Żywienie

1. Żywienie

2. Prawidłowe żywienie zaspokaja potrzeby organizmu pod względem kalorycznym, jakościowym i ilościowym składników odżywczych Równowaga energetyczna Dobowy bilans energii wprowadzonej = energii zużytej

3. BILANS ENERGETYCZNY Wydatkowanie energii Dowóz energii Czynniki kontrolujące Genetyczne Dieta Psychiczne socjologiczne, kulturowe PPM Aktywność fizyczna SDDP

5. Bomba kalorymetryczna

6. 1 kcal = 4,182 kJ

7. Kalorymetria bezpośrednia

8. Podstawowa przemiana materii /PPM/ Najmniejsze nasilenie przemian biochemicznych dostarczających organizmowi tylko tyle energii, ile potrzeba do zachowania go przy życiu w spoczynku – zachowania podstawowych czynności życiowych U dorosłych wynosi ok. 1 kcal/kg m.c/godz 38-40 kcal/m2/godz PPM zależy od: wieku, płci, masy ciała, wzrostu, stopnia aktywności poszczególnych narządów, funkcjonowania hormonów (hh. tarczycy,katecholaminy), stanu układu nerwowego, odżywienia, temp. ciała

9. Całkowita przemiana materii /CPM/ • Poziom przemian, który występuje w codziennych warunkach bytowych • Czynniki wpływające na CPM: • PPM • skład przyjmowanych pokarmów (dieta standardowa - 10%PPM) • Swoiście dynamiczne działanie pokarmu (SDDP) – wydatkowanie energii koniecznej • do asymilacji składników pokarmowych w organizmie (na 100 dostarczonych kcal): • białka – 30% • tłuszcze – 6% • węglowodany – 5% • stopień aktywności fizycznej – współczynnik aktywności fizycznej • (wg J. Konturka) • mała – 1,4 i 1,5 • umiarkowana – 1,7 • duża – 2,0 • klimat, środowisko,

10. Składniki odżywcze: • budulcowe (białka, składniki mineralne, woda) • energetyczne (tłuszcze, węglowodany) • regulujące (witaminy, składniki mineralne)

11. Węglowodany • Główne pokarmowe źródło energii • 55-60% dobowego zapotrzebowania energetycznego • 10% - cukry proste • Glukoza – główne źródło energii • (komórki nerwowe, erytrocyty, komórki rdzenia nerki) • Glikogen - ↓1 % zasobów energetycznych organizmu • (wątroba - 75-100 g, mięśnie - 300-400 g) • Konieczne dla syntezy i utleniania tłuszczów • Składnik glikolipów, glikoprotein • (błony podstawne, mukopolisacharydy, mielina, hormony, receptory) • Włókna pokarmowe/zalecane spożycie – 27-40 g/d/ • Nierozpuszczalne w wodzie (celuloza, lignina) • ↑wydzielanie śliny, soków trawiennych • wiąże wodę, poprawia perystaltykę jelit • Rozpuszczalne w wodzie (pektyny, gumy, śluzy roślinne) • wiąże wodę, toksyny, cholesterol

12. Tłuszcze • źródło witamin rozpuszczalnych w tłuszczach • źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych: • omega 6: kwas linolowy  kwas arachidonowy, kwas dihomo--linolenowy • - źródła: olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany) • omega 3: kwas alfa-linolenowy → kwas eikozapentaenowy, kwas dokozaheksaenowy • - źródła: ryby, olej sojowy, rzepakowy, bezerukowy, orzechy • skoncentrowane źródło energii • (15-30% dobowego zapotrzebowania energetycznego) • izolacja termiczna, ochrona przed urazami • uczucie sytości (!)

13. Tłuszcze WNKT: omega 6 (kwas linolowy) i 3 (alfa-linolenowy) • Składniki błon komórkowych i mitochondrialnych • Kwas linolowy zwiększa estryfikację cholesterolu, a więc obniża zawartość wolnego cholesterolu w hepatocytach – wzrost liczby receptorów dla LDL • Kwas arachidonowy - prekursor prostaglandyn, leukotrienów • Kwas eikozapentaenowy (EPA) hamuje powstawanie w trombocytach tromboksanu A2 (działanie przeciwzakrzepowe)

14. Cholesterol • element błon • prekursor kwasów żółciowych, witaminy D, • hormonów steroidowych • transport kwasów tłuszczowych • Wpływ kwasów tłuszczowych na poziom cholesterolu • wielonienasyconejednonienasycone nasycone • cholesterol całkowity ↓↓ ↑ • cholesterol LDL ↓↓ ↑ • ↑ rozwój płytek miażdżycowych

16. BIAŁKA - ROLA • źródło niezbędnych aminokwasów • elementy strukturalne • enzymy, hormony, neuromodulatory, neurotransmitery • transportery tlenu (hemoglobina) • czynniki utrzymujące ciśnienie osmotyczne (albuminy) • czynniki utrzymujące równowagę kwasowo-zasadową • (albuminy i hemoglobina) • czynniki transportujące (albuminy, globuliny) • przeciwciała (globuliny) • składniki chromatyny (nukleoproteiny) • źródło energii (powinny pokrywać 10-15% dobowego zapotrzebowania energetycznego) • Minimum białkowe: 0,8 – 1 g białka mieszanego / kg masy ciała / dobę • - czynniki determinujące zapotrzebowanie: • wiek, ciąża, laktacja, profil hormonalny, stan układu nerwowego, choroby, wartość biologiczna przyjmowanego białka

17. Białka • Białko pełnowartościowe (I grupy)– głównie zwierzęce - zawiera wszystkie niezbędne AA w ilości i proporcjach zapewniających ich maksymalne wykorzystanie do syntezy białek organizmu oraz zachowania równowagi przemiany azotowej • Białko niepełnowartościowe (II grupy) - roślinne • AA egzogenne - niezbędne: treonina, walina, leucyna, izoleucyna, fenyloalanina, tryptofan, metionina, lizyna, histydyna • AA wytwarzane w organizmie z AA egzogennych: • Tyrozyna ( z fenyloalaniny) • Cysteina (z metioniny)

18. Równowaga przemiany azotowej • RÓWNOWAGA PRZEMIANY AZOTOWEJ ilość azotu wprowadzanego z pokarmem = ilości azotu wydalanego z moczem, kałem i potem • Dodatni bilans azotowy: • okresy wzrostu i rozwoju (dzieci, kobiety w ciąży) • rekonwalescencja • trening sportowy • Ujemny bilans azotowy: - niedobór białka przyjmowanego z pokarmem - zwiększona utrata białka (np. białkomocz) - hipermetabolizm (np. nadczynność tarczycy)

19. ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA 1. Dbaj o różnorodność spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej. 3. Produkty zbożowe powinny być dla Ciebie głównym źródłem energii (kalorii). 4. Spożywaj codziennie co najmniej dwie duże szklanki mleka. Mleko można zastąpić jogurtem, kefirem, a częściowo także serem. 5. Mięso spożywaj z umiarem. 6. Spożywaj codziennie dużo warzyw i owoców. 7. Ograniczaj spożycie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych, a także produktów zawierających dużo cholesterolu i izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych. 8. Zachowaj umiar w spożyciu cukru i słodyczy. 9. Ograniczaj spożycie soli. 10. Pij wystarczającą ilość wody. 11. Nie pij alkoholu.

20. Zapotrzebowanie kaloryczne • Ciąża • I trymestr zapotrzebowanie kaloryczne bez zmian • II i III trymestr zapotrzebowanie wzrasta o 300-500 kcal/dobę (wiek, styl życia, aktywność fizyczna) – 2500-2700 kcal/dobę • Przyrost masy ciała w ciąży • BMI przed ciążą: <19,8 – 12,5-18 kg • 19,8 – 25 – 12,5-16 kg • 25,1-29,9 – 7-11,5 kg • >30 - <7kg

21. Karmienie • Zapotrzebowanie wzrasta o więcej niż 500 kcal/dobę • 2700-3000 kcal/dobę

22. Najczęściej popełniane błędy żywieniowe Nieregularne spożywanie posiłków Niejedzenie śniadania Spożywanie głównego posiłku wieczorem Dieta źle zbilansowana pod względem jakościowym i ilościowym

23. Najczęściej popełniane błędy żywieniowe Codzienne jedzenie słodyczy Spożywanie zbyt małej ilości warzyw i płynów Brak kontroli nad jakością spożywanych posiłków Zaniżanie w samoocenie ilości spożywanych pokarmów

24. Otyłość epidemia XXI wieku

25. Metody oceny otyłościBMI = waga (kg) / wzrost (m2) Niedowaga BMI  18,5 Norma BMI = 18,5-24,9 Nadwaga BMI = 25-29,9 Otyłość BMI > 30 Otyłość olbrzymia BMI  40

26. Metody oceny typu otyłości Otyłość brzuszna: >94 (102)cm dla mężczyzn >80 (88)cm dla kobiet

27. Ile kilogramów powinno się redukować i w jakim czasie ? chudnąć jeść 1 kg  1000kcal tygodniowo dziennie Spalenie 7000 kcal oznacza redukcję 1 kg masy ciała (tkanki tłuszczowej lub mięśniowej)

28. Ilość kcal dziennie w diecie redukującej (1000 kcal) Produkty zbożowe 260 kcal Warzywa 200 kcal Owoce 100 kcal Mleczne 190 kcal Nabiałowe 120 kcal Mięsne 90 kcal Tłuszcze 40 kcal Ogółem 1000kcal/dobę

29. Przybliżona wartość kaloryczna poszczególnych posiłków (1000kcal) Śniadanie 200 kcal Śniadanie II 150 kcal Obiad 350 kcal Podwieczorek 100 kcal Kolacja 200 kcal

30. Witaminy • Podział : - rozpuszczalne w wodzie • rozpuszczalne w tłuszczach • Źródła, rola, objawy niedoboru, toksyczność • Makro- i makroelementy