ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ PRIVATE EQUITY Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ

1. 16 Ιουνίου 2004 ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ PRIVATE EQUITY Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Διευθύνων Σύμβουλος ATTICA VENTURES Εισήγηση:

2. 1 Ο στόχος των επενδυτών Υψηλές αποδόσεις Διασπορά ρίσκου

3. 2 Τα κύρια χαρακτηριστικά των επενδύσεων σε PE/VC • Μεσομακροπρόθεσμες επενδύσεις (επενδυτικός ορίζοντας +5ετία) • Επενδύσεις ρίσκου μεγαλύτερου του μέσου όρου • Αποδόσεις μεγαλύτερες του μέσου όρου • Συμπληρωματική και διακριτή μορφή επένδυσης • Επενδυτική επιλογή θεσμικών επενδυτών (άνω του 90%) • Επενδυτικό προϊόν κλειστού τύπου • ’Ελεγχος επενδύσεων • Επενδύσεις σε μη εισηγμένες εταιρίες με growth potential

4. 3 Τα χαρακτηριστικά και η λογική επενδύσεων των ασφαλιστικών ταμείων • Ασφάλεια επενδύσεων • Έλεγχος επενδύσεων • Μεσομακροπρόθεσμος ορίζοντας επενδύσεων • Απόδοση κεφαλαίων • Υψηλά διαθέσιμα-Διασπορά επενδύσεων

5. Ασφαλιστικά ταμεία PE Έλεγχος επενδύσεων NAI NAI Απόδοση κεφαλαίων NAI NAI Διασπορά επενδύσεων NAI NAI Διασπορά ρίσκου NAI NAI Μακροπρόθεσμος ορίζοντας ΝΑΙ NAI 4 Κοινά χαρακτηριστικά PE και ασφαλιστικών ταμείων

6. E.E. ΕΛΛΑΔΑ Χρηματιστήριο NAI NAI Ομόλογα NAI NAI Ακίνητα NAI NAI Αμοιβαία κεφάλαια NAI NAI PE/VC OXI NAI 5 Σύγκριση επενδυτικών επιλογών ασφαλιστικών ταμείων

7. 6 Άσφαλιστικά ταμεία και Private Equity. Γιατί; (1) • Υψηλές αποδόσεις • Οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις των επενδύσεων σε VC – PE ξεπερνούν τις αποδόσεις των εισηγμένων χρηματιστήρια μετοχών σε Ε.Ε. και Αμερική • Καλύτερες αποδόσεις σημαίνουν μεγαλύτερη δυνατότητα κάλυψης των εξόδων 31-Δεκ-2002 *Συγκρίσεις με βάση τον εσωτερικό βαθμό απόδοσης (IRR).

8. 7 Άσφαλιστικά ταμεία και Private Equity. Γιατί; (2) • Νέο ευνοϊκό φορολογικό και νομικό περιβάλλον • Νέα δομή επιχειρηματικών κεφαλαίων (ΑΚΕΣ) • Φορολογία μη εισηγμένων εταιριών 5% έναντι 16,3% στην ΕΕ • Φορολογικά κίνητρα για επένδυση μέσω ΑΚΕΣ • Κίνητρα για έρευνα και ανάπτυξη κύρια για δαπάνες • Η Ελλάδα έρχεται 4η στην αξιολόγηση του του επενδυτικού περιβάλλοντος σε PE μεταξύ των χωρών της ΕΕ (1=περισσότερο ευνοϊκό, 3=λιγότερο ευνοϊκό)

9. 8 Άσφαλιστικά ταμεία και Private Equity. Γιατί; (3) • Μείωση ρίσκου μέσω διασποράς • Σε ένα ισορροπημένο portfolio η εισαγωγή επενδύσεων σε PE, βελτιώνει ακόμη περισσότερο την διασπορά. • Στατιστικά στοιχεία δείχνουν χαμηλή συσχέτιση (correlation- πηγή Venture Economics, Salomon, MSCI) μεταξύ των κερδών και της απόδοσης επενδύσεων σε χρηματιστήρια και επενδύσεων σε μη εισηγμένες εταιρείες (επενδύσεις των VC funds). • Οι μικρές επενδύσεις σε PE Funds σε σχέση με το σύνολο των διαθεσίμων και η διασπορά σε πολλά Funds μειώνει ακόμη περισσότερο το ρίσκο Συμπέρασμα: H συμμετοχή σε PE μειώνει την αστάθεια και βελτιώνει το προφίλ ρίσκου σε ένα επενδυτικό portfolio.

10. 9 Άσφαλιστικά ταμεία και Private Equity. Γιατί; (4) • Μακροπρόθεσμος ορίζοντας • Οι επενδύσεις σε PE έχουν μακροπρόθεσμο ορίζοντα κάτι που ταιρίαζει με το στόχο και τη λογική των επενδύσεων των ασφαλιστικών ταμείων • Συνήθης επενδυτική επιλογή • Τα ασφαλιστικά ταμεία είναι μαζί με τις τράπεζες οι μεγαλύτεροι επενδυτές PE παγκοσμίως (22% και 24%) • Έλεγχος επενδύσεων • Οι διαχειριστές PE συμμετέχουν ενεργά και ουσιαστικά στις επιχειρήσεις που επενδύουν, παρακολουθούν και ελέγχουν την πορεία των επενδύσεων • Ύπαρξη μεγαλύτερης διαφάνειαςκαι εσωτερικής πληροφόρισης • Παρακολούθηση της αιχμής των αγορών και εταιριών

11. 10 Άσφαλιστικά ταμεία και Private Equity. Γιατί; (5) • Το κοινωνικό πλεόνασμα των επενδύσεων σε PE • Αύξηση των θέσεων εργασίας (το 90% αύξησαν τις θέσεις εργασίας τους)και του ρυθμού αύξησης αυτών (19% έναντι 0.5% των υπολοίπων εταιριών). Για να κατανοήσουμε τους αριθμούς θεωρείται ότι στην Μ. Βρετανία το 18% του εργατικού δυναμικού έχει δουλειά χάρη στα PE. • Αύξηση των πωλήσεων με ρυθμούς της τάξης του 21% στη Μ. Βρετανία και την ΕΕ και αντίστοιχη αύξηση των εξαγωγών. • Αύξηση των κερδών (το 77% πέτυχε ρυθμούς μεγαλύτερους από τον ανταγωνισμό) • Αύξηση της ανταγωνιστικότηταςκαι ενίσχυση της επιχειρηματικότητας (81% των επιχειρήσεων δήλωσαν ότι δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν χωρίς PE) • Αύξηση των εσόδων από φόρους για το κράτος (40 δις € τα έσοδα του κράτους στην Μ. Βρετανία) και άλλους έμεσους φόρους (ΦΠΑ, ΦΜΥ κλπ.) • Διάχυση πλούτου σε περισσότερους συντελεστές της παραγωγής

12. 11 Άσφαλιστικά ταμεία και Private Equity. Γιατί; (6) Αύξηση της απασχόλησης Αύξηση φορολογικών εσόδων Μεγέθυνση επιχειρήσεων Αύξηση ανταγωνιστικότητας Αύξηση κερδών Διάχυση πλούτου Υγιή και εύρωστα ασφαλιστικά ταμεία

13. 12 Ασφαλιστικά ταμεία 22,1%

14. 13 Άντληση Κεφαλαίων στην Ελλάδα ανά Κατηγορία Επενδυτή (1999-2003) Ασφαλιστικά ταμεία 0%

15. 14 Μια πρώτη εικόνα ..... • 3,6% των αποθεματικών των ευρωπαϊκών ταμείων συντάξεων επενδύεται σε venture capital/private equity. • Το αντίστοιχο ποσοστό για τα ταμεία συντάξεων στις ΗΠΑ είναι 7,5% και στη Μ. Βρετανία 3,7% • Το 22,1% των επενδεδυμένων κεφαλαίων σε PE στην Ευρώπη προέρχεται από ασφαλιστικά ταμεία, ήτοι ποσό 37 δις €(για την πενταετία 1999-2003) • Το αντίστοιχο ποσοστό και ποσό για τα ασφαλιστικά ταμεία στην Ελλάδα είναι ΜΗΔΕΝ.

16. 15 Επενδύσεις σε VC ως % του ΑΕΠ (2003)

17. 16 Ένα πρώτο συμπέρασμα.... • Ανεπτυγμένος θεσμός PE • Ο ρόλος των ασφαλιστικών ταμείων πρωτεύων • Ανεπτυγμένες αγορές-ανταγωνισμός Ευρώπη: • Μη ανεπτυγμένος θεσμός PE • Ο ρόλος των ασφαλιστικών ταμείων αναζητείται • Μη ανεπτυγμένες αγορές-ανταγωνισμός Ελλάδα:

18. 17 Τα αίτια της απουσίας του PE ως επενδυτικού εργαλείου • Νομικό πλαίσιο-λογική διαχείρισης για ασφαλιστικά ταμεία • Πολυδαίδαλο νομικό πλαίσιο • Ασφυκτικός έλεγχος • Άτοκες καταθέσεις μέχρι τις αρχές του ’90 • Πλαίσιο ανάπτυξης της αγοράς PE στην Ελλάδα (σε τροχιά θετικής εξέλιξης) • Δομή και κίνητρα για δημιουργία PE funds • Νομικό πλαίσιο εξαγορών και συγχωνεύσεων • Περιβάλλον επιχειρηματικότητας • Φορολογία επιχειρήσεων (35% έναντι 28% στην Ε.Ε.) • Αναπτυξιακό μοντέλο της ελληνικής οικονομίας • Έλλειψη κινήτρων επιχειρηματικότητας • Ρόλος του κράτους • Πεδίο ανταγωνισμού • Προτεραιότητες πολιτικής • Ψυχοσύνθεση και κουλτούρα

19. 18 Το ΝΠ για τη διαχείριση αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων • Ασαφές και επικαλυπτόμενο • Πολλοί νόμοι και υπουργικές αποφάσεις • Ασαφές το ποιές ισχύουν και ποιές έχουν καταργηθεί • Μπορεί να θεωρηθεί ότι δύνανται να επενδύσουν τα ασφαλιστικά ταμεία σε PE με βάση το άρθρο 13 του Ν.1902/1990 ΄΄.....Ομοίως επιτρέπεται σ' αυτούς η αγορά και πώληση μετοχών πάσης φύσεως προηγούμενη κοινή εγκριτική απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος΄΄ • Κατά ορθή άποψη, μέσω των αμοιβαίων κεφαλαίων που θα συστήσουν κατά το άρθρο 12 του Ν. 1902/90 το 10% της αξίας του αμοιβαίου κεφαλαίου μπορεί να επενδύεται σε μη εισηγμένες μετοχές, μετά από άδεια της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

20. 19 Από την θεωρία στην πράξη..... • Το χειμώνα του 2003 ΤΣΜΕΔΕ έγινε το πρώτο ασφαλιστικό ταμείο που αποφάσισε την επένδυση σε PE Fund μετά από απόφαση του Δ.Σ. για συμμετοχή στο ΑΚΕΣ που διαχειρίζεται η ATTICA VENTURES. • Το Μάρτιο του 2004 δημιουργήθηκε το ZAITECH FUND ΑΚΕΣ υπό τη διαχείριση της ATTICA VENTURES. Μεριδιούχοι: Τράπεζα Αττικής, ΤΑΝΕΟ • Μέχρι σήμερα δεν έχει καταστεί δυνατόν να υλοποιηθεί η απόφαση του ΤΣΜΕΔΕ για όλους τους ανωτέρω προφανείς και μη λόγους.

21. 20 Η ιστορία διδάσκει..... • Μέχρι τα μέσα με τέλη της δεκαετίας του ’70 στην Αμερική απαγορευόταν η επένδυση σε PE από τα ασφαλιστικά ταμεία. Χρειάστηκε η διευκρίνηση επί του “prudent man” rule από το U.S. Labor Department το 1978 για να αλλάξει ριζικά η εικόνα. • Ανάλογες ρυθμίσεις ακολούθησαν στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης για να φτάσουμε στα συνολικά 29.1 δις €επενδύσεων και 27 δις € αντληθέντων κεφαλαίων το 2003. • Η διαμόρφωση περιβάλλοντος χαμηλού πληθωρισμού και πλαισίου ανταγωνισμού και ανοιχτών αγορών συνετέλεσαν από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 στην μεταφορά κεφαλαίων προς τα PE Funds και στην περαιτέρω άνθηση της αγοράς.

22. 21 Συμπερασματικά • Ο ρόλος του PE στην ανάπτυξη και μεγέθυνση της οικονομίας είναι σημαντικός και τούτο περιγράφεται με σαφήνεια και στην απόφαση της Λισσαβώνας • Ο ρόλος των ασφαλιστικών ταμείων στην ανάπτυξη της αγοράς του PE είναι κεφαλαιώδης • Το momentum για την ανάπτυξη της αγοράς PE είναι θετικό (2003 έτος με το δεύτερο υψηλότερο ποσό επενδύσεων σε VC) • Καλύπτεται ο θεμελιώδης στόχος των επενδυτών για υψηλές αποδόσεις με διασπορά του ρίσκου. • Τα πλεονεκτήματα των επενδύσεων σε PE και το πλαίσιο λειτουργίας τους ιδιαίτερα μέσα από τη δημιουργία ΑΚΕΣ δίνει κίνητρα για επενδύσεις

23. 22 Οι αναγκαίες δράσεις • Χρειάζεται αλλαγή του νομικού πλαισίου λειτουργίας ώστε να δοθεί η δυνατότητα συμμετοχής των ασφαλιστικών ταμείων σε PE Funds • Περαιτέρω βελτίωση – συμπλήρωση του πλαισίου λειτουργίας διαφόρων μορφών PE Funds και προσδιορισμός πολιτικών ολοκλήρωσης της αγοράς του PE. • Εφαρμογή ευρύτερων πολιτικών ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και επιχειρηματικότητας.

24. 23 Η ATTICA VENTURES • Η Attica Ventures είναι EταιρίαΔιαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων Επιχειρηματικών Συμμετοχών (ΑΚΕΣ)που δημιουργήθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 7 του νόμου 2992/2002. • Η Attica Ventures είναι θυγατρική εταιρία της Τράπεζας Αττικής. • Το μετοχικό της κεφάλαιο είναι 600.000 € (ελάχιστο προβλεπόμενο από το νόμο 100.000 €).

25. Ευρύ φάσμα επαγγελματικής εμπειρίας (VC, consulting, χρηματοοικονομικά, retail, corporate management). Συμπληρωματικές ακαδημαϊκές γνώσεις Δίκτυο επιχειρηματικών επαφών και καλή γνώση της ελληνικής αγοράς. 24 Η ATTICA VENTURES – επενδυτική ομάδα

26. 25 Κεφάλαια υπό διαχείριση- Αρχικό κεφάλαιο: 30 εκ. € Διάρκεια: 10 χρόνια (δυνατότητα επέκτασης μέχρι 2 έτη) Maximum επένδυση ανά εταιρία: μέχρι 15% του κεφαλαίου Όριο επένδυσης ανά γύρο χρηματοδότησης: 1 εκ. € Προσδοκώμενο IRR: 20% Ελάχιστο ποσό συμμετοχής: 300.000 € Επενδυτική περίοδος: 5 χρόνια Εταιρίες-στόχοι: Μικρές και μικρομεσαίες όπως ορίζονται από την Ε.Ε.

27. 26 Κριτήρια επένδύσεων • Ικανά και συνεργάσιμα στελέχη με αφοσίωση στην επιχείρηση • Επιτυχημένο και σχετικό με τον κλάδο ιστορικό • Ξεκάθαρη στρατηγική ανάπτυξης • Εναλλακτικά σχέδια – σενάρια ανάπτυξης • Προϊόντα ή υπηρεσίες που απαντούν σε πραγματική ανάγκη αγοράς / καταναλωτών • Αναπτυσσόμενη αγορά ή «υπό δημιουργία» • Συνέργειες με άλλες εταιρίες ή στρατηγικούς εταίρους • Πλήρες χρηματοδοτικό πλαίσιο • Αποδόσεις ανάλογες του ρίσκου και του σταδίου της επένδυσης • Σχέση επένδυσης με συνολικό portfolio • Ορατές μέθοδοι εξόδου από την επένδυση 1 Άνθρωποι 2 Στρατηγική Αποδόσεις 3

28. www.attica-ventures.gr Ακαδημίας 34, 106 72, ΑΘΗΝΑ Τηλ: +30 210 3637663 Φαχ: +30 210 3637859