Djelatnosti dr žava u međunarodnim odnosima

1. Djelatnosti država u međunarodnim odnosima

2. Novi akteri-međunarodne organizacije, narodi, stranke, grupe...nijesu učinili da države ne budu i dalje najvažniji akteri međunarodnih odnosa • Prirodni uslovi • Društveno-politički uslovi • Aktivnost-uvijek usmjerena ka postizanju određenog učinka

3. Kako bi se ciljevi ostvarili ne smiju doći u raskorak sa mogućnostima države • Odnos između ciljeva i sredstava: • Cjelokupna spoljna politika se shvata kao vještina postizanja nemogućeg (Napoleon, Hitler) • Vještina usmjerena na što bolje upoznavanje stvarnosti (Meternih:”Nikad nijesam uputio ultimatum koji nijesam mogao potkrijepiti djelom”)

4. Nacionalni interesi država • Stalna crta spoljne politike pojedine zemlje • Očuvanje mira, realizacija pune nacionalne bezbjednosti, stalni napredak • Uticaj krupnog kapitala-vojno-industrijski kompleks u SAD • Politički interesi (zavise od stranke na vlasti) • Životni interesi države (očuvanje i zaštita državne teritorije) • Prioritet interesa, zajednički interesi • Stvaranje trajnog sistema uslovljava relativnu sigurnost ali time i relativnu nesigurnost za sve članice sistema

5. Uloga sile u djelovanju država • Moć-sposobnost da se drugi prisile na ponašanje u skladu sa željama neke države • Sila-aplikacija moći • Spajkmen: samo pomoću moći se mogu ostvariti ciljevi spoljne i unutrašnje politike • “Bog je na strani najsnažnije armije” • Frederik Hartman: razvoj međunarodnih odnosa je složenost nekoliko stanja • U stanju mira sila se izražava uticajem (influence) • U mješovitom stanju se odražava moć države (power), ali bez upotrebe sile • U stanju rata se upotrebljava fizička sila (force)

6. Uravnoteženost moći države i njene politike • Privid postojanja veće sile nego što je ima-njemačka okupacija Rajnske oblasti • Ograničenje obaveza u jednom dijelu svijeta kako bi bolje zaštitila interese u drugom-američki angažman u odnosu na socijalističke zemlje, potom Jugoistočnu Aziju • Pristupanje stvaranju alijansi ako su unutrašnje rezerve nedovoljne (Japan prije II svjetskog rata) • Sila države je funkcija mnogih faktora i može se definisati kao ukupnost svih snaga koje stoje na raspolaganju vladajućoj klasi za ostvarenje njenih ciljeva.

7. Ograničenje sile • Subjektivne zapreke-upotreba sile bi mogla izazvati velike poremećaje, prije svega materijalne prirode • Faktor potencijalnih sposobnosti protivnika • Povelja UN zabranjuje i samu prijetnju silom • Tačan izbor mjesta i sredstava u trenutku koji najbolje odgovara političkim ciljevima

8. Nacionalna bezbjednost država • Pet različitih mogućnosti u kojima pojedina država može tražiti realizaciju svoje nacionalne bezbjednosti: • Oslanjanje na vlastite snage bez uključivanja u saveze (izolacionizam, neutralnost) • Vojno političke koalicije i blokovi • Sistem kolektivne bezbjednosti • Šira svjetska imperija (Rimsko carstvo) • Svjetska federacija sa Svjetskom vladom

9. Nacionalna bezbjednost • Odsutnost bilo kakvog straha od napada, ugrožavanja interesa ili prijetnje druge države ili drugih država. • Bezbjednost podrazumijeva fizički opstanak jedne države i njenog stanovništva, zajedno sa osnovnim atributima nezavisnosti i stalnim materijalnim prosperitetom države.

10. Sistem međunarodne bezbjednosti • Sistem međunarodne bezbjednosti obuhvata određenu metodu djelovanja, načine postupanja i skup sredstava koje države preduzimaju u svojim međusobnim odnosima za ostvarenje najtrajnijeg osjećaja sigurnosti. • Osnovne koncepcije: • Ravnoteža snaga • Sistem kolektivne bezbjednosti • Svjetska naddržavna vlada • Koncept bezbjednosne zajednice (Karl Dojč) • Pet područja bezbjednosti: vojno, političko, privredno, društveno, ekološko (Beri Buzan)

11. Savezi država • Jezik, religija, ideologija, društveno-političko uređenje kao osnova savezništva • Povezivanje više država radi ostvarenja političkih ciljeva • Dogovor da se organizuje odbrana ili pripremi napad na neku treću državu

12. Centrifugalne tendencije u savezu: • Specifični nacionalni interesi preovladavaju nad opštim, i država ako je dovoljno snažna istupa iz saveza (Francuska i vojna struktura NATO) • Lider saveza ostvaruje svoje interese nepoštujući interese drugih članica (SAD u ratu 1973. i Vijetnamskom ratu) • Članica saveza pokušava svoje interese realizovati pomoću savezničkih snaga (pokušaj Portugala da angažuje NATO u svojim afričkim kolonijama)

13. Klasifikacije saveza država • Prema cilju • ofanzivni • defanzivni • mješavina oba cilja • Prema broju članica • bilateralni • kolektivni

14. Klasifikacije saveza država • Prema teritorijalnom kriterijumu • direktni • indirektni • Prema snazi saveznika • ravnopravni • neravnopravni • Prema namjeri • politički • vojni • vojno-politički

15. Klasifikacije saveza država • Prema vijeku trajanja • privremeni • stalni • Prema internom uređenju • savezi koji nemaju stalna tijela • savezi koji imaju razrađenu strukturu • Prema stalnosti savezništava • stalni saveznici • privremeni saveznici

16. Glavni vojno-politički savezi • Nastaju nakon Drugog svjetskog rata • Briselski pakt (1948) Francuska, V. Britanija i zemlje Beneluksa • Ugovor o Sjevernoatlantskoj organizaciji (NATO/OTAN) 4. april 1949. • Odbijanje agresije i pružanje pomoći članici u takvoj situaciji • Savjet (ministara spoljnih poslova ili odbrane/šefova država ili vlada),Vojni komitet,Parlamentarna skupština, Sekretarijat

17. Glavni vojno-politički savezi • Rio-pakt-međunarodni ugovor o uzajamnoj pomoći (1947), Latinska Amerika i SAD • ANZUS (Australija, N.Zeland, SAD) 1951. • SEATO (1955-1977, Filipini, Pakistan, Tajland, Australija, N.Zeland, SAD, Francuska, V. Britanija) • Bagdadski (CENTO) pakt (1955-1979, Turska, Irak, Iran, Pakistan, V. Britanija, SAD) • Varšavski pakt (1955-1991) • Političko-savjetodavni komitet (šefovi država i vlada) • Stalna komisija za spoljnopolitička pitanja i sekretarijat u Moskvi • Ujedinjena komanda oružanih snaga

18. Situacija kada mehanizam saveza stupa u pokret (casus foederis) može se odrediti na više načina: • Prostorno (npr. Varšavski pakt je vezivao djelovanje za Evropu) • Određenjem agresora (uopšteno ili konkretnog agresora) • Mora biti određeno šta se smatra agresijom • stvarni oblik napada (razlika od prijetnje) • određen stepen (razlika od incidenta) • mora dolaziti spolja