Dane INFORMACYJNE

2. Dane INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: Zespół Szkół z Oddziałami Integracyjnymi w Kielnie • ID grupy: 96/96_MP _G1 • Opiekun: Zdzisław Malinowski • Kompetencja: matematyczno - przyrodnicza • Temat projektowy: Jestem w ruchu • Semestr/rok szkolny: 2/2010/2011

3. Tę prezentację, która z pewnością pomoże wszystkim w nauce fizyki i biologii, polecamy uczniom i nauczycielom. W celu indywidualnego tempa odtwarzania prezentacji, przełączanie slajdów i poszczególnych animacji wymaga kliknięcia.

4. Jestem w ruchu GIMNZJUM w KIELNIE Opiekun – Zdzisław Malinowski Skład grupy : Justyna Boike, Anna Bojk, Karolina Czerniawska, Katarzyna Hallmann, Beata Łaga, Agnieszka Miotk, Dominika Peliksze, Patryk Bichowski, Jakub Oczk, Michał Oczk. Czas realizacji projektu – 1.09.2010 – 31.01. 2011 (2 semestr)

5. Istnieje przekonanie, że tylko zwierzęta potrafią się poruszać, a to nieprawda. • Rośliny : • pną się • rozchylają kwiaty • penetrują korzeniami podłoże • kierują pęd ku słońcu • składają liście po dotknięciu • Ruch umożliwia organizmom : • zdobycie pokarmu • zdobycie partnera i rozmnażanie • ucieczkę przed niebezpieczeństwem • znalezienie dogodnych warunków

6. Nasza grupa, podobnie jak ten kot, w drugim semestrze projektu starała się rozgryźć problem : jak się ruszamy i jakie są konsekwencje naszego poruszania ?

7. Po urodzeniu nie potrafimy samodzielnie się przemieszczać. Umiemy doskonale wysysać mleko, wierzgać kończynami i robić śmieszne miny. Gdy nauczymy się chodzić i wykonywać różne ewolucje naszym rodzicom wydaje się, że jesteśmy w kilku miejscach jednocześnie. Poruszamy się nieustannie, nie zważając na swoje bezpieczeństwo. Uwielbiamy bawić się na podwórku i jest to dla nas dobre, bo słońce pobudza wytwarzanie witaminy D w skórze, czyli sprzyja mineralizacji kości.

8. Aktywny wypoczynek na świeżym powietrzu jest najzdrowszy • ponieważ : • mocny gorset mięśniowy pomaga utrzymać właściwą postawę • organizm natlenia się i oczyszcza • lepiej pracuje serce i układ krwionośny • podnosi się odporność Pływanie jest najlepsze, bo nie obciąża kręgosłupa i stawów.

9. Na szczęście lubimy tańczyć i ćwiczyć na wuefie. Gdy dorastamy zbyt dużo czasu spędzamy przy komputerze, co nie jest dobre dla naszego kręgosłupa.

10. Jak odczuwamy i reagujemy ? •  ODRUCH BEZWARUNKOWY – wrodzony W sytuacji zagrażającej życiu i zdrowiu ruszamy się bez udziału mózgu, można powiedzieć bezmyślnie np. gdy unikamy uderzenia, poparzenia, skaleczenia i śmierci. W sytuacjach bardzo niebezpiecznych do pomocy włącza się hormon ADRENALINA, który chwilowo zwiększa wydolność ruchową organizmu. W tempie ekspresowym jest on roznoszony przez krew po całym ciele . W niektórych sytuacjach (poruszanie się w ruchu drogowym, tańcu, sporcie) przydatny jest trening i udział mózgu. Wrodzoną reakcją jest unik, więc bramkarz musi trenować łapanie piłki. rdzeń kręgowy Centralny układ nerwowy za pomocą nerwów i receptorów steruje poruszaniem naszego ciała. Nerwem czuciowym płynie elektryczna informacja, a nerwem ruchowym – elektryczny rozkaz wykonania ruchu. nerw czuciowy  mózg ODRUCH WARUNKOWY wyuczony, nabyty nerw ruchowy

11. Nie wierzcie tym chudziaczkom ! Niemożliwe jest poruszanie się za pomocą samego szkieletu. Przy poruszaniu człowieka KOŚCIbiernie współpracują z aktywnymi MIĘŚNIAMI mięśnie – to operator kukiełki, jaką jest szkielet aby kości współpracowały z mięśniami są z nimi połączone za pomocą ścięgien im bardziej mięśnie pracują tym bardziej są ukrwione kości są ze sobą powiązane więzadłami krew dostarcza mięśniom tlen orazglukozę, która jest naturalnym paliwem stawy to połączenia kości, które często się poruszają

12. picie napojów z kwasem fosforowym powoduje, że kości stają się słabe, bo kwas fosforowy wiąże wapń z organizmu SZKIELET one nadają się tylko do odrdzewiania W kościach wszystkich kręgowców znajduje się nierozpuszczalna sól, która powoduje, że kości są twarde. Ta sól to fosforan Vwapnia o wzorze Ca3(PO4)2 człowieka Kości są sprężyste dzięki białku - OSSEINIE

13. ROLA SZKIELETU a także stanowi magazyn soli mineralnych i umożliwia wzrost organizmu PORUSZANIE RUSZTOWANIE PRODUKCJA KRWINEK (szpik kostny) OCHRONA przed urazami (kręgosłup, czaszka, łopatki, żebra, mostek, miednica)

14. Czaszka dorosłego człowieka składa się z wielu zrośniętych kości. Mózgoczaszka chroni mózg, a trzewioczaszka osłania oczy i ujścia układów: oddechowego i pokarmowego.

15. Budowa wewnętrzna kości na przykładzie kości udowej chrząstka stawowa (chroni główkę kości przed wycieraniem w czasie pracy stawu) kość gąbczasta (lekkość i wytrzymałość kości) (wzmocnienie i ochrona kości) kość zbita szpik kostny (produkcja krwinek) okostna Kość udowa jest największa, a najmniejszą kością jest strzemiączko w uchu wewnętrznym, które wraz z młoteczkiem i kowadełkiem przenosi drgania z błony bębenkowej do ślimaka. (odżywianie kości)

16. Szkielet człowieka składa się z: • czaszki • kręgosłupa (kręgi i dyski) • pasa piersiowego (żebra i mostek) • pasa barkowego (obojczyki i łopatki) • pasa biodrowego (kości biodrowe, kulszowe, łonowe i krzyżowa z kręgami ogonowymi) • kończyn górnych (kości ramieniowe, łokciowe, promieniowe, nadgarstka, śródręcza i palców) • kończyn dolnych ( kości udowe, piszczelowe, strzałkowe, piętowe, śródstopia i palców • oraz rzepki osłaniające kolana)

17. Połączenia stawowe, które się poruszają są stabilne i zabezpieczają kości przed wycieraniem. Więzadła – łączą kości ze sobą. Ścięgna – to sprężyste połączenia mięśni z kośćmi. Torebka stawowa jest wypełniona mazią, która zmniejsza tarcie. • Rodzaje stawów: • Zawiasowe (kolana, łokcie) • Kuliste (barki, biodra) • Siodełkowe (palce, nadgarstki) • Obrotowy (między 1 i 2 kręgiem)

18. W stawie barkowym kontaktują się ze sobą następujące kości: ramieniowa, łopatka i obojczyk Esowate wygięcie kręgosłupa działa amortyzująco i ułatwia człowiekowi dwunożność. Dyski między kręgami również amortyzują i uniemożliwiają bezpośredni nacisk na sąsiednie kręgi. W miarę starzenia wzrost nam się zmniejsza, bo chrzęstne dyski spłaszczają się. Staw łokciowy i kolanowy to stawy zawiasowe. Tu kontaktują się ze sobą kość ramieniowa, łokciowa i promieniowa.

19. Czaszka chroni mózg, a kręgosłup osłania rdzeń kręgowy. Żebra i miednica chronią: płuca, serce, wątrobę, żołądek, jelita, trzustkę, żeńskie narządy rozrodcze i układ wydalniczy. Między 1 i 2 kręgiem szyjnym znajduje się staw obrotowy umożliwiający nam skręt głowy w bok o około 180 o W ciele człowieka są 4 stawy kuliste o dużej ruchomości : 2 barkowe i 2 biodrowe.

20. Dwunożności sprzyja również równoległe ułożenie wszystkich palców w stopie i wysklepione podbicie (brak wysklepienia towarzyszy płaskostopiu) Dwunożność spowodowała uwolnienie dłoni, które dzięki stawom siodełkowym mają możliwość precyzyjnego manipulowania .

21. KRZYWICA OSTEOPOROZA C H O R O B Y K O Ś C I • u młodych , rosnących • kości zbyt plastyczne • za mało fosforanu wapnia • w kościach • za mało witaminy D w diecie • u starszych • kości kruche • słabe przyswajanie Ca i P

22. Tkanka mięśniowa MIĘŚNIE GŁADKIE budują narządy wewnętrzne, a ich włókna są soczewkowate. MIĘŚNIE SZKIELETOWE biorą udział w poruszaniu się mięśnie szkieletowe w odróżnieniu od pozostałych pracują zgodnie z naszą wolą i męczą się MIĘSIEŃ SERCOWY pompuje krew i ma łączniki między włóknami co daje mu dużą sprężystość i wytrzymałość.

23. Jak pracują mięśnie szkieletowe Za zginanie kończyn odpowiadają mięśnie zginacze, a za prostowanie prostowniki. Białkowe włókna mięśni na rozkaz receptorów ruchowych kurczą się i rozkurczają, a o sile mięśnia decyduje ilość miofibrylli. prostownik zginacz Mięśnie czerpią energię z oddychania wewnątrzkomórkowego, czyli z egzoenergetycznego procesu utlenienia glukozy w mitochondriach, a przy niedoborze tlenu glukoza zamienia się w kwas mlekowy.

24. Każdemu wysiłkowi fizycznemu towarzyszy intensywna wentylacja i wydalanie dwutlenku węgla oraz pary wodnej. DŁUG TLENOWY Jest wtedy, gdy organizm jest słabo natleniany, a wykonuje on ciężką pracę. Glukozanie jest utleniana w mięśniach, lecz zostaje przekształcona beztlenowo w kwas mlekowy powodując zakwasy i ból mięśni. Ten proces wyzwala mniejszą energię niż tlenowy rozkład glukozy.

25. BIAŁKA to biopolimery składające się z aminokwasów. Aminokwasy endogenne nasz organizm potrafi wytworzyć. MAJĄ ONE FUNKCJĘ BUDULCOWĄ I MOTORYCZNĄ (w mięśniach i kościach) Aminokwasy egzogenne musimy dostarczyć wraz z pokarmem: mięsem, nabiałem i roślinami strączkowymi. Nasza codzienna dieta powinna zawierać określoną dawkę białka. Nie da się zjeść białka na zapas. Nadmiar białka z pokarmu jest na bieżąco usuwany w postaci mocznika. Przed zawodami pożywienie sportowca powinno zawierać węglowodany będące paliwem dla pracujących mięśni. Sportowcy podczas treningów powinni mieć dietę wysokobiałkową z witaminą D.

26. WAPŃ Ca potrzebny do mineralizacji kości w kościach i w nabiale

27. FOSFOR potrzebny do mineralizacji kości korzystnie wpływa na pracę mózgu P

28. W I T A M I N A D jest niezbędna do mineralizacji kości powstaje w skórze pod wpływem

29. Dbaj o swój układ ruchu Nie podnoś ciężaru ponad swoje siły, a jeśli już musisz, to unoś ciężar z nieruchomym, wyprostowanym kręgosłupem, za pomocą mięśni ud. Przygotuj swoje ciało do wyczynu sportowego robiąc rozgrzewkę. Nosząc zakupy i inne ciężary rozkładaj ciężar równomiernie w obu rękach, a najlepiej noś plecak. Używaj mebli dostosowanych do wzrostu, a siedząc dopasuj plecy do oparcia.

30. Materac do spania powinien być sprężysty i dość twardy. Unikaj siadania na miękkich kanapach, jak najczęściej siadaj po turecku, po japońsku i płotkarsku. Jak najczęściej wystawiaj ciało na słońce (nie w południe), aby twój organizm mógł wytworzyć witaminę D, chroniąc oczy przed słońcem. Aby mieć mocne kości i rozwinięte mięśnie spożywaj: nabiał, ryby morskie i mięso i galaretki.

31. Zimą gdy jest mało słońca wspomóż swój układ ruchu zażywając witaminę D w postaci tranu. Unikaj napojów z kwasem fosforowym, który odwapnia organizm podobnie jak szczaw i rabarbar. Przestrzegaj zasad bezpieczeństwa, aby zapobiec wypadkom. Zanim skoczysz na główkę do wody sprawdź co kryje się na dnie zbiornika, aby nie złamać sobie kręgosłupa.

32. Korzyści płynące z aktywności fizycznej pracujące mięśnie powodują krążenie limfy duża odporność na choroby zdrowe serce i układ krążenia pogodne usposobienie dzięki E N D O R F I N O M wysoka sprawność ruchowa zgrabna sylwetka

33. Biegamy na orbitreku Korzystając z uprzejmości naszej poprzedniej opiekunki mieliśmy możliwość zbadać, jak zachowuje się nasze ciało podczas ćwiczeń na orbitreku. Czas biegu to 10 minut.Dokonywaliśmy następujących pomiarów: temperatura, puls (przed i po wysiłku), masa ciała, zużycie kalorii podczas wysiłku, przebiegnięty dystans. Niektórzy z nas tak się denerwowali podczas mierzenia pulsu, że puls po wysiłku mieli mniejszy niż przed. To by świadczyło o tym, że wysiłek fizyczny koi nerwy. U wszystkich natomiast temperatura ciała po wysiłku była większa, dzięki energii powstałej podczas pracy mięśni i miała związek z tym, jak byliśmy ubrani. Gdybyśmy jeszcze raz przeprowadzali te badania, to założylibyśmy jednakowy u wszystkich dystans do przebiegnięcia i ustalilibyśmy jednakowy ubiór biegających.

34. Uczniowie w tabeli zostali wpisani wg rosnącego dystansu. Przez to, że biegaliśmy po 10 minut, a byliśmy różnie ubrani i każdy z nas był inaczej zaangażowany w bieg, trudno o ogólne wnioski, poza tymi, że : •im dłuższy dystans, tym większe zużycie energii • im większa masa ciała tym dłuższy dystans (z wyjątkiem Ani i Karoliny) •mamy szybszy puls po wysiłku (z wyjątkiem Dominiki i Kasi)

35. Przemierzając dystans 140 m na korytarzu wykonujemy pomiary czasu, a następnie obliczamy prędkość marszu w m/s i w km/h. Ponieważ metr jest 1000 razy mniejszy od kilometra, a godzina 3600 razy dłuższa od sekundy, gdy mamy prędkość w m/s , a chcemy uzyskać ją w km/h stosujemy mnożnik 3,6. km/h

36. Planujemy wycieczkę, w której chcemy odwiedzić AQUAPARK W SOPOCIE OCEANARIUM W GDYNI

37. Ćwiczymy korzystanie z mapy i obliczenia dotyczące skali. W jakiej skali wykonano rysunek drzewa, skoro w rzeczywistości ma ono 12 m wysokości ? 6 cm 1 200 cm 1 cm 200 cm X cm X= 1 200 : 6 = 200 6 cm Odp. Rysunek drzewa wykonano w skali 1 : 200 Jaką wysokość ma wieża Eiffla, skoro jej rysunek wykonano w skali 1 : 5000 ? 32 400 cm X cm 6,48 cm X= 5 000 : 6,48 = 32 400 1 cm 5 000 cm 32 400 cm = 324 m 6,48 cm Odp. Wieża Eiffla ma wysokość 324 m.

38. 6,5 cm 4,5 cm 7,5 cm Trasa wycieczki – Kielno – Sopot – Gdynia – Kielno marsz nabrzeżem autobus autobus Kielno – Sopot 1 cm 250 000 cm Wizyta w oceanarium (2h) 6,5 cm X km X= 250 000 • 6,5 : 100 000 X= 16,25 km Kielno 60 km 60 min Wizyta w aquaparku (2h) 16,25 km X min X wynosi około 16 min jazdy, a po uwzględnieniu trudności zakładamy 30 minut jazdy

39. Sopot – Gdynia 1 cm 250 000 cm X= 250 000 • 4,5 : 100 000 X= 11,25 km 5 km 60 min 4,5 cm X km 11,25 km X min X = 11,25 • 60 : 5 = 135 minut , a po uwzględnieniu dwóch postojów po 30 minut marsz zajmie nam 195 minut czyli około 3 godziny i 15 minut. Gdynia – Kielno 60 km 60 min 1 cm 250 000 cm X= 250 000 • 7,5 : 100 000 X= 18,75 km 18,75 km X min 7,5 cm X km X wynosi około 19 minut , a po uwzględnieniu trudności jazda zajmie nam około 40 minut. Trasa wycieczki – Kielno – Sopot – Gdynia – Kielno 30 min + 120 min + 195 min + 120 min + 40 min = 505 minut 505 minut to 8 godzin i 25 minut, więc po uwzględnieniu opóźnień zakładamy, że wycieczka potrwa 9 godzin, czyli od 8 30 do 17 30 i powinna się odbyć w piękny majowy dzień.

40. Czy ci ludzie się poruszają? Ruch to zmiana położenia względem innego ciała, które uznajemy za układ odniesienia. Jeżeli długość drogi podzielimy przez czas w jakim ona została przebyta otrzymujemy wartość średniej prędkości Względem schodów – NIE Względem sufitu – TAK – ruchem prostoliniowym, jednostajnym. prostoliniowy, jednostajnie przyśpieszony a po rozłożeniu spadochronu – jednostajny. • Rodzaje ruchu rozróżniamy ze względu • na kształt jego toru oraz sposób zmiany prędkości. • Ruch może być: • prostoliniowy (wzdłuż prostej) • krzywoliniowy (np. ruch po okręgu) • oraz, w zależności od prędkości: • jednostajny (prędkość nie zmienia się) • jednostajniezmienny: przyspieszony lub opóźniony (prędkość zmienia się o stałą wartość) • niejednostajnie zmienny (prędkość zmienia się o różne wartości) krzywoliniowy, jednostajny

41. Efekt Coriolisafilm z Ekwadoru występuje w obracających się układach odniesienia i jest skutkiem ruchu Ziemi. Polega on na zaburzeniu toru ciał poruszających się w takim układzie. Efekty Coriolisa są wprost proporcjonalne do masy i prędkości ciała, są także większe, kiedy ciało jest bliżej bieguna, a na równiku nie występują. Przykłady na Ziemi: • na półkuli północnej i południowej wiatry i wiry wodneskręcają się w różny sposób, • brzegi rzek są podmywane niesymetrycznie, • wieją pasaty.Efekty Coriolisa muszą być brane pod uwagę przez artylerzystów i pilotów.Odkrywcą tego efektu był francuski matematyk Gaspard-Gustave Coriolis (1792-1843). Podczas obserwowania odpływu wody w zlewie wir wodny skręcał się przeciwnie do wskazówek zegara na północ od równika skręca się zgodnie ze wskazówkami zegara na południe od równika nie powstaje na równiku

42. Analiza ruchu jednostajnego Pojazd jechał przez 20 sekund ze stałą prędkością 2m/s. prędkość ma wartość stałą, a droga jest wprost proporcjonalna do czasu trwania ruchu np. schody ruchome, winda. Zależność prędkości od czasu km m Arkusz excela z formułami s Zależność drogi od czasu m

43. Wykresy – droga (s) i prędkość (V ) w czasie (t) ruchu jednostajnego w kilku etapach s (km) • 600 V (km/h) 500 140 • 120 400 100 • 80 300 60 200 40 20 100 • 1 2 3 4 5 6 • t (h) 1 2 3 4 5 6 7 8 t (h)

44. Wykresy – droga (s) i prędkość (V ) w czasie (t) ruchu jednostajnego w kilku etapach s (km) • 600 V (km/h) • 500 140 120 • 400 100 300 80 60 200 40 • 20 100 1 • 2 3 4 6 7 8 5 t (h) 1 2 3 4 5 6 7 8 t (h)

45. Wykresy – droga (s) i prędkość (V ) w czasie (t) ruchu jednostajnego w kilku etapach s (km) • 600 V (km/h) 500 140 • 120 400 100 • 300 80 60 200 40 20 100 • 1 • 2 3 4 6 7 8 5 1 2 3 4 5 6 7 8 t (h) t (h)

46. Z jaką średnią prędkością przemieszczał się rowerzysta, który z miejsca zamieszkania wyruszył o godzinie 8.00, w ciągu 2 godzin przejechał 14 km zatrzymał się na półgodzinny odpoczynek, a następnie jechał jeszcze 3 i pół godziny pokonując dystans 22 km zanim znalazł się nad jeziorem. s = 14 km t = 2 h postój Aby obliczyć średnią prędkość rowerzysty należy przejechany dystans podzielić przez czas wycieczki (jazdy i postój) s = 22 km t = 3,5 h 36 km Vśr= 6 h s = 0 km t = 0,5 h Vśr= 6 s = 14 km + 22 km = 36 km t = 2 h + 0,5 h + 3,5 h = 6 h km Ile km ze średnią prędkością mógłby jeszcze przejechać ten rowerzysta w ciągu 50 minut? h 6 km 60 min X = 50 • 6 / : 60 = 5 km X km 50 min

47. Analiza ruchu rowerzysty Wykresy – droga (s) i prędkość (V ) w czasie (t) ruchu jednostajnego w kilku etapach s (km) 60 V (km/h) 7 50 6 5 40 • 4 3 30 2 20 1 • • 10 1 2 3 4 5 6 t (h) • 1 2 3 4 5 6 7 8 t (h)

48. Analiza ruchu jednostajnie przyśpieszonego prędkość jest wprost proporcjonalna do czasu trwania ruchu, a droga zwiększa się nieproporcjonalnie Pojazd jechał przez 20 sekund z przyśpieszeniem 4m/s2 Zależność prędkości od czasu km m Arkusz excela z formułami Zależność drogi od czasu s m

49. Oto zadanie, które sprawiło nam najwięcej kłopotu przy rozwiązywaniu testu projektowego. Trzeba było obliczyć średnią prędkość biegnącego sportowca na podstawie wykresu. Biegł on 16 sekund, więc naszym zadaniem było obliczyć całkowitą drogę i podzielić ją przez ten czas. Przyspieszenie wynosi 10:5 = 2m/s2 Opóźnienie wynosi 10:8 = 1,25 m/s2 a • t2 s = V • t s = 2 1,25 • 64 25 + 30 + 40 s = V = 2 • 25 s = 10 • 3 s = 2 16 2 s = 1,25 • 32 s = 25 m s = 30 m V = 5,94 m/s s = 40 m V (m/s) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 t (s)

50. Gdy mamy wykres zależności prędkości (V) od czasu (t) , to pole pod wykresem jest równe całkowitej drodze. 25 + 30 + 40 V = 16 P = 3 • 10 V = 5,94 m/s P =  • 5 • 10 P =  • 8 • 10 V (m/s) s = 30 m s = 25 m s = 40 m 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 t (s)