Učešće javnosti u procesu donošenja odluka u oblasti životne sredine

1. Učešće javnosti u procesu donošenja odluka u oblasti životne sredine Mirko Popović Beogradska otvorena škola mpopovic@bos.rs Zrenjanin 3/12/2013.

2. 'Good morning' said Bilbo, and he meant it. The sun was shining, and the grass was very green. But Gandalf looked at him from under long bushy eyebrows that stuck out further than the brim of his shady hat. 'What do you mean?' he said. 'Do you wish me a good morning, or mean that it is a good morning whether I want it or not; or that you feel good this morning; or that it is a morning to be good on?' 'All of them at once,' said Bilbo. The Hobbit, J.R.R. Tolkein

3. O čemu ćemo razgovarati? Objašnjenje pojmova Modeli učešća javnosti Pravni okvir Polazne osnove za uspostavljanje dijaloga sa državnim institucijama – studija slučaja

4. Javnost? Javnostznači jedno ili više fizičkih i pravnih lica i, u skladu sa nacionalnim zakonodavstvom ili praksom, njihova udruženja, organizacije ili grupe. (Arhuska konvencija) Zainteresovana javnost znači javnost koja je ugrožena ili će verovatno biti ugrožena ili ima interesa u donošenju odluka u oblasti životne sredine. Za potrebe ove definicije, nevladine organizacije koje promovišu zaštitu životne sredine i koje zadovoljavaju uslove propisane nacionalnim zakonodavstvom biće smatrane zainteresovanim. (Arhuska konvencija) Zainteresovana javnost jeste javnost na koju utiče ili na koju može uticati donošenje odluke nadležnog organa ili koja ima interesa u tome, uključujući i udruženja građana i društvene organizacije koje se bave zaštitom životne sredine i koje su evidentirane kod nadležnog organa. (Zakon o zaštiti životne sredine)

5. Učešće javnosti? Učešće javnosti predstavlja uključivanje zainteresovanih pojedinaca i grupa u proces donošenja odluka, na koje pozitivno ili negativno utiče predloženi projekat, program, plan ili politika, a koji su predmeti procesa donošenja odluka. INTERNATIONAL ASSOCIATION FOR IMPACT ASSESSMENT - IAIA

6. Zašto učešće javnosti? Informisanje i obrazovanje (uključujući predlagače, javnost, donosioce odluka i regulatore) o planiranoj intervenciji i o njenim posledicama. Sakupljanje podataka i informacija od javnosti o socijalnim i biofizičkim osobenostima zajednice i okruženja (izraženim u kulturnim, društvenim, ekonomskim i političkim dimenzijama), kao i o njenim odnosima (uključujući i one povezane sa tradicijom i lokalnim specifičnostima). Zahtevanje doprinosa i novih ideja od građana o planiranoj intervenciji, obuhvatajući njen obim, vremenske okvire i načine za smanjenje negativnih uticaja, kako bi se poboljšali pozitivni rezultati ili otklonili štetni uticaji koji se ne mogu ublažiti. Davanje sopstvenog doprinosa boljoj analizi predloga koji će voditi ka kreativnijem razvoju, održivim intervencijama i posledično većoj podršci javnosti nego što bi u suprotnom bio slučaj.

7. Kodeks dobre prakse za građansko učešće u procesu donošenja odluka Savet Evrope CONF/PLE(2009)CODE1 http://www.coe.int/t/ngo/Source/Code_English_final.pdf http://www.fosserbia.org/view_file.php?file_id=341

8. Preporuke iz Kodeksa dobre prakse Saveta Evrope Partnerstvo Dijalog Konsultovanje Informisanje

9. Informisanje Pružanje informacija je osnovni korak zaučešće građanskog društva u procesu donošenja odluka Pristup informacijama – formalni i neformalni Jednosmerno dobijanje informacija od državnog organa – nizak nivo uključenosti Zakon o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja Informacija od javnog značaja, u smislu ovog zakona, jeste informacija kojom raspolaže organ javne vlasti, nastala u radu ili u vezi sa radom organa javne vlasti, sadržana u određenom dokumentu, a odnosi se na sve ono o čemu javnost ima opravdan interes da zna. Da bi se neka informacija smatrala informacijom od javnog značaja nije bitno da li je izvor informacije organ javne vlasti ili koje drugo, lice, nije bitan nosač informacija (papir, traka, film, elektronski mediji i sl.) na kome se nalazi dokument koji sadrži informaciju, datum nastanka informacije, način saznavanja informacije, niti su bitna druga slična svojstva informacije.

10. Konsultovanje Traženje mišljenja od OCD u procesu donošenja odluka Inicijativa potiče od državnog organa Konsultacije su relevantne za sve ostale korake uprocesu donošenja odluka: izradu nacrta akta/strategije/plana, monitoring i reformulisanje Uključivanje OCD u okviru unapreddefinisane restriktivne javne rasprave!

11. Dijalog Dvosmerni, širok i saradnički oblik uključivanja javnosti Zasnovan na zajedničkim ciljevima i interesima Osnov za donošenje informisane odluke Osnov za inkluzivnu razvojnu politiku lokalnih zajednica Izrada zajedničkih preporuka u fazi definisanja problema i izbora najpovoljnije opcije

12. Partnerstvo Zajednička odgovornost u svakom koraku procesa Najviši oblik građanske participacije Nezavisnost OCD u partnerskom odnosu Projektno partnerstvo = partnerstvo u donošenju odluka Pružanje usluga, outsourcing, ekspertskapodrška, radne grupe, razvojne agencije... Partnerstvo se može uspostaviti u svakom koraku donošenja odluka a najbolje rezultate daje ako se uvede u procesu planiranja

13. Horizontalno zakonodavsto EU u oblasti životne sredine Propisi se moguklasifikovatikao „horizontalni“ ondakada se odnosenaopštapitanjaupravljanjazaštitomživotnesredine, a ne naspecifičnesektore, proizvodeilivrsteemisija. Horizontalni propisi su pretežno proceduralnog karaktera, obezbeđuju učešće javnosti u procesu donošenja odluka, zaštitu interesa pojedinaca i zajednice i obezbeđuju bolji kvalitet donetih odluka

14. Strateški okvir u Republici Srbiji Nacionalni program zaštite životne sredine 2010. Nacionalna strategija za aproksimaciju u oblasti životne sredine (NEAS) 2011. Strategija i akcioni plan za primenu Arhuske konvencije (2011) Nacionalni plan za usvajanje pravnih tekovina EU 2013-2016. „U oblasti horizontalnog zakonodavstVa postignut je visok stepen usklađenosti sa relevantnim EU propisima“

15. Šta čini horizontalno zakonodavstvo EU Direktiva o proceni uticaja na životnu sredinu (2011/92 EC) Direktiva o strateškoj proceni uticaja (2001/41 EC) Direktiva o pristupu informacijama u oblasti životne sredine (2003/04 EC) Direktiva o učešću javnosti (2003/35 EC) Direktiva o krivičnim delima u oblasti životne sredine (2008/99 EC) Direktiva o odgovornosti za štetu u oblasti životne sredine (2004/35 EC) Direktiva 2007/2/EZ koja uspostavlja Infrastrukturu prostornih informacija u Evropskoj uniji (INSPIRE) Regulativa o uspostavljanju evropskog registra zagađenja i prenosa zagađujućih materija (E-PRTR)

16. Procena usaglašenosti sa tekovinama EU U izveštajima EC: 2012: „However, the drafting process continues to lack transparency, sufficient structure and time for effective consultation of all interested parties, which would also make the legal environment more predictable. The implementation and monitoring of adopted legislation needs to be improved “ „Although the alignment with the Environmental Impact Assessment Directive is fully achieved, the implementation needs to be improved, in particular the public consultation process and the quality of the dialogue with the NGOs“ „Serbia has started to address its priorities in the field of the environment and climate change“ 2013: „Urgent procedures are still often applied, unduly limiting time and debate for scrutiny of draft legislation.“ „The implementation of the Environmental Impact Assessment Directive needs to be improved, as regards particularly the public consultation process. “ „Little progress has been made in the areas of environment and climate change. Significant additional efforts are needed to further align with EU policies in areas such as water, waste management, air quality and nature protection. “

17. Procena usaglašenosti sa tekovinama EU Republika Srbija mora da se usaglasi sa prvim i drugim dopunama i izmenama ESPOO konvencije o EIA u prekograničnom kontekstu i da ih ratifikuje. Uredba koja uspostavlja dva spiska projekata, za koje EIA mora da bude propisana, mora dabude dopunjena i izmenjena kako bi se uskladila sa poslednjim dopunama i izmenama EIAdirektive. Kada je reč o SEA, Zakon ne utvrđuje na koji način procena i rezultati konsultacija treba da seuzmu u obzir. Primena je takođe, pitanje koje nije dovoljno uzeto u obzir. Direktiva o pristupu informacijama o životnoj sredini nije u potpunosti transponovana, niti kroz Zakon o zaštiti životne sredine, niti kroz Zakon o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja. Drugi pomenuti zakon bi trebalo da bude pokretač transpozicije. Pravilnik o registru zagađujućih materija ne implementira u potpunosti E-PRTR uredbu Direktiva o pristupu informacijama je gotovo u potpunosti transponovana kroz Zakon o potvrđivanju Arhuske konvencije, Zakonom o potvrđivanju PRTR protokola, Zakonom o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja i Zakonom o zaštiti podataka o ličnosti (NPI) Transpozicija Driketive o odgovornosti za štetu u oblasti životne sredine nije otpočeta.

18. Polazne osnove... Dokument izrađen u avgustu 2013. i u izradi učestvovalo 58 udruženja 5. septembra 2013. Odbor za zaštitu životne sredine Narodne skupštine RS usvojio Polazne osnove Održana dva sastanka sa predstavnicima Ministarstva energetike razvoja i zaštite životne sredine Polazne osnove podržao Odbor za zaštitu životne sredine SKGO Značajno unapređena saradnja sa Kancelarijom za saradnju sa civilnim društvom

19. Principi... Uspostavljanje jedinstvenog ministarstva životne sredine Transparentno i odgovorno finansiranje sistema životne sredine Uspostavljanje funkcionalne politike borbe protiv klimatskih promena i njeno integrisanje u ostale aktivnosti Vlade Polazne osnove podržao Odbor za zaštitu životne sredine SKGO Javne politike zasnovane na ideji i principima održivog razvoja uz primenu važeće Strategije

20. Preporuke... Uključivanje civilnog društva u procese donošenja odluka Redovne konsultacije sa civilnim društvom Javnost pregovaračkog procesa