Klokkenluidersbeleid binnen de publieke sector Alex Belling

1. Klokkenluidersbeleid binnen de publieke sectorAlex Belling Conferentie klokkenluiders TI Nederland Den Haag, 21-4-2009

2. Opzet Klokkenluidersbeleid binnen de overheid Ontwikkelingen op het gebied van klokkenluiden Evaluatie klokkenluidersregelingen overheid Verbeteringen in huidige regelingen(korte termijn) Advisering Stichting v/d Arbeid (STAR) en Raad v/h Overheidspersoneelsbeleid (ROP)(lange termijn) Vragen Afsluiting

3. Klokkenluidersbeleid overheid 2001: Klokkenluidersregeling voor de sector Rijk staat model voor andere overheden opstellen sectorale (model)regelingen 2003: Wijziging Ambtenarenwet i.v.m. integriteit opdracht tot opstellen klokkenluidersregelingen door overheden Rechtsbescherming voor melder te goeder trouw ambtenarenreglementen Rijk, Politie en Defensie aangepast (2006) 2008: Evaluatie klokkenluidersregelingen publieke sector aanbevelingen onderzoekers, brieven aan Tweede Kamer van 22 mei en 13 november 2008 2009: Opstellen nieuwe klokkenluidersregeling Rijk, Politie en Defensie

4. Hoofdlijnen procedure Interne melding: bij (directe) chef of vertrouwenspersoon (VPI) * Chef / VPI informeren z.s.m. hoogste ambtenaar (SG) Hoogste ambtenaar gelast (intern) onderzoek + deelt standpunt mede aan ambtenaar Externe melding: indien ambtenaar niet tevreden met interne afdoening Extern meldpunt onderzoekt melding + brengt rapport uit Bevoegd gezag bepaalt n.a.v. rapport het organisatiestandpunt en deelt dit mede aan melder * Ook rechtstreekse melding bij extern meldpunt mogelijk

5. Ontwikkelingen op het gebied van klokkenluiden

6. Evaluatie klokkenluidersregelingenin de Publieke sector Aanbevelingen onderzoekers (USBO) Uitbreiden kring van meldingsgerechtigden Verruimen begrip misstand Uitbreiden kring organisaties waarover meldingen mogelijk zijn Overbruggen kloof tussen intern en extern melden Inrichten Steunpunt voor klokkenluiders Vervangen CIO door andere externe instantie met meer onderzoekscapaciteit, ervaring en bevoegdheden Brede invoering mogelijkheid van vertrouwelijk melden Verbod op tuchtsancties etc. die verband houden met melding Verschuiven bewijslast bij sancties naar werkgever Recht op schade- c.q. onkostenvergoeding

7. Veranderingen in procedure Eén regeling (AMvB) voor Rijk, Politie en Defensie Intern melden blijft uitgangspunt * Verruiming begrip misstand door schrappen van “kwalificaties” in bijv. grove schending of groot gevaar Verruiming kring meldingsgerechtigden ook gewezen ambtenaren en “ingehuurden” Verruiming kring organisaties waarover kan worden gemeld alle overheidsorganisaties binnen sectoren Rijk, Politie en Defensie * Bevindingen uit evaluatie ondersteunen deze opvatting: - 67,5% respondenten vindt interne melding de “Koninklijke weg” - van deel personen dat afgelopen 2 jaar een vermoeden v/e misstand had, heeft 2/3 dat vermoeden ook intern gemeld

8. Verbeteringen in rechtsbescherming Concreet benoemen van soorten benadelingsbesluiten, zoals: disciplinaire straffen, ontslag of schorsing (Zorg)plicht werkgever dat ambtenaar ook anderszins wordt beschermd Vertrouwelijk kunnen melden bij VPI Plicht tot bescherming van identiteit melder bij openlijke melding in de lijn Equality of arms tegemoetkoming in kosten ambtenaarrechtelijke procedures bij benadelingsbesluit vanwege een gedane melding v/e misstand Verruiming vergoeding kosten beroepsmatig verleende rechtsbijstand indien in gelijk gesteld (redelijkheid + bovengrens uurtarief) Gelijkstelling rechtsbescherming VPI aan die van melder

9. Adviesaanvraag STAR / ROP Aanleiding (motie Heijnen) naast concreet actieplan voor publieke sector ook concreet actieplan voor private sector wens TK om één herkenbaar onafhankelijk meldpunt* klokkenluiders voor zowel publieke als private sector Adviesaanvraag: over een mogelijk op te richten onafhankelijk meldpunt voor publieke en private sector hoe implementatie STAR-code te bevorderen klokkenluidersregelingen opnemen in CAO’s vertrouwenspersonen binnen ondernemingen * Ook met advies- en verwijstaken

10. Advies STAR Positief tav een landelijk advies- en verwijspunt voor klokkenluiders Geen voorstander van een onafhankelijk meldpunt klokkenluiders voor de publieke en private sector (zoals de commissie integriteit overheid) Mbt implementatie STAR-gedragscode: Geen voorstander van wettelijke verplichting voor bedrijven om een klokkenluidersregeling vast te stellen

11. Advies ROP Onderschrijft wenselijkheid van onafhankelijk en laagdrempelig advies- en verwijspunt klokkenluiden tbv publieke en private sector Adviseert tbv overheidssectoren een Centraal Meldpunt Integriteitsschendingen Overheid in te stellen in eerste instantie voor Rijk, politie, defensie en provincies aansluiting andere sectoren mogelijk te maken Adviseert om met een model te komen dat - op langere termijn - proactief meer bescherming biedt aan de (potentiële) klokkenluider ter voorkoming van schade

12. Wat verder? Korte termijn: Doorgaan met opstellen klokkenluidersregeling voor Rijk, Politie en Defensie Commissie integriteit overheid (CIO) blijft vooralsnog de functie vervullen van Extern meldpunt voor genoemde sectoren Regeling najaar in Staatsblad (naar verwachting) Langere termijn: Kabinet buigt zich op dit moment over beide adviezen

13. Dank voor uw aandachtvragen!