Türkiye’de Emek Piyasası Performansı: Yüksek İşsizlik Oranının Azaltılması

1. Türkiye’de Emek Piyasası Performansı:Yüksek İşsizlik Oranının Azaltılması Andrew N. Vorkink Türkiye Ülke Direktörü 7 Mart 2006 - TISK Ankara Toplantısı

2. Neler Oluyor?

3. Büyüme Oranları Yüksek, ancak Genel İstihdam Artışı Oranı Çok Küçük Artışın sadece yüzde 15’ini çalışma çağındaki nüfus oluşturuyor Çalışma çağındaki nüfusta gerçekleşen artışın sadece %15’i Üretimdeki yüksek büyüme oranları istihdam artışına DEĞİL, daha çok, zaten istihdam edilmiş olan kişilerin daha uzun saatler çalışmasına neden olmuştur.

4. 2005 yılında bazı Sektörlerdeki kayda değer İstihdam Artışına karşın İşsizlik Oranları ısrarlı bir şekilde yüksekliğini korudu 2005 yılında toplam istihdamdaki net artış Sanayi, inşaat ve hizmet sektörlerindeki istihdam 2005 yılında kayda değer bir artış gösterdi. Ancak tarımdaki istihdam azalması, piyasaya daha fazla genç insanın girmesi ile birlikte, ekonomideki genel büyümeyi sınırlandıracak derecede büyüktü. Sonuç olarak, 2005 yılında işsizlikte hiçbir azalma olmadı.

5. İstihdam Neden önemli?

6. İstihdam neden önemli? Türk ekonomisindeki iyileşme etkileyici bir şekilde güçlü olmuştur.GSMH’daki büyüme 2002-2005 döneminde ortalama olarak yüzde 7’nin üzerinde gerçekleşmiştir.Enflasyon ve faiz oranları önemli ölçüde düşüş göstermiştir.Mali dengeler iyileşmiş ve borç oranları düşmektedir. Ancak düşük istihdam artışı nüfusun büyük bir kesiminin ekonomik büyümeden faydalanmasına engel olmaktadır.

7. Hem Büyüme hem de İş Önemli! Türkiye, yüksek büyüme oranlarını sürdürmek ve AB’ye girişi sürecinden faydalanmak için ekonomide reform yapmaya ve reformların kapsamını genişletmeye devam etmelidir. Ancakişsizliğin hızla azaltılması için sadece büyüme yeterli değildir – Emek piyasasının, iş ortamının ve beceri koşullarının iyileştirilmesinin yanı sıra ekonomide sürdürülebilir hızlı büyüme ile yeni işler yaratılabilir. İş olmadan büyüme, sürekli yüksek işsizliğin oluşturduğu baskılar arttıkça reformlara verilen sosyal ve politik desteği etkileyebilir.

8. İstihdam neden bu kadar Önemli? Türkiye AB gelir düzeylerine yaklaşamamaktadır. Düşük istihdam yaratımı ve istihdam oranlarındaki azalma kişi başı GSYİH’daki büyümenin daha yavaş olmasının ana nedenini oluşturmaktadır. 2004 yılında 46,1 olan Türkiye’deki istihdam oranı, AB15’e göre 19, AB10’a göre ise 10 yüzde puanı daha düşüktür.

9. Sorunlar nelerdir?

10. İstihdamın Artırılması Daha fazla yatırım ve finansman çekilmesi suretiyle ekonomideki yüksek büyümenin sürdürülmesi ve aynı zamanda daha fazla ve daha kaliteli iş imkanları yaratılması

11. Kapsamlı bir Reform Programı Reform Alanları Sonuç Yatırım Ortamı Mali Piyasalar Daha Fazla ve Daha İyi İş İmkanları Emek Piyasaları Teknoloji, Bilgi, Kalite, İnovasyon ve İş Becerileri Dört geniş kapsamlı reform alanında eş zamanlı olarak gerçekleştirilecek çalışmalarla birlikte

12. Yüksek kayıt masrafları ve icra-iflas reformlarının belirsiz sonuçları İşe başlama maliyetlerinde kayda değer bir düşüş sağlanmış olmakla birlikte 1.000 ABD $’ı ile kişi başına GSMG’in % 28’ini temsil eden kayıt masrafları hâlâ çok yüksektir. İcra-iflas kanununda yapılan reformlar henüz bu verilere yansımamıştır.

13. İş yapma kolaylığı konusunda iyileşmeler işsizliği azaltabilir Tahmini düşüş Düşüş Sonrası Tahmini Oran En kolay En Zor İş ortamındaki iyileşmeler işsizliğin yüzde 1 ile 4 puan arasında düşmesini sağlayabilir. Örneğin, Türkiye’nin en üst düzeyde performans gösteren ülkelerdeki ortalama iş ortamını benimsemesi halinde, işsizlikte, yüzde 4 puan kadar bir düşüş beklentisi gerçekleşecektir, - kişi başına düşen gelirle uyumlaştırılmış. Başka bir deyişle, işsizlik oranı, yaklaşık yüzde 10’dan yüzde 6’ya düşebilecektir.

14. 20 Singapur Estonya Macaristan 10 Bulgaristan İspanya Çin Slovakya Romanya Polonya Türkiye 0 3.2 3.8 4.6 2005 yılına kadar Türkiye’nin elde ettiği DYY sınırlı düzeydeydi GSYİH’nın yüzdesi cinsinden Brüt DYY GSYİH’nin %’si cinsinden DYY DYY-Gelir İlişkisi (2003) Kişi başına GSYİH, SGP denklemi DYY, geçtiğimiz son 15 yıl içinde dünya genelinde 12 kat artış göstermekle birlikte Türkiye’de durgun kalmıştır, bu da ülkenin Pazar payını kaybetmiş olduğu anlamına gelmektedir.Artışı engelleyen etkenler arasında zayıf yatırım ortamı ve yasal ve kurumsal sınırlamalar sayılabilir.Son zamanlarda meydana gelen gelişmeler ümit vaat etmektedir. Buna karşılık, Türkiye’nin yılda 9 milyar ABD $’ı seviyesini sürdürmesi halinde bile, GSMH’nın yaklaşık yüzde 2,5’u oranında DYY alacaktır – ki bu ihtiyaç duyulan miktarın ve önemli rakiplerinin elde ettiği oranın çok altındadır.

15. Mali sektör küçük ama kredi verme oranı daha da küçük Tasarrufların seferber edilmesi iyi olmakla birlikte, sermaye piyasaları da dahil olmak üzere mali sektör, özel sektöre yatırım sermayesi sağlamada gereken performansı gösterememektedir. Mali sektör altyapısı zayıftır. İyileştirilecek alanlar arasında: kredi büroları, taşınır teminat rejimi, sözleşmelerin uygulanması, vergilendirme rejimi, mikro-finans çerçevesi, konut dışı menkul kıymet ipotekleri, mali rapor verme, şirket yönetimi, banka dışı mali aracı kurumlar, hisse senedi piyasaları, devlet bankalarının özelleştirilmesi.

16. Yüksek ücret dışı emek maliyeti Özellikle diğer etkenlerle birleştiğinde, bordro vergileri, uluslararası standartlara göre önemli ölçüde daha yüksek.

17. Yüksek tarımsal istihdam ve kayıt dışılık

18. İstihdam mevzuatının katılığı, 2004 Daha katı Daha esnek Türkiye, OECD’deki en katı istihdam mevzuatına sahiptir.

19. Yüksek kıdem tazminatı ödemeleri Kıdem tazminatı ödemeleri diğer ülkelere göre çok daha cömert.

20. İstihdam mevzuatının esnek olmamasıkadınlara ve gençlere daha fazla zarar vermektedir Özel Sektör İstihdamında Kadınların Payı Gençlerin İşsizliği Yüksek koruma sadece kayıtlı sektörde zaten çalışmakta olanlara yarar sağlamaktadır. Kayıtlılığa engel olmakta ve kadınların ve gençlerin emek piyasasının dışında tutulmasına yol açmaktadır. Türkiye’de genç üniversite mezunları arasındaki işsizlik oranı yüzde 38,5’tur. Çalışma yaşındaki kadınların sadece yüzde 24’ünün işi vardır.

21. İş yapma kolaylığı konusunda iyileşmeler kayıt dışılığı azaltır Beklenen azalma Azalma Sonra-sında Beklenen pay En kolay En zor En kolay En zor İş Yapma Kolaylığına Göre Sıralanmış Ülkeler, kartil İş ortamı reformları, kayıt dışı faaliyetlerin GSYİH içindeki oranında yüzde 9’luk bir düşüş sağlayabilir.

22. Net gelirle brüt ücret arasında yüksek fark Ortalama brüt ücretin yüzdesi olarak ele geçen kazanç OECD ülkeleri arasında Türkiye ele geçen kazançla brüt ücret arasındaki en yüksek farka sahip – bu da kayıt dışılığı teşvik ediyor.

23. Türkiye’deki orta öğretim öğrencilerinin çoğu düşük seviyede öğrenme yeterliliğine sahip OECD/PISA 2003 Yeterlik Seviyesine göre 15 Yaşındaki Öğrencilerin Dağılımı (Türkiye, AB ve OECD) Türk öğrencilerin büyük bir çoğunluğu, temel yetenekler ve matematikte problem çözme, okuma, ve fen konularında en düşük yeterlik düzeyinde performans gösteriyor – bu da AB seviyelerinin çok altında. Bunlar, gelecek yıllardaki üretkenlik kazanımları ve yaşam boyu eğitim için gereken becerileri oluşturuyor.

24. Aşılması Gereken Güçlükler

25. Düşük istihdam oranları, özellikle kadınlar arasında 2010 Lizbon Hedefleri % 70 % 67 % 55 2004 Yılındaki İstihdam Oranları (15-64 Yaş Arası)

26. İstihdam Yaratılması -Ne yapılabilir?

27. Kayıt Dışılığın Azaltılması AB koşullarına uyumla ilgili olarak Ticaret Kanunun Gözden Geçirilmesi Kayıt ücretleri ve lisanslarının azaltılması ve bunların yerine daha iyi rapor verme ve daha sağlam yaptırımlar getirilmesi Sosyal güvenlik kurumlarındaki reformlara destek sağlanması amacıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı çalışma müfettişlerinin sayısının artırılması Vergi sisteminin daha da sadeleştirilmesi ve vergi idaresinin fonksiyonel yeniden yapılandırılmasının sonuçlandırılması

28. Rekabetin Artırılması ve DYY’ın Desteklenmesi Rekabet Kurumunun regüle edilen sektörlerdeki sorumluluklarının açıklığa kavuşturulması; özelleştirmede rekabetin korunması; küçük firmalar için uyum yükünün azaltılması. Devlet yardımlarının izlenmesi, haksız rekabetin aşama aşama düzeltilmesi ve bir devlet yardımı izleme kurumu oluşturulması DYY’ı desteklemekle görevli devlet kurumlarının kurumsal performanslarının değerlendirilmesi

29. Ücret dışı Emek Maliyetinin Azaltılması Kıdem tazminatı ödemelerinin uluslararası düzeye getirilmesi Kıdem tazminatına hak kazanmak için gerekli olan asgari istihdam süresinin artırılması Emeğe uygulanan bordro vergilerinin azaltılması

30. İşsizlere sağlanan Yardımların Artırılması İşlerin değil, İşçilerin Korunması İşsizlik Sigortası katkılarının azaltılması İşsizlik Sigortasına hak kazanma koşullarının kolaylaştırılması İşsizlik yardımlarının asgari ücrete bağlanması yerine daha yüksek bir hedef belirlenmesi

31. Emek Piyasasının Esnekliğinin Artırılması • Ekonomik nedenlerle sabit dönemli sözleşmelere olanak tanınması • İş bulma kurumlarının firmalara geçici işçi hizmetleri sunmasına izin verilmesi

32. Aktif Emek Piyasası Politikalarının (AEPP) Etkinliğinin Artırılması AEPPlarının ve hizmetlerin maliyet ve yararlarının değerlendirilmesi için kapsamlı analizler gerçekleştirilmesi (a) AEPPları için hedefler belirlenmesi ve (b) hedeflere uygunluğun izlenmesi için bir sistem kurulması İş bulma ofisleri ve iş bulma hizmetleri de dahil olmak üzere AEPPlarındaki genel harcamaların artırılması.

33. Mali Sektörün Etkinliği ve Rekabetçiliğinin Artırılması Devlet bankalarının özelleştirilmesine devam edilmesi Sigortacılık hizmetleri için AB koşullarıyla uyumlu bir çerçeve kanun çıkarılması Birincil ‘mortgage’ (konut finansman sistemi) piyasasını desteklemek üzere kanun çıkarılması ve ikincil piyasalara yönelik düzenleme getirilmesi – daha sonra da ticari ipoteklerin kapsama dahil edilmesi Tüketiciler ve şirketlerin ticari faaliyetlerine yönelik kredi büroları için yasal ve düzenleyici çerçevenin geliştirilmesi Taşınırların teminat gösterilmesi ile ilgili olarak teminat faizleri için yasal çerçeve ve etkili bir başvuru sisteminin oluşturulması

34. Teknoloji Kazanımı ve İnovasyon Kapasitesinin Artırılması Ulusal bir inovasyon (yenilik) stratejisi geliştirilmesi ve Ar&Ge çalışmalarının artırılması İnovasyon politikası ve düzenleyici çerçevenin AB koşulları ile uyumlu hale getirilmesi Teknoparkların sonuçları ve mali etkilerinin değerlendirilmesi; Ar&Ge mali teşvik programları, uygun hibe ve krediler AB’nin karşılıklı tanıma anlaşması yaptığı ülkelerin test ve standartlarının benimsenmesi

35. Eğitim Sisteminin İyileştirilmesi Hem üniversite öğrenimine hem de istihdama hazırlık olarak, tüm orta öğretim mezunlarına akademik becerilerin yanı sıra uygulamalı yetkinliklerin de kazandırılması amacıyla müfredatta değişiklik yapılması Mesleki ve genel orta öğretim öğrencileri arasındaki katı ayrımın ortadan kaldırılması ve bu arada mesleki becerilerin tüm öğrencilere sunulması ÖSS’nin öğrencileri tüm akademik disiplinlerde öğrendiklerini göstermek üzere sınayan yüksek standartlara sahip modern bir sınav üretim kaynağı olarak yeniden yapılandırılması

36. Türkiye hem büyüme hem de istihdam sağlayabilir