1 / 15

Íslensk málsaga Af máli verður maður kunnur

Íslensk málsaga Af máli verður maður kunnur. Framhaldsskólinn á Húsavík Ísl 212 Herdís Þ. Sigurðardóttir. Hvað er tungumál?. Tungumál er Samskiptatæki manna . Safn hljóða sem raðast í orð sem hafa tiltekna merkingu. Orðin raðast í setningar og setningar í málsgreinar .

nowles
Download Presentation

Íslensk málsaga Af máli verður maður kunnur

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Íslensk málsagaAf máli verður maður kunnur Framhaldsskólinn á Húsavík Ísl 212 Herdís Þ. Sigurðardóttir

  2. Hvað er tungumál? • Tungumál er Samskiptatækimanna. • Safn hljóða sem raðast í orð sem hafa tiltekna merkingu. Orðin raðast í setningar og setningar í málsgreinar. • 6 milljarðar manna á jörðinni tala 6000-8000 tungumál. • Tungumálin standa missterkt að vígi. • 4% af íbúum jarðar tala 96% af þeim tungumálum sem til eru! • Margir eru þó tvítyngdir, eða fleirtyngdir, þ.e. hafa tvö eða fleiri tungumál að móðurmáli.

  3. Hvað er tungumál? • Í Evrópu var algengast að samfélag manna mótaðist af einni þjóðtungu. • Ólík tungumál voru helsta forsenda fyrir skiptingu álfunnar í ríki. • Þetta er að breytast því í öllum álfunnar búa fjölmennir hópar sem tala önnur tungumál. • Margir eru því tvítyngdir eða fjöltyngdir, þ.e. hafa tvö eða fleiri tungumál að móðurmáli.

  4. Hvað er tungumál? • Mannlegt mál skiptist í talmál og ritmál. • Talmál er hin hljóðræna gerð málsins. • Hana notum við þegar við spjöllum saman; heyrum hljóðin og leggjum sama skilning í orðin sem þau mynda. • Ritmál er sú birtingarmynd málsins sem við skrifum. • Við notum ákveðin tákn fyrir tiltekin hljóð (eða hljóðasambönd) og þeir sem tala sama tungumál, og eru læsir, geta tileinkað sér merkingu orðanna. • Íslenskt stafróf samanstendur af 32 táknum sem vísa eiga til íslenskra málhljóða.

  5. Hvað er tungumál? • Tungumál er sameiningartákn þjóðar eða hóps manna og er lykill að menningarsjóðnum. • Tungumál er gildasti þátturinn í þjóðernisvitund manna ásamt sögu og trúarbrögðum. • Hvað gerist þegar þjóð tapar niður tungumáli sínu?

  6. Hvað er tungumál • Tungumál eru síbreytileg. • Umhverfið breytist og þar með málið. • Hugsun manna tekur stakkaskiptum og málið einnig. • Íslenska hefur breyst töluvert í tímans rás. • Orðaforðinn hefur breyst mjög mikið á síðustu öld. • Framburður hefur einnig breyst mikið í aldanna rás. • Beygingar og setningaskipan í íslensku hefur hins vegar haldist lítt breytt frá því land var numið. • Mállýska er það kallað þegar tilbrigði verða til í máli manna, ýmist í framburði, beygingum eða orðavali. • Með bættum samgöngum og aukinni fjölmiðlun eru íslenskar mállýskur nú á undanhaldi.

  7. Hvað getur breyst í tungumálum? • Orðaforðinn • Orðaforðinn er það sem breytist hraðast í hverju tungumáli því hann verður að endurspegla allt umhverfi manna. • Inntaksorðin breytast breytast helst því þau bera uppi merkingu. • Gamalt: skyrsá, strjúgur, skarsúð. • Nýtt: loftnet, sjónvarp, tjakkur. • Kerfisorðin breytast yfirleitt ekki. • Gamalt og nýtt: hann, hún, á, í, ekki, og, til þess að, fyrir... • Merking orða getur einnig breyst • Merking þrengist: fé. • Merking víkkar: lykill, borg. • Merking breytist: bók, skór, sæmilega.

  8. Hvað getur breyst í tungumálum? • Orðaforðinn • Merking orða getur einnig breyst • Merking þrengist: fé. • Merking víkkar: lykill, borg. • Merking breytist: bók, skór, sæmilega.

  9. Hvað getur breyst í tungumálum? • Hljóðkerfi • Hljóð geta fallið saman eða framburður breyst. • Y og i hafa sama hljóðgildi í nútímamáli en svo var ekki að fornu. • Lengd sérhljóða hefur breyst frá fornmáli. • Beygingakerfi • Gamalt: sonu (ft.) • Nýtt: synir (ft.) • Setningaskipan • Rannsaka/gera rannsókn!

  10. Hvað er mállýska? • Mállýskur verða til ef málbreytingar ganga ekki sömu leið um allt málsvæðið. • Mállýskur eru með mismunandi hætti: • Mismunandi orð um sama fyrirbæri (fress – högni, kringla – horn) • Mismunandi merking orðs eftir landshlutum (bjálfi, horn). • Mismunandi framburður orða (harðmæli – linmæli, raddaður – óraddaður framburður o.s.s frv.) • Mismunandi beygingar orða (sykurinn / sykrið). • Mismunandi orðmyndir (kóstur / kústur). • Stéttabundinn mállýskumunur.

  11. Hvað er mállýska? • Hvenær er um að ræða mismunandi mál og hvenær mállýskumun? • Ef fleiri atriði í máli eru sameiginleg en sundrandi í orðaforða, hljóðkerfi og beygingum er um afbrigði sama máls að ræða (mállýskur). • Ef fleira er ólíkt en það sem er sameiginlegt er um mismunandi tungumál að ræða. • Þessi regla er þó alls ekki einhlít; oft er ákvörðun um mál/mállýskur pólitískt atriði!

  12. Hvað er mállýska? • Hjá sumum þjóðum er mállýskumunur mjög mikill. • Þá er einni mállýsku gjarnan gert hærra undir höfði en öðrum og hún kölluð ríkismál. • Ríkismálið er sú mállýska sem mest er áberandi á opinberum vettvangi. • Ríkismál felst einkum í samræmingu framburðar en síður orðaforða og setningaskipanar. • Oft verður mállýska höfuðstaðabúa fyrir valinu sem ríkismál. • Tungumálum og mállýskum fer þó fækkandi vegna sívaxandi hnattvæðingar. • Margar þjóðir læra ensku sem hjálparmál í samskiptum þjóða á milli.

  13. Ísland: ein þjóð í einu ríki? • Á Íslandi býr ein þjóð í einu ríki. Landamæri eru náttúruleg þar sem landið er eyja. • Íslendingar eiga sameiginlega sögu og menningu og að mestu erum við einnar trúar. • Flestir landnámsmenn voru af norrænum uppruna en sumir komu frá Hjaltlandi, Orkneyjum, Bretlandi og Írlandi. • Þessir hópar blönduðust hér og smám saman varð til eitt málfélag. • Upphaflega var tungumál Íslendinga ekki kallað íslenska heldur norræn tunga/dönsk tunga.

  14. Ísland: ein þjóð í einu ríki? • Á Íslandi hefur verið eitt málfélag frá því á landnámsöld. • Þessu veldur bæði langvinn einangrun landsins frá öðrum þjóðum og að landið hefur alltaf verið tiltölulega greiðfært. • Víða um heim eru hins vegar mörg málfélög í einu ríki. • Sums staðar veldur ólík menning, trú og stjórnmálaskoðanir því að brestir eru í sambúðinni.

  15. Ísland: ein þjóð í einu ríki? • Að undanförnu hefur borist til Íslands mikill straumur innflytjenda. • Ljóst er að málsamfélagið er ekki lengur eins einsleitt og áður var og • Komandi kynslóðir munu þurfa að sjá til þess að ekki verði til stéttbundnar mállýskur þar sem ein mállýska er óæðri annarri!

More Related