1 / 20

Francesco Petrarca e la sua ricezione europea

Francesco Petrarca e la sua ricezione europea. 7. La filosofia morale. tra il 1342 e il 1354 una lettera del 1354 capitolo 93 del 2° libro prima versione nel 1360 stesura definitiva del 1366 dedicata ad Azzo da Correggio 253 dialoghi in due libri. preceduti da un breve prologo

magar
Download Presentation

Francesco Petrarca e la sua ricezione europea

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Francesco Petrarcae la sua ricezione europea 7. La filosofia morale

  2. tra il 1342 e il 1354 una lettera del 1354 capitolo 93 del 2° libro prima versione nel 1360 stesura definitiva del 1366 dedicata ad Azzo da Correggio 253 dialoghi in due libri preceduti da un breve prologo Aristotele: Dell’anima L’etica nicomachea Seneca: De tranquillitate animi De brevitate vitae De remediis fortuitorum De remediis utriusque fortunae

  3. De remediis utriusque fortunae • Duplex enim est nobis duellum cum Fortuna et utrobique quodammodo par discrimen. Cuius non nisi partem unicam vulgus novit, scilicet que vocatur adversitas. Philosophi, etsi utramque noverint, hanc tamen ipsam difficiliorem arbitrantur. • Seneca: un dialogo fra Sensus e Ratio • tradizione stoica: il dolore, la paura, la miseria e la perdita di esseri o beni cari • Petrarca – concezione cristiana: non lasciarsi menare in tentazione da una fortuna troppo favorevole

  4. De remediis utriusque fortunae I • i casi relativi alla prosperità • 122 dialoghi tra Gaudio e Speranza da una parte, e la Ragione dall’altra • dominare se stessi e le proprie passioni • virtù, bellezza, fama, riconoscimento pubblico, fatuità dei titoli onorifici e valore dell’amicizia • il favore popolare, il regime signorile, l’impero, la vittoria e la pace • uno stile grave e abbastanza uniforme • ricercare i beni sostanziali e più durabili

  5. De remediis utriusque fortunae I • Gaudium. Sum felix.Ratio. Pontificatu, forsan, aut imperio aut omnino potentia atque opibus felicem fieri credis? Falleris: non felicem faciunt ista vel miserum, sed detegunt ac ostendunt, et siquid facerent miserum potius quam felicem facerent. Sunt enim plena periculis, quibus humanarum est affixa miseriarum radix. • Si neque horum aliquo, neque omnibus convalescas, ad morbi causas animo recurrendum erit. He vero, ni fallor, prime omnium ac maxime sunt valetudo et forma elegans, opes, otium, iuventa. Ut corporis, ergo, sic animi morbis contraria optime medebuntur: egritudo, deformitas, inopia, grave negotium, senectus, errorum iuvenilium castigatrix eximia. Hec michi sunt ultima, dura quidem, sed pro magnitudine pestis optanda remedia. • nobilitas animae: qualità e virtù individuali di ogni essere umano

  6. De remediis utriusque fortunae II • ampio proemio + 131 dialoghi • Ragione contro Dolore e Paura • Dolor: Invidetur michi.Ratio: Linque honores et officia publica, desine incessu elato et superbo comitatu per ora civium volitare! Sequestra te ipsum, quantum potes, ab oculis multorum invidorum, nec vultu nec verbo nec habitu digito te notandum prebas! Vulgus et livor in plateis habitant, sic et mala ferme omnia. Quidam hostes nullo melius modo quam fuga vincuntur ac latebris. • Dolor. Mortem michi consciscere propositum est.Ratio. Rem unam nunc metuere, nunc optare hec tota vestra constantia est. Nunc tu mortem muliebriter formidabas, nunc eandem inhumane appetis. Subita, rogo, quenam mutandi animi causa est?Dolor. Cogor ipse michi manus iniicere.Ratio. Si cogeris, iam non voluntaria manuum iniectio est.

  7. De remediis utriusque fortunae • Gaudium. Librorum copia magna est.Ratio. Opportune admodum de his sermo oritur. Nam ut quidam discipline sic alii voluptati et iactantie libros querunt. Sunt qui hac parte supellectilis exornant thalamos, que animis exornandis inventa est, neque aliter his utantur quam Corinthiis vasis aut tabulis pictis ac statuis ceterisque, de quibus proxime disputatum est. Sunt qui obtentu librorum avaritie inserviant, pessimi omnium, non librorum vera pretia, sed quasi mercium estimantes. Pestis mala, sed recens et que nuper divitum studiis obrepsisse videatur, qua unum concupiscentie instrumentum atque una ars accesserit. • Gaudium. Quid quod ipse libros scribo?Ratio. Morbus publicus, contagiosus, insanabilis. Omnes sibi usurpant scribendi officium, quod paucorum est. Unus hoc correptus malo multos inficit. Emulari enim pronum, imitari arduum; unde in dies crescit egrotantium numerus, simulque vis egritudinis ingravescit; cotidie plures, cotidie peius scribunt [...]

  8. De remediis utriusque fortunae • la scottante attualità della strage pestilenziale nel 1348 • l’affluenza dei pellegrini per il giubileo del 1350 • Johann von Neumarkt, cancelliere imperiale • 28 edizioni fino alla metà del Settecento • nel 1468, presso Heinrich Eggestein a Straßburg • nove nel Cinquecento • Albrecht von Eyb: Margarita poetica • finita nel 1459 e stampata nel 1472 • lettori nella nobiltà e nell’alta borghesia delle città

  9. De remediis – traduzioni • una cinquantina in nove lingue • in toscano di Giovanni da San Miniato • prima versione spagnola del 1510 • inglese pubblicata prima del 1525 • Charles V incarica Jean Daudin • nel 1378 pagata 200 franchi • la prima in una lingua volgare • stampata ancora nel 1523 a Parigi da Galliot du Pré

  10. De remediis in Germania • prima versione tirolese composta verso 1400, ma rimasta frammentaria • Niclas van Wyle • 18 De uxoris amissione • 25 De infamia • numero 15 delle sue Translatzen • stampate a Eßlingen nel 1478 • dedicate all’arciduchessa Mechtilda d’Austria • sempre frammentaria la traduzione di Adam Werner von Themar, del 1516

  11. Peter Stahel e Georg Spalatin • Petrarkameister Hans Weiditz (~1500-1536) • Sebastian Brant: Narrenschiff (1494)

  12. Stephan Wachter Vigilius • Das Glückbůch/ Beydes deß Gůten vnd Bösen/ darinn leere vnd trost/ wesz sich menigklich/ hierinn halten soll/ Durch Franciscum Petrarcham vor im latein beschriben/ vnd yetz grüntlich verteütscht/ mit schönen Figuren/ Concordantzen/ Register/ durchauß gezieret/ der gestalt von nie gesehen. Getruckt zů Augspurg durch Heinrich Steyner/ Imm Jar. M. D. XXXIX.

  13. De vita solitaria • 1346, a Valchiusa • dedicato al suo amico Philippe de Cabassole • versione definitiva nel 1371 • Neque enim solitudinis solum nomen, sed que in solitudine bona sunt laudo. Nec me tam vacui recessus et silentium delectant, quam que in his habitant otium et libertas; neque adeo inhumanus sum ut homines oderim, quos edicto celesti diligere iubeor ut me ipsum, sed peccata hominum, et in primis mea, atque in populis habitantes curas et solicitudines mestas odi. • Equidem solitudo sine literis exilium est, carcer, eculeus; adhibe literas, patria est, libertas, delectatio. Nam de otio quidem illud Ciceronis notum: Quid dulcius otio literato? Contraque, non minus illud Senece vulgatum: Otium sine literis mors est, et hominis vivi sepultura.

  14. De vita solitaria • Exclamarem: Quo pergitis, oh miseri, quo vos ultima rapit insania? Cohibete gradum, subsistite et videte quo ruitis! [...] aliquando discatis unum velle, de quo non quorumcunque libidini sed rationi insite iudicium tribuatis. Hec dicerem et quicquid in rem presentem indignatio dolorque dictarent, nisi obtorpuisse animos actumque de rebus nostris crederem. • Abramo, Isacco, Mosè, Geremia ed altri profeti • Ambrogio, Agostino, Benedetto di Norcia o Francesco d’Assisi • Bernardo di Chiaravalle e Pier Damiani

  15. Pietro da Morrone = Celestino V • Poscia ch’io ebbi alcun riconosciuto,vidi e conobbi l’ombra di coluiche fece per viltà il gran rifiuto. • Irrideant licet igitur qui viderunt, quibus pre fulgore auri et purpure squalidus opum spretor et paupertas sancta sordebat; nos hominemhunc miremur interquerarissimos numeremus,damnumque vocemus nonvidisse, cuius visio lucrumingens exemplumqueclarissimum prestare poterataltioris vite confragorosa tentantibus.

  16. Filosofi e poeti • Pietro Abelardo: Historia calamitatum mearum • Seneca, Cicerone e Ovidio • Ars amatoria e Tristia • Qui nisi his moribus et hoc animo fuisset, et clarius nomen haberet apud graves viros, et ponticum illud esilium atque Istri solitudines vel non adisset vel equanimius tolerasset. • Amavi ego Ciceronem, fateor, et Virgilium amavi, usqueadeo quidem stilo delectatus et ingenio ut nichil supra; [...] sed iam michi maius agitur negotium, maiorque salutis quam eloquentie cura est.

  17. Psalmi penitentiales • una crisi esistenziale subita nell’anno della peste • 1. Heu michi misero, quia iratum adversus me constitui Redemptorem meum, et legem suam contumaciter neglexi.2. Iter rectum sponte deserui; et per invia longe lateque circumactus sum.

  18. Confessiones di S. Agostino Somnium Scipionis di Cicerone De consolatione philosophiae di Boethius la Verità, accompagnata da Agostino imitazione di Platone e di Cicerone (Tusculanes) dialogo in tre giornate tra il santo e Francesco in presenza della Verità le ragioni della propria infelicità un morbus una pestis animi acedia Hinc pestis illa fantasmatum vestro discerpens laceransque cogitatus, meditationibusque clarificis, quibus ad unum solum summumque lumen ascenditur, iter obstruens varietate mortifera. De secreto conflictu curarum mearum

  19. Melancolia • silografia di Albrecht Dürer • Robert Burton: Anatomy of Melancholy, 1621

  20. De secreto conflictu curarum mearum • le doti fondamentali dell’umanista: la curiositas, l’ingenium, la librorum lectio e l’eloquentia • Que, quanquam grandia et qualia tibi fingis essent, non in superbiam tamen sed in humilitatem inducere debuissent, memorantem nullis tuis meritis illa tibi singularia contigisse. • l’amore per Laura e l’amore per la gloria letteraria • l’accettazione dolorosa dell’insopprimibile desiderio di gloria • la coscienza liberata dell’intellettuale moderno

More Related