Szymon Tumielewicz Zastępca Dyrektora Departament Zrównoważonego Rozwoju

1. Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020) Szymon Tumielewicz Zastępca Dyrektora Departament Zrównoważonego Rozwoju

2. Cel powstania dokumentu • Wzmocnienie filaru adaptacyjnego w polityce klimatycznej. • Zmniejszenie wrażliwości kraju na zmiany klimatyczne. • Stworzenie warunków dla stabilnego rozwoju społeczno-gospodarczego w obliczu ryzyk zw. ze zmianami klimatu. • Impuls dla innowacyjności Polityka klimatyczna mitygacja adaptacja

3. Geneza powstania SPA 2020 • Opracowanie SPA2020 wynika z wymogów Komisji Europejskiej określonych w 2009 r. w Białej Księdze - Adaptacja do zmian klimatu: Europejskie ramy działania, COM(2009)147. Celem Unii jest przygotowanie kompleksowej unijnej strategii adaptacji, która ma powstać w 2013 r. Adaptacja jest również włączona do kluczowych polityk UE (polityka zagraniczna, polityka spójności, wspólna polityka rolna). • SPA2020 jest elementem szerszego projektu badawczego o nazwie KLIMADA, realizowanego przez Instytut Ochrony Środowiska na zlecenie MŚ, ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. KLIMADA kierunki adaptacji w perspektywie 2070

4. Główne fazy projektu Prace w projekcie zostały podzielone na 2 główne fazy

5. Faza przygotowawczo- analityczna

6. Faza I2009-2010 Komitet Sterujący (2009 r.) osoby nominowane przez Ministrów oraz szefów urzędów i jednostek centralnych, który sterował procesem oraz podejmował decyzje według właściwości Zespół Realizacyjny (2010 r. ) instytucje/jednostki wskazane przez Komitet Sterujący) –ponad 40 instytucji Grupy Zadaniowe (2010 r.)i koordynatorzy poszczególnych grup GŁÓWNE PRODUKTY FAZY I: • scenariusze zmian klimatu dla Polski • sektory „wrażliwe” • narzędzia adaptacji • wstępne koszty

7. Scenariusze klimatyczne dla Polski Scenariusz wiązkowy zmian sum opadów w Polsce w sezonie letnim dla okresów 2011-2030 i 2081-2100. Mapy prezentują zmiany w % w stosunku do wartości średniej z okresu 1971-1990 Źródło: Projekt KLIMAT Wpływ zmian klimatu na środowisko gospodarkę i społeczeństwo IMGW 2012

8. Faza wykonawcza przygotowanie dokumentu rządowego SPA 2020

9. FAZA II 2012-2013Dotychczasowe działania wiosna - lato 2012 r.- koncepcja dokumentu SPA 2020, struktura i wstępny projekt październik – listopad 2012 r. - uzgodnienia wewnętrzne grudzień 2012 r. - akceptacja SPA 2020 przez Kierownictwo Resortu grudzień 2012 r. - przekazanie SPA 2020 do wstępnych uzgodnień międzyresortowych styczeń – luty 2013 r. – prowadzenie uzgodnień międzyresortowych i SOOŚ

10. Zakres SPA 2020 • diagnoza i scenariusze zmian klimatu • cele i kierunki działań adaptacyjnych, które należy podjąć w najbardziej wrażliwych sektorach i obszarach w okresie do roku 2020 w odniesieniu do: gospodarki wodnej, rolnictwa, leśnictwa, różnorodności biologicznej (w tym NATURA 2000), zdrowia, energetyki, budownictwa i gospodarki przestrzennej, obszarów zurbanizowanych, transportu, obszarów górskich, strefy wybrzeża. • działania adaptacyjne, w tym działania priorytetowe, wskazuje podmioty odpowiedzialne za ich realizację oraz podaje wskaźniki monitorowaniai oceny realizacji przyjętych celów. • ramy finansowe

11. KONCEPCJA Powiązania z innymi dokumentami strategicznymi

12. SPA 2020 w systemie dokumentów strategicznych SPA 2020

13. Powiązanie SPA 2020 ze strategiami zintegrowanymi

14. Gospodarka wodna i morska Powodzie i podtopienia Niedobory wód Sztormy

15. Zmiany klimatu - wzrost natężenia zjawisk ekstremalnychprzykład Wisły 2010 r.

16. Zmiany klimatu - wzrost natężenia zjawisk ekstremalnychprzykład Wisły 2012 r.

17. Rolnictwo i obszary wiejskie Powodzie, susze, silne wiatry Zmienność plonowania Rozwój szkodników

18. Energetyka Silne wiatry i ekstrema pogodowe Oblodzenia sieci przesyłowych Niedobory wód (do chłodzenia)

19. Różnorodność biologiczna Migracja nowych inwazyjnych gatunków Zmiany w reżimie hydrologicznym Intensyfikacja erozji

20. Transport Zjawiska ekstremalne Zmiany chwilowych warunków pogodowych Wyższe stany wody

21. Miasta i polityka przestrzenna Miejska wyspa ciepła, kontrasty termiczne Powodzie Deszcze nawalne i podtopienia Deficyt wody

22. Szczególna wrażliwość miast na zmiany klimatu

23. Krajowa Polityka Miejska (KPM) • Założenia Krajowej Polityki Miejskiej (KPM) odnoszą się do zmiany klimatu, jako wyzwania horyzontalnego, specyficznie ujawniającego się w miastach. • Wymienione w tym dokumencie wyzwania: • wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną • zapewnienie ciągłości zaopatrzenia w energię elektryczną, • zarządzanie zasobami wody, • poprawa efektywności energetycznej poprzez m.in. termomodernizację budynków, przyłączanie mikroźródeł energii odnawialnej, modernizację istniejących miejskich jednostek wytwarzania i przesyłu energii, inteligentne systemy pomiarowe …mają bezpośredni związek z adaptacją i są spójne ze SPA 2020. • Niezbędne rozwinięcie kwestii adaptacyjnych w trakcie dalszych prac nad KPM

24. Miastawnioski z raportu EEA Główne wyzwania stojące przed miastami w kontekście zmian klimatu: • wysokie temperatury i fale upałów (fale upałów przyczyniły się do śmierci około 70 000 osób w czasie czterech miesięcy lata 2003 r. w Europie Środkowej i Zachodniej. Przewiduje się że czas trwania, częstotliwość i/lub intensywność fal upałów będzie wzrastać) • powodzie (w roku 2002 w 6 krajach członkowskich UE wystąpiły powodzie. Spowodowane straty szacuje się na około 21 mld USD) • deficyt wody i susze (czynniki społeczno-ekonomiczne, takie jak wzrost liczby ludności, wzrost konsumpcji i użytkowania gruntów zaostrzają problem niedoboru wody. Przewiduje się, iż w Europie stan zasobów wodnych będzie maleć na skutek rosnących rozbieżności pomiędzy zapotrzebowaniem na wodę a jej dostępnością).

25. Adaptacja w miastach a kwestia demograficzna wiek mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 2012 • Struktura demograficzna rzutuje istotnie na ocenę wrażliwości miasta

26. Mieszkańcy powyżej 65 roku Procentowy udział ludzi w wieku ponad 65 lat w ogólnej liczbie mieszkańców poszczególnych miast powyżej 100 tys. wg stanu na rok 2011 Źródło: Opracowanie Bożena Degórska Marek Degórski na potrzeby projektu SPA

27. SPA 2020Zagadnienia horyzontalne

28. SPA 2020Zagadnienia horyzontalne

29. SPA 2020Zagadnienia horyzontalne

30. SPA 2020Zagadnienia horyzontalne

31. Finansowanie

32. Finansowanie działań adaptacyjnych * suma faktycznych strat W celu przeprowadzenia oceny kosztów adaptacji do zmian klimatu MŚ zwróciło się do resortów i instytucji im podległych o przekazanie danych nt. działań adaptacyjnych oraz o oszacowanie kosztów ich realizacji w latach 2014-2020. Na tej podstawie, oraz w oparciu o analizy eksperckie, dokonano szacunku kosztów wdrażania SPA2020, jak również wskazano szacunkowe koszty bezczynności. Łączne szacowane koszty działań adaptacyjnych (w tym działań zawartych w innych strategiach rządowych) wynoszą 81 mld zł. (koszty działań SPA 2020 – 62 mld zł). Prawdopodobną konsekwencją niepodjęcia działań adaptacyjnych mogą być straty na poziomie:

33. Udział w kosztach (%) w podziale na sektory … oraz stosunek do skumulowanego PKB (%) do 2020 r.

34. Główne źródła finansowania Środki krajowe publiczne (w tym system funduszy NFOŚiGW/ wfośigw, budżet państwa, budżety jst) Środki UE (krajowe i regionalne programy operacyjne, LIFE) Środki prywatne

35. System wdrażania SPA 2020 • krajowy i regionalny/lokalny wymiar adaptacji (SPA 2020 a strategie rozwoju województw / kompleksowe miejskie plany adaptacji) • W SPA 2020 zaproponowane zostały działania szczególnie istotne do przeprowadzenia w województwach • Działania jak np. ochrona przeciwpowodziowa czy tworzenie systemów wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami powodziowymi dotyczą większości województw • system instytucjonalny czy "miękka" koordynacja? • zaangażowane podmioty • administracja szczebla centralnego • samorządy województw • samorządy lokalne • przedsiębiorcy

36. AdaptacjA na FORACH GLOBALNYCH

37. Adaptacja w skali globalnej • Państwa biedne oraz państwa wyspiarskie najbardziej narażone na negatywne skutki zmian klimatu • Bank Światowy, regionalne banki rozwoju, ONZ, OECD - zaangażowane w działania adaptacyjne • Globalne wysiłki adaptacyjne w ramach Konwencji Narodów Zjednoczonych ws. Zmian Klimatu opierają się na: • zwiększaniu odporności krajów i społeczeństw na niekorzystne skutki zmian klimatu poprzez podnoszenie świadomości, zwiększanie poziomu wiedzy (Nairobi WorkProgramme); • Planowaniu krajowych działań i wsparciu krajów najuboższych w wypracowywaniu strategii adaptacyjnych (National Adaptation Plans); • Finansowaniu działań adaptacyjnych w krajach najuboższych (Adaptation Fund).

38. Adaptacja w UE

39. Strategia Adaptacyjna UE Dokument ramowy zawierający kierunkowe wytyczne w zakresie adaptacji do zmian klimatu dla państw członkowskich i regionów UE. Główne założenia: zwiększenie świadomości nt. wagi adaptacji, wymiana informacji (climate-adapt.eea.europa.eu), współpraca i partnerstwo, zintegrowane podejście – włączenie kwestii adaptacyjnych do innych polityk.

40. Francjaudział sektora prywatnego Przykłady inicjatyw w sektorze prywatnym związanych z adaptacja do zmian klimatu: • Energetyka jądrowa • Modernizacja systemów chłodzenia w energetyce • Zmiany sezonowe w konserwacji elektrowni • Instalacja systemów pozwalających ograniczyć zanieczyszczenie termiczne • Transport kolejowy • Koncepcja innowacyjnych dworców (Bellegarde) • Przegląd standardów projektowania dróg kolejowych

41. Szwecja "miękka" koordynacja kwestii adaptacyjnych • Koordynacja opiera się na: • ocenie ryzyk dla poszczególnych obszarów i sektorów, • wymianie informacji i wiedzy poprzez portal internetowy, • formułowaniu rekomendacji dla „policy makers” w poszczególnych sektorach (za projektowanie i wdrażanie działań adaptacyjnych odpowiadają w ramach swoich kompetencji ministrowie sektorowi oraz władze regionalne i lokalne).

42. Dalsze działania • kwiecień 2013 r. • konsultacje społeczne, • seminarium eksperckie w ramach projektu KLIMADA (IOŚ-MŚ) – 15.04 • uruchomienie platformy internetowej nt. adaptacji - KLIMADA • czerwiec 2013 r. – przyjęcie SPA 2020 przez RM • jesień 2013 r. – opracowanie materiału uzupełniającego w zakresie adaptacji w perspektywie do r. 2070 • listopad 2013 r. – COP 19 i konferencja nt. adaptacji

43. Strona internetowa Ministerstwo Środowiska we współpracy z Instytutem Ochrony Środowiska rozpoczęło pracę nad utworzeniem platformy internetowej „KLIMADA”, która zostanie uruchomiona na przełomie kwietnia-maja 2013 roku. Strona https://klimada.mos.gov.plbędzie nowoczesnym portalem, na którym znajdą się wszelkie informacje dotyczące zmian klimatu i adaptacji do tych zmian.

44. Dziękuję za uwagę