. Pa kontrollin e rrepte te perdorimit te duhanit, vdekjet e shkaktuara nga perdorimi do te dyfishohen deri ne 10 million per vit ne vitin 2030.

  40. Reduktimi I demtimeve dhe vrasjeve fatale Demtimet dhe violenca shkaktuan me shume se 5 million vdekje ne 2001, sidomos ne grupmoshat e reja. • Instalo bumper shpejtesie ne rruget e rrezikshme. • Rrit penalltite per shpejtesine; shto kujdesin nepermjet medias dhe forcimit te ligjit.

  41. Cilieshteshkaku I vetemqeshkaktondemtimeserioze ne tegjitheboten? Aksidentetrrugore. • Demtimet e lidhura me trafikun do territendramatikisht me rritjen e numrittemakinave ne shtetet ne zhvillim. • Instalimi I bumperaveteshpejtesiseeshtenjemetodeparandalimi me kostoshumeefektive. Çdo $5 I shpenzuar per vendosjen e bumperaveteshpejtesiseperkthehetnjenjevitjeteteshendetshem. • Krahasuar me, $107 qeharxhohen per helmetat e bicikletave me legjislacion; Kina blennjeose me shumevitejeteteshendetshme. • Dhe $467 qeharxhohen per helmetat e bicikletave , ne Thailand blehetnjevitjete. • Rritja e penalltive per shpejtesinedheinstalimi I bumperavemundtekushtojevetem $21 per cdovitjeteterritur.

  42. Ne Brazil bumperat e shpejtesisequhen “police teshtrire”. Atojane me te lira dhe me tepavarura se sanjejete e njeoficeri ne ate kryqezim. Do teduhette: • Sigurohetdhenie e sigurte e makines duke forcuarligjetkundershpejtesisedhedhenies se makinesnenndikimin e alkolit • Rruge me tesigurta me trotuare, vende per kalimin e kembesoreve, sinjaletrafiku, dheanesore • Permiresimi I makinave duke instaluarrripasigurimidheforcimi I zbatimittestandartevetesigurise

  43. Siguro akses te barabarte per kujdes shendetsor me cilesi te larte Ne shume shtete, grate, banoret rurale dhe te varferit kane me pak akses me kujdesin shendetsor cilesor. • Trainimi I punonjesve te shendetit qe te performojne procedurat baze kirurgjikale dhe trajtojne problemet me te shpeshta mjeksore. • Ndihmo dhenesit e kujdesit te zgjedhin nderhyrjet me kosto me efektive .

  44. Baraziaeshtenjeceshtje e rendesishme per DCP2; virtualishtcdokapitulladresonceshtjet e barazise. • Po temoskonsiderohetbaraziasinjepjeseshume e rendesishme e politik-berjesateheremonitorimi I arritjevedhenderhyrjevemundtezjeroje, ne vend qetengushtojepabarazite. • Me nderhyrjetepershtatshmeshendetsore, personeldheburimetemjaftueshme, servisetmundteshtrihen per tepermiresuarsherbimin ne grupet e dizavantazhit. • Veprimeqemarrinprioritet: • Planifikostafin per teadresuarnevojat per kujdesshendetsor. • Ofroҫmime per terekrutuar, mbajturdherriturperformancen e punonjesveteshendetit.

  45. Asnje nga keto ndryshime nuk do te ruhen nese nuk forcohet sistemi shendetsor. • Rregulla dhe rregullore • Struktura organizacionale • Burime humane • Piketimi I Burimeve

  46. Elementet e rendesishem perfshijne: • Rregullatdherregullatoret • Rritjen e besimitteksistemishendetsor ne komunitete • Siguroperdoruesit se mundteinfluencojneprioritetet • Update rregullatoretqedrejtojnedhenesit e kujdesitprivat • Strukturaorganizacionale • Perdorkontratat me OJQ per teshperndareservisetkukapacietishteteroreshte I kufizuarose I dobet • Burimet humane • Permiresorekrutimindhembajtjen • Reduktoimigrimin e mjekevedheinfermiereve • PiketoBurimet (Targete) • Perdor formula per shperndarjen e burimeveqetesiguroshbarazigjeografike • Perdorshperblimefinanciaredhendihma per teadresuarnderhyrjet e rendesishme • Siguroinformaciondhetrainimepertendihmuarmenaxheretqeteadaptojneserviset ne vendetlokalekusemundshmeriaeshte problem.

  47. A do te jete ky shekulli I semundjeve? Kater ndryshimet qe kerkohen • HIV/AIDS • Semundjet Kardiovasculare • Avian flu/kthimi I infeksionene/pandemit • Niveli I larte dhe i vazhdueshem, por I parandalueshem, I malaries, TB, diarrhea, dhe pneumonise

  48. Pergjigjavaretngalevizjatjeterqe do tekryejme. Nesenukbejmeasgje, ne rrezikojmerreshqitjenprapa.

  49. Shtetetnukduhettejenetepasuraqetejeneteshendetshme.Me burimetdheaparaturat e sotme, shendetiduhettejeteshume me I mire dhekjomundtejetenorme — si ne shtetet e pasuraashtuedhe ne atotevarferat.Kurflitet per shendetin, nukkarsyeqenjerezit ne vendet ne zhvillimduhettelihenprapaThere’s no reason people in developing countries should be left behind when it comes to health

  50. For more information, visit us at www.dcp2.org

More Related