ÇEVİRİDE TÜRKÇE YANLIŞLARI

1. ÇEVİRİDE TÜRKÇE YANLIŞLARI PROF.DR. BERRİN AKSOY Hacettepe Üniversitesi

2. Çeviride Türkçe yanlışları çeviri yoluyla Türkçenin yanlış, özensiz ve kulağa hoş gelmeyen kullanımlarını içerir. Çeviri birçok amaç için yapılır: Birinci amaç yabancı dil bilmeyen insanlara yabancı kültürlerin kendi dillerinde ürettikleri sanat, bilim ve düşünce yapıtlarının tanıtılmasıdır. İkinci amaç hedef kültürün ve dilin zenginleşmesidir.Yeni kavramlar, düşünce biçimleri, ifadeler, türler,çeşitler hep çeviri yoluyla diğer kültürlere aktarılır.

3. Çevirmen, çeviri sürecinde ya dilin varolan dağarcığından yararlanarak karşılıklar bulur, ya da dilin kaynağında bulunan yapıları kullanarak yeni sözcükler üretir. Örneğin : açılım ,yaptırım.,girişim, eşbaşkan, eşgüdüm, onama, bulgu, belge v.b. Sanat ve düşün dünyasının çevirinin de katkılarıyla gelişimi ve ilerlemesi , benzer eserlerin Türkçe çevirilerinden ya da özgün dillerinden okunması sonucu Türkçenin bu alanlarda son derece başarılı kullanılmasına yol açmıştır.Örneğin

4. Önsöz Bu önsözü iki amaçla yazıyorum. Birinci amacım bu kitabın hangi ortamda, hangi tarihsel, toplumsal ve siyasal koşullar altında yazıldığını-özellikle gelecek kuşaklar için –belitmek. İkinci amacım da nasıl bir çalışma yöntemi uyguladığımı açıklamak. Küreselleşme denilen bu dönemin Birinci Aşaması da tamamlandı, dünya ve Türkiye, İkinci Aşama’yı yaşıyor. Sovyetlerin çöküşüyle başlayan, 1991 – 2001 yılları arasındaki Birinci Aşama’da, dünyadaki savaşların bittiği, refahın artacağı ve adil paylaşımın yaygınlaşacağı, tarihin sonunun geldiği yanılsaması dünyaya egemendi. ( Emre Kongar, Tarihimizle Yüzleşmek, 2006 ) Türkçe’nin çeviri yoluyla kazanımları olduğu gibi, kayıpları da olmuştur. Kişinin anadilini güzel kullanması için mutlaka yabancı dilden esinlenmesi, ya da çeviriler okuması gerekmez. Anadolu kültürünün zenginliğini iyi kullanmayı bilen ozanların dizeleri, şiir çevirisinde çevirmenlere büyük kaynak oluşturur.

5. Çeşitli Eşek kral ve ben Sabaha sağ çıkmayacağız Eşek açlıktan Kral iç sıkıntısından Bensa aşk ateşinden Aylardan mayıs (Jacques Prevert) Çev. Can Yücel Şarkı Bir tüfek aldım Eyvah Bakkalı vurdum Vah vah Tüfeğimi sattım Maşallah (Philippe Soupault) Çev. O. Rıfat

6. Divan Edebiyatı da şiir çevirisinde engin bir kaynaktır. Elsa’nın Gözleri Öyle derin ki gözlerin içmeye eğildim de Bütün güneşleri pırıl pırıl orada gördüm Orda bütün ümitsizleri bekleyen ölüm Öyle derin ki her şeyi unuttum içlerinde Kainat paramparça oldu bir akşamüzeri Her kurtulan ateş yaktı üstünde bir kayanın Gördüm denizin üzerinde parlarken Elsa’nın Gözleri Elsa’nın gözleri Elsa’nın gözleri Orhan Veli Kanık

7. Çeviri yoluyla Türkçe kullanımında yanılgılar, bozukluklar ve aykırılıkların da varlığını yadsıyamayız. Çevirmen, Türkçenin olanaklarını arayıp türetirken bazı yanılgılara düşebilir. Çeviride Türkçe yanlışlarını ikiye ayırabiliriz : 1) Yanılgı : Bilmeksizin yapılan aksaklıklar 2) Çarpıtma : a ) bilerek b ) zorunlu

8. Yanılgı ile ilgili örnekler: 1)Vladimir : They make a noise like feathers ( Waiting for Godot) Vladimir: Tüy sesi çıkarırlar 2) I shall probably have another breakdown if I stay any longer in this house,....by the side of my darling –my darling –my life and my bride. Bu evde biraz daha kalırsam ,bu dayanılmaz günah çağrısının baskısı altında ,sevgilimin –sevgilim! –hayatımın ,gelinimin yanı başında bir sinir krizi geçirmem işten bile değil. 3) I insist the world know how much I loved Lolita ,pale and polluted ,and big with another’s child ,but still gray-eyed ,still sooty-lashed , still auburn and almond, still Carmencita......(Lolita,p.295) ....Onun güzelliği kaybolmuştu ,ama hala da gri gözlü ,siyah kirpikli, hala kısık ve badem rengi ,hala Carmencita.....(Leyla Niven ,1959)

9. 4.She bared her teeth and after her adorable schoolgirl fashion, leaned forward ,and away she sped ,my bird (Lolita p.305) Dişlerini gösteren bir gülümsemeyle güldü ve o cici okullu kız alışkanlığı uyarınca bisikletinin üzerinde öne kaykılarak , pedallara bastığı gibi uçtu gitti küçük kuşum benim (Fatih Özgüven ,2000)

10. Çarpıtma: a.Bilerek: 1.We came to the chapel....The roof has been kept whole hitherto...(Wuthering Heights) Kiliseye geldik....Çatısı şimdiye dek yerinde kalabilmişti. 2.Gelirken kalbini hoplatan ferahlık ve neşe kırılarak yaralı ve ağlamaklı kalıyordu.(Tercüme 45,1948:249) 3.Başka hiç bir şey ona karşı utancını mahfedemedi. 4......Eski yaram göğsümde gene yanıyordu.İşin garibi hiçbir vakit buralardan duyılmayan ,denizin kıyıdan gürleyişini istiyordum...Fakat denizin boğuk boğuk çağırışı mütemadiyen karanlık bir ninni gibi kulaklarımda uğuldadı.

11. b.Zorunlu: 1.I hope we can arrive on time. (Tintin and His Adventures) Umarım zamanında yetişebiliriz. 2.I wish ıt would not talk; it is always talking(Robinson Crusoe) 3.Fancy seeing you!(Harry Potter and thePhilosopher’s Stone) Sizi burada görmek düş gibi!(M. Bayındır) 4.His heart sinking horribly(Harry Potter) Kalbi korkunç şekilde atmak(Bayındır) 5.Sprinted down(H. P.p.7) Hızlı bir koşuya başladı(Bayındır) 6.In the late summer of that year we lived in a house in a village that looked across the river and the plain to the mountains.(A Farewell to Arms) O yılın yaz sonlarında bir köy evinde kalıyorduk.Irmakla ovanın arasında dağlara bakan bir köydü(Nevin Türkan) O yıl yaz biterken ırmakla ovanın üzerinden dağları gören köyün bir evinde kalıyorduk(Harmancı) 7.The drops fell slowly ,as they fall from an icicle after the sun has gone(A Farewell to Arms) Kan damlaları ağır ağır düşüyordu, güneşin batımından sonra saçaktan sarkan bir buzdan düşen su damlaları gibi (Nevin Türkan)