Prawidłowe żywienie zaspokaja potrzeby organizmu pod względem kalorycznym, jakościowym

1. Prawidłowe żywienie zaspokaja potrzeby organizmu pod względem kalorycznym, jakościowym i ilościowym składników odżywczych Równowaga energetyczna Dobowy bilans energii wprowadzonej = energii zużytej

2. BILANS ENERGETYCZNY Wydatkowanie energii Dowóz energii Czynniki kontrolujące Genetyczne Dieta Psychiczne socjologiczne, kulturowe Ćwiczenia fizyczne Przemiana materii

3. Fizjologia układu pokarmowego

4. Mężczyźni1. mnożymy wagę x 24 godziny = podstawe zapotrzebowanie kaloryczne (BMR) 2. BMR x współczynnik aktywnosci = dzienne zapotrzebowanie kaloryczne Kobiety1. mnożymy wagę x 24 godziny = podstawe zapotrzebowanie kaloryczne (BMR) 2. BMR x 0,9 = poprawiony BMR dla kobiet 3. poprawiony BMR x wspołczynnik aktywności = dzienne zapotrzebowanie kaloryczne

5. Współczynnik aktywności: Bardzo aktywny = 1.4 - 1.5 (Codzienne intensywne cwiczenia + praca fizyczna przez większą cześć dnia) Aktywny = 1.3 - 1.4 (Codzienne intensywne ćwiczenia + praca „na nogach”) Średnio Aktywny = 1.1 - 1.2 (Ćwiczenia 3 razy/tydzien + praca siedząca) Nisko Aktywny = 1 (brak ćwiczen + praca siedząca)

6. Składniki odżywcze: • budulcowe (białka, składniki mineralne, woda) • energetyczne (tłuszcze, węglowodany) • regulujące (witaminy, składniki mineralne) Fizjologia układu pokarmowego

7. Witamina C (kwas askorbinowy) • Czynnik redukujący; • antyoksydant • niezbędny do aktywności enzymów (hydroksylaz) • synteza kolagenu, karnityny • prawidłowa struktura tk. podporowych (kości, chrząstek, tkanki łącznej) • synteza steroidów nadnerczowych, adrenaliny, kwasów żółciowych • redukcja żelaza do Fe2+wchłanianie żelaza, aktywność reduktazy folianowej • Zapotrzebowanie dobowe – 60-100 mg

8. Witamina C (kwas askorbinowy) • Niedobór – szkorbut • Osłabienie, bóle reumatyczne • Kruchość naczyń krwionośnych •  wybroczynki, • hiperkeratoza, • siniaki • wynaczynienia krwi • (skóra, mięśnie, dziąsła, stawy, kości) - „rózaniec szkorbutowy” - zahamowanie wzrostu Upośledzone wytwarzanie kolagenu, osteoidu, dentyny

10. Bomba kalorymetryczna

11. 1 kcal = 4,182 kJ

12. Kalorymetria bezpośrednia

13. Podstawowa przemiana materii /PPM/ Najmniejsze nasilenie przemian biochemicznych dostarczających organizmowi tylko tyle energii, ile potrzeba do zachowania go przy życiu w spoczynku – zachowania podstawowych czynności życiowych U dorosłych wynosi ok. 1 kcal/kg m.c/godz 38-40 kcal/m2/godz PPM zależy od: wieku, płci, masy ciała, wzrostu, stopnia aktywności poszczególnych narządów, funkcjonowania hormonów (hh. tarczycy,katecholaminy), stanu układu nerwowego, odżywienia, temp. ciała Fizjologia układu pokarmowego

14. Całkowita przemiana materii /CPM/ • Poziom przemian, który występuje w codziennych warunkach bytowych • Czynniki wpływające na CPM: • PPM • skład przyjmowanych pokarmów (10%PPM) • Swoiście dynamiczne działanie pokarmu (SDA) – wydatkowanie energii koniecznej • do asymilacji składników pokarmowych w organizmie (na 100 dostarczonych kcal): • białka – 30% • tłuszcze – 6% • węglowodany – 5% • stopień aktywności fizycznej – współczynnik aktywności fizycznej • mała – 1,4 – 1,5 • umiarkowana – 1,7 • duża – 2,0 • klimat, środowisko, Fizjologia układu pokarmowego

15. Witamina A (retinol, retinal, kwas retinowy) • składnik barwników wzrokowych • antyoksydant • wzrost, proliferacja, różnicowanie tkanek • → prawidłowa struktura i funkcja nabłonków, • → spermatogeneza, rozwój łożyska, płodu • wydzielanie śluzu • dobowe zapotrzebowanie – 1000 g (1g retinolu= 3,33 IU, 1 IU = 0,3 gretinolu) • Źródła • Prowitaminy (karoteny) • pigment pomarańczowy, zielony • 1g -karotenu = 0,167 g retinolu

16. • Vitamin jest A magazynowana w wątrobie (500,000 IU – osoba dorosła) • (dobowe zapotrzebowanie – 1000 g, 1g retinolu = 3,33 IU, 1 IU = 0,3 g retinolu) • Niedobór witaminy A • jest problemem społecznym w 118 krajach świata (Afryka, Azja) • dotyczy głównie dzieci (100-140 mln)i kobiet ciężarnych • jest główną przyczyną (podlegającej prewencji) ślepoty dotyczącej • 250 - 500 tys.dzieci rocznie • zwiększa ryzyko śmierci z powodu wtórnych infekcji • /połowa dotkniętych ślepotą dzieci umiera w przeciągu roku/

17. Niedobór • zmiany oczne • niedowidzenie o zmierzchu (nyctalopia) • suchość spojówek, rogówki (xerosis) • xerophthalmia • upośledzona funkcja gruczołów łzowych • rozmiękanie rogówki (keratomalacia) • ślepota • degeneracja nabłonków (keratynizacja) • wtórne infekcje • poronienia, wady płodu • upośledzenie wzrostu Hiperkeratoza

18. TOKSYCZNOŚĆ • ↑ 30 mg/dobę • 50 - 150 mg - dawka stosowana w dermatologii • suchość skóry, utrata włosów, splenohepatomegalia • osłabienie, bóle głowy, stawów, podokostnowe zgrubienia kk. długich • niedokrwistość • efekt teratogenny • efekt karcynogenny

19. Węglowodany • Główne pokarmowe źródło energii • 55-60% dobowego zapotrzebowania energetycznego • 10% - cukry proste • Glukoza – główne źródło energii • (komórki nerwowe, erytrocyty, komórki rdzenia nerki) • Glikogen - ↓1 % zasobów energetycznych • (wątroba - 75-100 g, mięśnie - 300-400 g) • Konieczne dla syntezy i utleniania tłuszczów • Składnik glikolipów, glikoprotein • (błony podstawne, mukopolisacharydy, mielina, hormony, receptory) • Włókna pokarmowe/zalecane spożycie – 27-40 g/d/ • Nierozpuszczalny w wodzie (celuloza, lignina) • ↑wydzielanie śliny, soków trawiennych • wiąże wodę, poprawia perystalkę jelit • Rozpuszczalny w wodzie (pektyny, gumy, śluzy roślinne) • wiąże wodę, toksyny, cholesterol

20. Dieta Kwaśniewskiego Jeżeli zasoby węglowodanów w przyjmowanym pokarmie są niższe niż 50 g glukozy na dobę to ustrój nie może zapenić zupełnego utleniania tłuszczów (do CO2 i H2O z uwolnieniem energii = ketonemia i ketonuria

21. Witamina B1 (pirofosforan tiaminy) • Dekarboksylacja oksydacyjna -ketokwasów • (pirogronian, -ketoglutaran) • Transketolacja(szlak pentozofosforanowy) - zapotrzebowanie dobowe – 1,4 – 2,0 mg - termolabilna, wrażliwa na utlenianie

22. Beri-beri • Niedobór związków wysokoenergetycznych /↓ ATP/ • Kwasica • ↓ acetylocholiny • Demielinizacja • ↓ • układ krążenia • przewód pokarmowy • układ nerwowy • ↑ stężenia kw. pirogronowego (osocze) • ↓ aktywności transketolazy (erytrocyty)

23. Niedobór -beriberi(syngaleski – nie mogę, nie mogę) • osłabienie, senność • zaburzenia pamięci i koncentracji • postać „sucha” • polineuropatia •  symetryczna, obustronna • kończyny dolne • osłabienie siły mięśniowej, • bóle, zaburzenia czucia • encefalopatia • ↑ pobudliwość, • osłabienie pamięci, depresja • postać „mokra” • objawy ze strony pp (zaparcia) • rozszerzenie naczyń • przeciążenie serca • niewydolność, powiększenie • obrzęki • postać „mieszana”

26. Cholesterol • element błon • prekursor kwasów żółciowych, witaminy D, • hormonów steroidowych • transport kwasów tłuszczowych • kwasy tłuszczowe: • wielonienasyconejednonienasycone nasycone • cholesterol całkowity ↓↓ ↑ • cholesterol LDL ↓↓ ↑ • ↑ rozwój płytek miażdżycowych

27. Tłuszcze WNKT: omega 6 (kwas linolowy) i 3 (alfa-linolenowy) • Składniki błon komórkowych i mitochondrialnych • Prekursory prostaglandyn i leukotrienów • Kwas linolowy zwiększa estryfikację cholesterolu, a więc obniża zawartość wolnego cholesterolu w hepatocytach – wzrost liczby receptorów dla LDL • Kwas eikozapentaenowy (EPA) hamuje powstawanie w trombocytach tromboksanu A2 (działanie przeciwzakrzepowe)

28. Witamina B2 (ryboflawina) • mononukleotyd flawinowy- FMN, • dinukleotyd flawinowy - FAD • składnik flawoprotein - enzymów oksydoredukcyjnych: • oksydaz: α-aminokwasowej, ksantynowej, • dehydrogenaz: aldehydowej , sukcynylowej, glicerolo-3-fosforanowej, acylo-CoA, dehydrolipoilowej, NADH • Niedobór: • Zmiany jamy ustnej Zmiany skórneZmiany oczne • Zapalenie języka (Łojotokowe) zapalenie skóry Zapalenie spojówek • Zapalenie bł. śluzowej (twarz, narządy płciowe) Łzawienie, światłowstręt • Zapalenie kącików ust • - światłoczuła, • zapotrzebowanie dobowe: 2,0 -2,8 mg • wydalanie z moczem ↓ 50µg/dobę – obj. niedoboru

29. Źródła pokarmowe

30. Witamina B6 (fosforan pirydoksalu) • Niedobór • przemiany aminokwasów • (transaminacja, dekarboksylacja) • tryptofan → serotonina, niacyna • /test obciążenia tryptofanem (2 g/kg m.c.)→↑kw. ksanturenowego/ • glikogenoliza • kwas linolowy → kwas arachidonowy • metabolizm GABA drgawki drgawki • synteza porfirynniedokrwistosc • zapotrzebowanie dobowe: 2,2 -2,6 mg • nadmiar (0,5-5,0 g/d) - obj. neurologiczne • - inaktywacja: izoniazyd, pochodne hydralazynowe (→hydrazon) • etanol (aldehyd octowy → hydroliza fosforanu pirydoksalu) • utlenianie, promienie nadfioletowe, środowisko zasadowe • zródła: drozdze, pszenica, zyto, kukurydza, watroba

31. Niacyna (B3) • koenzymy dehydrogenaz (NAD, NADP) • Niedobór – pellagra (choroba 4 D) • zapalenie skóry (dermatitis) • otepienie (dementia) • depresja • biegunka (diarrhea) • źródła: • drożdże, chude mięso, wątroba, orzechy, • pomidory, zielone warzywa • - flora bakteryjna jelit • - tryptofan (+ B1, B2, B6) • Zapotrzebowanie dobowe -18 mg

32. Niedokrwistość megaloblastyczna jest objawem dominującym w niedoborze: • kwasu foliowego • witaminy B12 • B. obu wyżej wymienionych • D. żadnej z wyżej wymienionych • Podanie kwasu foliowego może spowodować ustąpienie objawów spowodowanych niedoborem • kwasu foliowego • witaminy B12 • C. obu wyżej wymienionych • D. żadnej z wyżej wymienionych • Niedobór witaminy B12 jest najczęściej obserwowany • u osób starszych z powodu niedostatecznej zawartości w diecie • u osób starszych z powodu zaburzeń wchłaniania • u dzieci z powodu niedostatecznej zawartości w diecie • u dzieci z powodu zaburzeń wchłaniania

33. Niedokrwistość megaloblastyczna jest objawem dominującym w niedoborze: • kwasu foliowego • witaminy B12 • C. obu wyżej wymienionych • D. żadnej z wyżej wymienionych • Podanie kwasu foliowego może spowodować ustąpienie objawów spowodowanych niedoborem • kwasu foliowego • witaminy B12 • C. obu wyżej wymienionych • D. żadnej z wyżej wymienionych • Niedobór witaminy B12 jest najczęściej obserwowany • u osób starszych z powodu niedostatecznej zawartości w diecie • u osób starszych z powodu zaburzeń wchłaniania • u dzieci z powodu niedostatecznej zawartości w diecie • u dzieci z powodu zaburzeń wchłaniania

34. Witamina B12 (kobalamina) • konwersja kwasu foliowego do aktywnej postaci (metylotetrahydrofolian→tetrahydrofolian • synteza DNA • replikacja genów • Homocysteina → metionina • L-metylomalonylCoA→ sukcynyloCoA • Zapotrzebowanie dobowe: 2 µg • Zasoby w organizmie – 10 mg (wątroba)

35. Witamina B12 • Niedobór – niedokrwistość złośliwa • (↓ czynnika wewnętrznego Castle`a) • objawy neurologiczne • demielinizacja • degeneracja • zaburzenia czucia, zanik odruchów • osłabienie pamięci, koncentracji • depresja • objawy ze strony p. pokarmowego • zapalenie języka • zanik nabłonka żołądka i jelit • nudności wymioty, biegunki, zaparcia • niedokrwistość megaloblastyczna Synteza choliny (fosfolipidy, mielina) Synteza DNA

37. Folany - kwas foliowy • THFA – kofaktor w przenoszeniu grup 1-węglowych • (metylowej, metylenowej, metenylowej, formiminowej) • synteza DNA • Replikacja genów • metabolizm aminokwasów • (seryny, glicyny, histydyny, homocysteiny, metioniny) • ↓ • Formiminoglutaminian (FIGLU) • ↓ • N5-formimino-H4-folian • metabolizm fosfolipidów (synteza choliny)

38. Kwas foliowy - niedobór • niedokrwistość megaloblastyczna • objawy ze strony p. pokarmowego • zapalenie języka, biegunka • poronienia, niedorozwój łożyska, • wady wrodzone płodu • Zapotrzebowanie dobowe: 0,2 mg • Magazynowany(10 mg - wątroba) • stabilny w kwaśnych roztworach

39. Niedobór kwasu foliowego i witaminy B12

41. Białka cd. • AA niezbędne: treonina, walina, leucyna, izoleucyna, fenyloalanina, ttryptofan, histydyna, mationina i lizyna • Białko pełnowartościowe: zawiera wszystkie niezbędne AA w ilości zapewniającej równowagę przemiany azotowej

42. Równowaga przemiany azotowej • RÓWNOWAGA PRZEMIANY AZOTOWEJ = ilość azotu wprowadzanego z pokarmem = ilości azotu wydalanego z moczem, kałem i potem • Minimum białkowe = 1g białka mieszanego (zwierzęce i roślinne/1kg mc/dobę

43. Równowaga przemiany azotowej • Dodatni bilans azotowy: dzieci, kobiety w ciąży, rekonwalescencja, trening sportowy • Ujemny bilans azotowy: niedobór białka przyjmowanego z pokarmem; zwiększone straty białkowe np.białkomocz hipermetabolizm np. nadczynność tarczycy

45. Witamina D • Niedobór: hipokalcemia i zmniejszenie mineralizacji kości; dzieci – krzywica, dorośli – osteomalacja • Hiperwitaminoza: hiperkalcemia-odkładanie złogów wapniowych w tkankach miękkich i naczyniach –kamica nerek

46. Toksyczność • sporadycznie (> 800 do 3200 mg/d); zmęczenie, osłabienie, nudności, biegunka, • antagonizm względem witaminy K

47. Witamina K • γ-karboksylacja reszt kw. glutaminowego • czynników krzepnięcia (czynnika II, VII, IX, X) • innych białek (kości, nerki, łożysko) • Niedobór • Skaza krwotoczna; krwawienia • ↑ czas protrombinowy (n- 12-16 s), ↑ czas krzepnięcia (n- 4-10 min) • noworodki, niemowlęta • źródła: • Warzywa zielonoliściaste • Flora bakteryjna jelit • zapotrzebowanie dobowe – 60-80μg • Toksyczność : • Menadion→ anemia hemolityczna,

50. Najważniejsze składniki mineralne i ich dzienne zapotrzebowanie: • - Sód 600 mg • Potas 3500 mg • Wapń 800-1100 mg • Magnez 280 – 350 mg • Żelazo 11 – 17 mg