BİYOLOJİK FORMULASYON

1. BİYOLOJİK FORMULASYON Prof Dr Süheyla Ünal İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

2. Formulasyon niye gerekli? • Hasta neden dolayı acı çekiyor?

3. Formulasyon niye gerekli? • Hasta neden dolayı acı çekiyor? • Nasıl tedavi etmeliyim?

4. Kim hasta? • Demografik bilgiler • Kaç yaşında • Kadın mı, erkek mi? • Evli mi, bekar ya da dul mu? • Nerede yaşıyor? • Kimlerle yaşıyor? • Ne iş yapıyor?

5. Nesi var? • Şimdi başvurmasına neden olan yakınmaları neler? • Biyolojik ve tanımlayıcı verilerin elde edilmesi • Belirtileri taradıktan sonra belirti filtresinden geçirilmesi

6. Belirti filtresi • Duygudurum • Anksiyete • Psikotik • Bilişsel • Bedensel • Madde ile ilgili • Kişilik • Diğer (Ayırıcı tanıda yararlı)

7. Psikiyatrik belirti ve bulgular İşlevsel Organik • SSS hastalıkları • ansefalit, menenjit, • kafaiçi kanama, travma • sistemik hastalık • - elektrolit dengesizliği, üremi, metabolik, endokrin, enfeksiyon, hipertansiyon, hipoglisemi • madde • kötüye kullanım, bağımlılık • intoksikasyon, yoksunluk • Psikotik bozukluklar • Duygudurum bozukluğu • Anksiyete bozukluğu • Somatoform bozukluk • Disosiyatif bozukluk • Kişilik bozukluğu • Uyum bozukluğu

8. Nasıl hastalanmış? Neler olmuş? • Şimdiki hastalığın öyküsü • Psikiyatrik hastalık öyküsü

9. Hastalığını ve tedavisini etkileyen etkenler • Madde kullanımı öyküsü • Aile öyküsü • Tıbbi hastalık öyküsü • Kullandığı ilaçlar • Allerjiler

10. Hastayı değerlendirme

11. Muayene ve tetkikler • Mental durum muayenesi • Fizik ve nörolojik muayene • Tanısal tetkikler

12. Mental Durum Muayenesi • Bilinç bozukluğu • Dikkat bozukluğu • Algı bozukluğu • Bellek bozukluğu • Düşünce bozukluğu • Duygulanım bozukluğu • Davranım bozukluğu • Fokal beyin bulguları

13. Bilinç muayenesi • Uyanıklık düzeyi • Farkında oluşluluk düzeyi • Zaman, yer, kişi yönelimi

14. Dikkat bozukluğu • Uyaranları filtreleme, odaklanma, dikkati değiştirme • İlgili uyarana dikkati yoğunlaştırırken, ilgisiz uyaranları ihmal etme olanı • Dikkati değiştirme ve odaklama becerisi Aşırı odaklanma- perseverasyon Çabuk değiştirme- çelinebilirlilik artışı

15. Dikkat bozukluğu • Basit yönergeleri yerine getirememe • Teğetsel konuşma, soruyla ilgisi çok az olan yanıt alma • Dikkatin dağılması, odaklanma güçlüğü • İnsanlara ve nesnelere karşı aşırı uyarılmışlık durumu (hipervijilans) • Tepki zamanında değişiklik

16. Dikkat muayenesi • İstemli ve istemsiz dikkat muayenesi • Bazı sözcüklerin harflerini tek tek ileri ya da geriye doğru sayma • Bir dakika içinde hatırladığı hayvan isimlerini sayma • Alfabeyi sayma • 3’er 3’er ya da 7’şer 7’şer sayma • Haftanın günlerini geriye sayma

17. Algı bozukluğu • Nesne ya da durumlara ilişkin yanlış odaklanma • Yanılsama • Görsel, dokunsal, işitsel varsanılar

18. Bellek bozukluğu

19. Bellek muayenesi • Kayıt belleği • Yakın bellek • Uzak bellek Kısa Bilişsel Muayene WMS

20. Duygulanım bozukluğu • Uyarana uygun olmayan tepki • Apati, depresyon, anksiyete, öfke, ajitasyon, eksitasyon

21. Düşünce bozukluğu • Çağrışımlarda bozulma • Teğet konuşma • Perseverasyon • Somutlaştırma

22. Davranım bozukluğu • Hiperaktivite • psikomotor aktivite artışı, aşırı uyarılmışlık, huzursuzluk, eksitabilite • Hipoaktivite • Uyanıklık ve aktivitede azalma, ilgisizleşme, sessizleşme

23. Yönetsel işlev bozukluğu • Sohlberg & Mateer (2001) • Davranışı başlatma • Davranışı durdurma • Davranışı sürdürme • Düşünce ve davranışların organizasyonu • Düşünce üretme • Farkındalık (Davranışlarını izleme ve gerektiğinde uyarlama)

24. Yatakbaşı yönetsel işlev testleri • Folstein’in Kısa Bilişsel Muayenesi • Birbirine ters yönergeler verme, go- nogo testleri • Saat çizme testi

25. Nöropsikolojik testler • Bender- Gestalt testi (Görsel-motor performans) • Weschler Memory Scale • Wisconsin Card Sorting test • Stroop Test • Trail A ve B

26. Nörofizyolojik testler • EEG • p50, p300 • VEP, SEP

27. Beyin Görüntüleme Yöntemleri • Serebral anjiogram • Bilgisayarlı tomografi • MRG • MRs • PET • SPECT

28. Laboratuvar tetkikler • Rutin biyokimya • Elektrolit düzeyleri • CBS, sedim • İdrar tetkiki • Serolojik tetkikler • Hormon tetkikleri • İlaç düzeyleri, toksisite • Lomber ponksiyon, BOS tetkikleri

29. Tedavide öncelik sırası? • Organikbeyin bozukluğu • Madde kullanım bozukluğu • Psikotik bozukluk • Duygudurum bozukluğu • Anksiyete bozukluğu • Somatoform bozukluk • Disosiyatif bozukluk • Kişilik bozukluğu • Uyum bozukluğu hiyerarşi

30. Niçin hastalanmış?

31. Ruh Sağlığı Bileşenleri Çevresel Etkenler İlişkisel yaşantılar Beyin/Zihin Genetik ve nörobiyoloji Davranış Ruh Sağlığı

34. Gen - Çevre Etkileşimi Kimyasal maruziyet Ruhsal hastalık Enfeksiyon Doğum defektleri Gen Ekspresyonu Sosyal Çevre Davranış gelişimi Fizik çevre Bakım Beslenme Büyüme Tıbbi bakım Üreme

35. Gen-Çevre Etkileşimi replication & chromatin assembly chromatin modifications • Yaşamı sürdürmek ve gelişmek için de çevresel uyaranlara uygun tepki göstermeyi gerektirir • epigenetik mekanizmalar • Türün devamı için DNA gereklidir • genetik yapı

36. 4P modeli Precipitating Protective Perpetuating Predisposing

37. Biyopsikososyal analiz

38. 4P • Predispozan: (Yatkınlaştırıcı) genetik özellikler, doğum öncesi, doğum sonrası etkenler • Precipitating: (Tetikleyici)belirtilerin başlamasına yol açan etkenler • Perpetuating: (Sürdürücü) Hastalığı devam ettirici faktörler • Protective: (Koruyucu)Hastalıktan koruyucu etkenler

39. Gelişim öyküsü • Her canlının çevreye uyumu özeldir • Erken çevresel yaşantılar korteksin gelişimini, nöral aktiviteyi ve organizasyonunu işlevsel ve yapısal olarak etkiler • Ruhsal hastalıkların birçoğu çevreye uyumsal bir yanıt olarak gelişir

40. Normal gelişim • Normal gelişim çevre uyaranlarının varlığını gerektirir • Genomun plastisitesi ve yeniden düzenlenebilir olması, çevresel uyaranlara uyum göstermeyi sağlamaktadır • Genetik etkinlik, yapısal olgunlaşma ve işlev arasında (DNA-RNA-Protein) iki yönlü bir ilişki bulunmaktadır • Genetik yapı bireyin davranışlarını ve yaşantılarını etkiler, bireyin yaşantıları da gen ifadesini etkiler

41. Gürültülü gelişim • Gelişim sırasındaki randomize olaylar fenotipte varyasyonlara neden olur • Geribildirim sistemleri bu sapmaları belirli sınırlarda tutmaya çalışır

42. Hastalık gelişim süreci • Ancak sapmalar normal sınırı aştığında patolojik görünümler ortaya çıkmaya başlar.

43. “Uyumlandırılmış fenotip” Barker Hipotezi Hastalıkların fötal kökeni Olumsuz intrauterin olaylar, doğum sonrasında yapısal/işlevsel/homeostatik programlarda kalıcı etki gösterir • Fetusun daha çok yaşama şansı • Yetişkin hastalıklarında artmış risk Bagby SP

44. YatkINLIK OLUŞTURAN ETKENLER

46. Hastalığa yatkınlaştırıcı genler • 5-HT taşıyıcı genotipi • COMT genotipi

47. Toksik etkenler • Göbek kordonu kanında 287 kimyasal maddeden 217’si nörotoksik etkiye sahiptir 208’i hayvan testlerinde doğum defektlerine ve anormal gelişime yol açmıştır

49. Doğum öncesi stres modeli Newsweek September 27, 1999

50. Doğum sırası ve sonrası etkiler • Doğum komplikasyonları • Perinatal beyin hasarı • Doğum sonrası etkiler • Anne-bebek ilişkisi • Erken dönem travmatik yaşantılar Yetişkin depresyonunda yapılan bir çalışmada çocuklukta kötü davranılmış kişilerin 5-HTT’sinde “s” alleli saptanmıştır (Caspi ve ark 2003)