Kritik ve Analitik Düşünebilir miyiz?

1. Kritik ve AnalitikDüşünebilir miyiz? Neden Olmasın! Biz insanız. Bizim işimiz bu! İşimizi iyi yapıyor muyuz? Yoksa başkalarına mı bırakıyoruz?

2. Ne düşünüyorsak O’yuz • Yaptıklarımız, hissettiklerimiz, isteklerimiz bile düşüncelerimizle belirleniyor. • Düşüncelerimiz gerçekçi mi? • Kötümser mi? • Neleri düşünüyoruz? • Nasıl düşünüyoruz? • Nasıl düşündüğümüzün farkında mıyız?

3. Üniversitelerde Asıl Öğrenmemiz Gereken: Doğru Düşünmek • Artık iş ilanlarında kritik – analitik düşünme becerisinden bahsediliyor. • Normal bir eğitim müfredatı içinde kritik – analitik düşünme eğitiminin kendiliğinden oluşacağı düşünülürdü, öyle değilmiş… • Özgür düşünce, sağlıklı düşünce, tenkidi düşünce, tahlili düşünce, ilmi-bilimsel düşünce, istemli düşünce, sistemli düşünce…

4. Düşünürüz de ne olur? • ‘Gerçeğe’ ulaştıran araç • Gözün görmediğini gösteren yetenek, akıl gözü • Mevcut bilgilerden yeni bilgiler üretme • Ön yüzünü gördüğümüzün arka yüzünü bilme • Yüzümüze gülenin gerçek niyetini anlama Bayram değil seyran değil eniştem beni niye öptü!

5. KAD, seziden, önseziden farklı • Düşünme delile dayanır, sağlam bilgilerle ulaşılan sonuçtur. Sağlam yapı taşlarını, iyi projelendirilmiş bir bina yapımında planlı bir şekilde, birbiriyle ilişkili olarak üst üste koymak gibi. • Yetersiz bilgi  yanlış sonuç • Yanlış bilgi  yanlış sonuç • Yetersiz - Yanlış bağlantılar  Çürük bina

6. Doğru karar – İsabetli atış • Yeterince sakin misin? Öfkeliysen elin titrer. • Yeterince odaklandın mı? • Rüzgarı iyi hesap ettin mi? • Hedefin net mi?

7. Düşünme Üzerinde Düşünme • Nasıl düşünüyoruz? • ‘Aklın yolu bir’ diyoruz ancak farklı sonuçlara varabiliyoruz. • Kritik ve analitik düşünmenin ilk aşaması düşünmemiz, düşünme yöntemimiz, düşünme keskinliğimiz, kapsayıcılığı, doğruluğu … üzerinde düşünmektir.

8. Önemli bir aşama da…

9. Düşünmemiz Kaç Megapiksel • Geniş açılı mı? • Optik zoomu, uzak görüşü nasıl? • Odaklaması, yakın çekimi nasıl? • Titretme önleyicisi var mı? • Yüzleri iyi tanıyor mu? • Gece çekimi var mı, yetersiz ışıkta algılaması nasıl? • Dışarıdaki gerçekliği beynimizde ne kadar doğru algılayabiliyoruz? • Kuzey Afrika ülkelerinde ne oluyor mesela?

10. Tercihler, Seçimler • Her düşünmede bir tercih, seçim var. • Alternatif yok ise düşünmeye gerek var mı? • Alternatifleri kontrol eden düşüncenizi kontrol eder! • Alternatifleri mutlaka sorun! Kendinize de başkasına da!

11. Amaçsızlık • Bir amacınız, hayat amacınız, ulaşmak istediğiniz hedef yok ise niye düşünesiniz ki? • Amaçsız düşünmek hapishanede boş boş volta atarak yürümeye benzer. • En kötü engel düşünceye çizilen sınırlardır. Engelinizin farkına bile varmazsınız. • Akıl yürütürken engel tanımamalıyız!

12. Düşünmeni Kalibre Et En sağlam makinaya bile kalibrasyongerekir. Gerçeği bulma aracı olan düşünmemizi de kalibre etmeliyiz. En ‘Gerçek’ olanı düşünerek bunu yapabiliriz. Nedir en gerçek olan? Herkes için, her an için, değiştirilemez, önlenemez gerçek: Ölüm – Game Over! Sağlıklı beden için  her gün yarım saat yürümek Sağlıklı düşünme için  her gün yarım saat ölümü düşünmek Hayatta ölümden başkası yalan!

13. İnsan Yürürken Yere Basar • Akıl ise delillere, bilgilere basarak yürür • Bilgi yoksa, bulur, üretir ve yürümeye devam eder. • Yol bitse, dereye gelse köprü yapar, sağlam iki noktaya temel atarak… • Bilgisiz fikir yürütmek: boşlukta yürümek! • Yanlış-kesin olmayan bilgi, yaş, çürük tahtaya benzer.

14. Düşüncelerimiz Esnek mi? • Sabit fikirli miyiz, açık fikirli mi? • Kalıplaşmış düşüncelerimiz var mı? • Yeni düşüncelere açık mıyız? • Alternatif düşüncelere açık mıyız? • Aklımıza nelerin yattığını, kafamıza nelerin oturduğunun farkında mıyız? Hepsi yerli yerinde mi? • KAD zihnimizi yeniden hizaya sokmayı gerektirir.

15. Dünya Örneklerle Dolu Dünyada birbirinden farklı örnekler var (kişiler, okullar, meslekler, evler, arabalar, yollar …) Bunlardan birini seçmek için düşünürüz. Giderken sağ dan mı, soldan mı? Otururken, ön sıra mı, arka mı? Yerken muz mu, elma mı? Doktorluk mu, mühendislik mi, hukuk mu? Dahiliye mi, cerrahi mi, göz mü, KBB mi?

16. Asıl mı Sahte mi? • Her örneğin sahtesi de olabilir. • Örnekleri sahtelerinden nasıl ayırt edeceğiz? • İkisi de sarı, hangisi gerçek altın? Ayinesi işidir kişinin, lafa bakılmaz!

17. Fark Etmez Hocam! • Fark etmez mi yoksa kıyaslamayı mı bilmiyoruz?

18. Kıyaslama • İyi düşünen iyi kıyaslama yapabilendir. • İki şeyi birbiriyle kıyaslamak için ikisini de iyi tanımak gerekir. • Nasıl tanırız? • Kriterler lazım, • ve Ölçmek…

19. Kıyaslama İle Sadece Farklar mı Ortaya Çıkarılır? • Benzerlikler de • Eğer fark aranacak olursa, parmak izi her insanda farklıdır.

20. Sağlıklı Yaşam Yeni bir tarif

21. Eskiden Yaşam Tarzı Denince: • Geçim derdi, hayat gailelerini, çabalamalarını, rızıklarını çoluk çocuklarının yaşantılarını sağlayabilmek için gösterdikleri dünyevi gayretleri anlıyorduk. • Son zamanlarda sağlıklı yaşam diye bir kavram çıktı • İnsanlar her yapılan işlemin insan doğasına daha uygun yapılarak, insanın daha verimli yaşayabileceği, daha sıhhatli yaşayabileceği anladılar. • İnsanlar hayat tarzlarını değiştirme gayreti içine girdiler.

22. Bir Sağlama Yapalım: Nedir İnsan ? • Toplum hâlinde bir kültür çevresinde yaşayan, düşünme ve konuşma yeteneği olan, evreni bütün olarak kavrayabilen, bulguları sonucunda değiştirebilen ve biçimlendirebilen canlı. (TDK) • Dik duruşa, görece gelişmiş bir beyine, soyut düşünme yeteneğine, konuşma (dil kullanma) kabiliyetine, alet kullanma ve üretme becerisine sahip primat türü. Biominal ismi `Homosapiens`tir. Homosapiens Latince "akıllı adam" veya "bilen adam" anlamına gelir. (Vikipedi)

23. Sağlık - Health Sadece Beden Sağlığı mı? • Vücudun hasta olmaması durumu, vücut esenliği, esenlik, sıhhat, afiyet (TDK) İngilizcesi: • Goodfor physical and mental well-being; that maintains good physical and mentalwell-being • Freedomfrom disease; wellness; well-being (physical or mental); toast to wish for the well-being of a person

24. Hekimlere Göre Sağlık Nedir? • Dünya Sağlık Örgütü'nün 1958'de yaptığı ve halen kabul edilen sağlık tanımına göre: • "Sağlık, yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, zihinsel ve toplumsal (sosyal) olarak tam bir iyilik halidir.“ • Bu tanım hekimlerin insanı biyo-psiko-sosyal bir varlık olarak tanımlamasına dayanmaktadır.

25. Sosyal İnsan • Bir tespit: Güncel bilimin biyo-psiko-sosyal bir varlık olarak tanımladığı insan aynı zamanda manevi bir varlıktır. Biyolojik Psikolojik

26. Güncel Anlamda Sağlıklı Yaşamdan Anlaşılan * • Kişisel Temizlik • Sağlıklı Giyinme • Ortam Temizliği ve Bakımı • Beslenme • Hareketli Yaşam • Düzenli Yaşam ve Uyku • Çalışma Ortamı • Günlük Yaşamda Streslerle Başa Çıkma • Zaman Yönetimi • Sigara, Alkol ve Madde Kullanımından kaçınılması * Bilkent.edu.tr

27. Oysa: Günümüz Bilimsel Anlayışına göre • İnsan • Biyolojik • Psikolojik • ve • Sosyal • bir varlıktır • Sağlık • Biyolojik • Psikolojik • ve • Sosyal • olarak tam iyilik halidir • Öyleyse: • “Sağlıklı Yaşam” tanımı • Biyolojik • Psikolojik • ve • Sosyal • yönleri de içermeli

28. Psikolojik Sağlık? Duygu Sağlıklı duygusallık Düşünce Sağlıklı düşünme (Kritik-Analitik Düşünme) Davranış Sağlıklı davranış İnsanın sosyal yönü de yeterince sağlıklı yaşam tanımı içinde yer bulmuyor Sağlıklı sosyal hayatı da tanımlamalıyız. Tanımlayabiliyor muyuz?

29. Sağlıklı Yaşamın en önemli unsuru: Sağlıklı düşünme • Sağlıklı düşünme, bizim tanımladığımız şekilde kritik ve analitik düşünce, insan psikolojisinin önemli alanlarından biri olarak sağlıklı yaşam kavramının içine dahil edilmeli. • Sağlıklı duygusal yaşam, sağlıklı davranışlar, sağlıklı sosyal hayat kavramları da buna eklenmeli.

30. Sağlıklı Yaşamın en önemli unsuru: Sağlıklı düşünme • Sağlıklı beden için nasıl, sağlıklı ve yeterli beslenme, zararlı gıdalardan uzak durma, egzersiz vb. önemli ise, • Düşünme ve doğru karar verme yeteneklerimizi geliştirecek, kendimizi, çevremizi ve dünyayı anlamada bize yardımcı olacak ve bizi sağlıklı düşünmeye yöneltecek özellikleri tespit edip onlarla yeni bir hayat tarzı oluşturmamız gereklidir.

31. Sağlıklı Yaşamın en önemli unsuru: Sağlıklı düşünme • Sağlıklı yaşam ile bedenimizi bozulmalardan nasıl koruyor isek, • kritik-analitik düşünme ile de düşünmemizi bozucu etkenlerden korumalı, kurtarmalıyız.