Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII II, :)…

1. Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII II, :)…

2. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwi-czeń. ABY ZALICZYĆ ĆWICZENIA, musicie Państwo na ćwi- czeniach i na KOLOKWIUM zdobyć odpowiednią liczbę punktów.

3. Reguły gry (MAKRO II na studiach dziennych SGH)1. Aby zaliczyć semestr, wystarczy zebrać 50 ze 100 możliwych do zdobycia punktów. 100 punktów można zarobić, pisząc sprawdzian z wykładu i literatury, czyli tzw. kolokwium. Punkty czekają na Państwa rów-nież na ćwiczeniach. Prowadzący rozdaje je np. za: a/ celne wypo-wiedzi, b/ odpowiedzi na pytania, c/ rozwiązywanie zadań. Punkty przeliczane są na oceny zaliczeniowe wedle takiej oto tabeli:

4. 2. Zdobywaszy zaliczenie, można przystąpić do egzaminu… ABY ZDAĆ EGZAMIN, wystarczy zdobyć 50 punktów (do wzięcia jest znowu 100 punktów). Przelicza się je na ocenę wedle tej samej tabeli. W części ustnej egzaminu, która ma formę krótkiej roz-mowy, biorą udział studenci chcący poprawić swą ocenę (np. z 4 na 5). W wyniku tej rozmowy ocena może zostać podwyższona lub ob-niżona.

5. ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD

6. ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. ĆWICZENIA

7. ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. ĆWICZENIA3. SERWIS INTERNETOWY www.podstawyekonomii.pl/makroekonomia2/O konstrukcji serwisu

12. UWAGA!Do kolokwium i do egzaminu obowiązuje znajomość CAŁEGO skryptu internetowego i – dodatkowo - INFORMACJI PRZEKA-ZANYCH LUB WSKAZANYCH NA WYKŁADZIE.

14. RACHUNKI MAKROEKONOMICZNE

15. Pamiętacie podział ekonomii na MIKROEKONOMIĘ i MAKRO-EKONOMIĘ? MIKROEKONOMIA zajmuje się gospodarowaniem jednostek lub niewielkich grup jednostek (konsumentów, producentów, instytucji państwowych). MAKROEKONOMIA zajmuje się zachowaniem całej gospodarki.

16. Pamiętacie podział ekonomii na MIKROEKONOMIĘ i MAKRO-EKONOMIĘ? MIKROEKONOMIA zajmuje się gospodarowaniem jednostek lub niewielkich grup jednostek (konsumentów, producentów, instytucji państwowych). MAKROEKONOMIA zajmuje się zachowaniem całej gospodarki. KOMENTARZ: Ten podział jest UMOWNY (np. czy analiza przemysłu w woj. Pod-laskim należy do makroekonomii?). W dodatku to, jak zachowują się zmienne makroekonomiczne, zależy m. in. od zachowań pojedynczych konsumentow i inwesto-rów. Makroekonomiści są zatem zainteresowani także MIKRO-EKONOMICZNYMI PODSTAWAMI MAKROEKONOMII (ang. microfoundations).

17. 1. „WYDATKOWA”, „DOCHODOWA” I „PRODUKCYJNA” METODA LICZENIA PKB. 1.1. PKB SUMĄ WYDATKÓW NA DOBRA FINALNE. Aby obliczyć wynik rocznej pracy społeczeństwa w gospodarce otwartej, sumujemy roczne wydatki na nowe dobra finalne. To się nazywa WYDATKOWA METODA (ang. expenditureapproach) liczenia PKB. Chodzi o: wydatki konsumentów na konsumpcję, C, wydatki firm na inwestycje, I, wydatki państwa na zakup dóbr, G, wydatki zagranicy na dobra wytworzone w naszym kraju, X. Pomniejszona o zakupy dóbr zagranicznych (import, Z) suma tych wydatków stanowi produkt krajowy brut-to (PKB, Y). Y = C + I + G + X - Z.

18. 1.2. PKB SUMĄ DOCHODÓW CZYNNIKÓW PRODUKCJI W danym okresie suma wartości kupionych przez konsumentów, firmy, państwo i zagranicę nowych dóbr finalnych równa się sumie dochodów właścicieli czynników użytych w celu wyprodu-kowania tych dóbr. A zatem PKB można również obliczyć, sumu-jąc te dochody. To się nazywa DOCHODOWA METODA (ang. income approach) liczenia PKB. Oto jej uzasadnienie.

19. Roczny utarg producentów dóbr finalnych składa się z: 1. zysku właścicieli kapitału rzeczowego; 2. płac pracowników; 3. kosztówrzeczowych. Te koszty rzeczowe stanowią utarg producentów dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”, potrzebnych do wytworzenia dóbr final-nych. Jednak utarg ten również składa się z: 1. zysku właścicieli kapitału rzeczowego; 2. płac zatrudnionych pracowników; 3. kosztów rzeczowych, czyli utargu producentów dóbr pośrednich „drugiego rzędu”, zu-żywanych do produkcji dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”. Także ten utarg składa się z zysku, płac i kosztów rzeczowych „trzeciego rzędu”. Itd.

20. Posuwając się „w głąb” procesu produkcji dowolnego dobra fi-nalnego, odkrywamy w końcu, że producent dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie zużywa dóbr pośrednich. Wartość tych dóbr pośrednich „ostatniego rzędu” w całości składa się z dochodów właścicieli czynników.

21. W EFEKCIE KAŻDA CZĄSTKA WARTOŚCI DÓBR FINAL-NYCH JEST ZYSKIEM, PŁACĄ LUB WYNAGRODZENIEM WŁAŚCICIELI DÓBR POŚREDNICH OSTATNIEGO RZĘDU, CZYLI BOGACTW NATURALNYCH (ZIEMI).

22. Każda cząstka wartości dóbr finalnych jest zyskiem, płacą, czyli wynagrodzeniem pracy lub wynagrodzeniem właścicieli dóbr pośrednich ostatniego rzędu, czyli bogactw naturalnych (ziemi). U P D F Z PUPDP1 Z P UPDP2 Z P UPDP3 ......... Z P UPDPO Z P gdzie: UPDF - utarg producenta dobra finalnego. Z – zysk. P – płace. UPDP1 - utarg producentów dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”. UPDP2 - utarg producentów dóbr pośrednich „drugiego rzędu”. UPDP3 - utarg producentów dóbr pośrednich „trzeciego rzędu”. UPDP0 - utarg producentów dóbr pośrednich „ostatniego rzędu”, czyli bogactw naturalnych (ziemi).

23. 1.3. PKB SUMĄ WARTOŚCI DODANEJ W GOSPODARCE. PKB można także obliczyć metodą produkcyjną (ang. production approach), sumując powstającą w gospodarce wartość dodaną (ang. value added). WARTOŚĆ DODANA jest różnicą wartości sprzedanych dóbr i kosztu kupionych w celu ich wyprodukowania dóbr pośrednich. Na rysunku tworzonej przez kolejnych producentów war-tości dodanej odpowiadają zsumowane zysk i płace powstające przy produkcji, kolejno, dóbr finalnych, dóbr pośrednich pierwsze-go rzędu, dóbr pośrednich drugiego rzędu itd. Ponieważ utarg pro-ducentów dóbr pośrednich ostatniego rzędu, UPDPO, składa się wy-łącznie z wartości dodanej, to suma wartości wytworzonych na ry-sunku dóbr finalnych jest równa sumie wartości dodanej powstałej w trakcie tego procesu produkcyjnego. UPDF Z PUPDP1 Z P UPDP2 Z P UPDP3 ......... Z P UPDPO Z P

24. 2. PKB A DOBROBYT SPOŁECZNY. Y = C + I + G + X - Z. Wynik obliczeń PKB ma DWA podstawowe zastosowania: PO PIERWSZE, PKB jest wykorzystywany jako MIARA EFEK-TÓW PRACY SPOŁECZEŃSTWA uzyskanych w pewnym okre-sie. PO DRUGIE, PKB jest MIARĄ POZIOMU ŻYCIA SPOŁE-CZEŃSTWA (czyli poziomu jego „DOBROBYTU”, ang. welfa-re) . Przydatność PKB w obu tych zastosowań jest krytyko-wana.

25. 2.1. WADY PPRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO (PKB) PKB MIARĄ EFEKTÓW PRACY SPOŁECZEŃST-WA Np. PKB nie uwzględnia produkcji dóbr finalnych w „szarej strefie” i w gospodarstwach domowych. PKB MIARĄ POZIOMU ŻYCIA („DOBROBYTU”, ANG. WELFARE) SPOŁECZEŃSTWA PKB nie uwzględnia wielu zjawisk, od których zależy poziom ży-cia społeczeństwa (np. bezpieczeństwa, negatywnych i pozytyw-nych efektów zewnętrznych, ilości czasu wolnego).

26. Przyjrzyjmy się teraz najbardziej znanemu spośród innych niż PKB mierników dobrobytu społecznego, czyli WSKAŹNIKOWI ROZWOJU SPOŁECZNEGO (ang. Human Development Index, HDI).

27. 2.2. WSKAŹNIK ROZWOJU SPOŁECZNEGO WSKAŹNIK ROZWOJU SPOŁECZNEGO (ang. Human Develop-ment Index, HDI) Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (ang. United Nations Development Programme, UNDP) HDI ma mierzyć SZANSE JEDNOSTEK REALIZACJI ICH WRODZONYCH MOŻLIWOŚCI. Zdaniem twórców HDI szanse te zależą nie tylko od PO-ZIOMU DOCHODÓW, lecz także od wielu innych okoliczności, spośród których – arbitralnie – uwzględniają oni ZDROWIE i WYKSZTAŁCENIE.

28. Otóż HDI jest ŚREDNIĄ WAŻONĄ TRZECH MIERNIKÓW, KTÓRE DOTYCZĄ ZDROWIA, EDUKACJI I DOCHODÓWPER CAPITA. MIARĄ POZIOMU ZDROWIA jest wskaźnik przeciętnej długości życia (ang. life expectancy index, LEI), obliczany zgodnie ze wzo-rem: LEI = (LE-25)/(85-25).

29. Otóż HDI jest ŚREDNIĄ WAŻONĄ TRZECH MIERNIKÓW, KTÓRE DOTYCZĄ ZDROWIA, EDUKACJI I DOCHODÓWPER CAPITA. MIARĄ POZIOMU EDUKACJI jest wskaźnik edukacji (ang. edu-cation index, EI), obliczany zgodnie ze wzorem: EI= ⅔•odsetek osób dorosłych potrafiących czytać i pisać + ⅓•odsetek dzieci w wieku szkolnym objętych formalną edukacją).

30. Otóż HDI jest ŚREDNIĄ WAŻONĄ TRZECH MIERNIKÓW, KTÓRE DOTYCZĄ ZDROWIA, EDUKACJI I DOCHODÓWPER CAPITA. MIARĄ POZIOMU DOCHODÓW jest wskaźnik dochodów (ang. income index, II), obliczany zgodnie ze wzorem: II = [log(GDP per capita PPP $)-log(100)]/[log(40 000)-log(100)].

31. Konstrukcja trzech mierników cząstkowych HDI sprawia, że ich wartości zawierają się między 0 a 1. Wagi przypisywane tym mier-nikom wynoszą po ⅓, co powoduje, że również syntetyczny HDI należy do przedziału <0; 1>.

32. Np., w 2002 r. w Polsce przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku 0 lat wynosiło 73,8 lat, wskaźnik alfabetyzacji był równy 99,7%, a wskaźnik skolaryzacji - 90,0%, PKB per capita PPP wy-nosił 10560 USD. W efekcie syntetyczny wskaźnik HDI był równy 0,85, co dawało Polsce 37 miejsce na 177 krajów świata objętych badaniem (o 13 pozycji lepiej niż w rankingu wg PKB PPP per capita). (Pierw-sze trzy miejsca zajmowały: Norwegia, Szwecja i Australia).

33. Zauważ, że jedną z cech HDI jest podporządkowanie konstrukcji cząstkowego wskaźnika dochodów (i tylko jego) idei malejących przychodów. Jest ono skutkiem użycia w odpowiednim wzorze lo-garytmów poziomów dochodu per capita.

34. II = [log(GDP per capita PPP $)-log(100)]/[log(40 000)-log(100)].

35. Ranking społeczeństw wg kryterium poziomu HDI odznacza się bardzo wysoką korelacją z rankingiem społeczeństw wg poziomu PKB per capita. Jednak np. kraje realnego socjalizmu mają zaskakująco wysoki poziom HDI, czego przyczyną jest względnie rozwinięta oś-wiata i służba zdrowia w tych krajach (np. w 2001 r. Kuba i Ukra-ina zajmowały odpowiednio 52 i 75 miejsce na świecie w hierarchii HDI oraz 90 i 98 miejsce w hierarchii PKB per capita). Odwrotnie jest m. in. w przypadku niektórych eksporte-rów ropy naftowej (np. Kuwejt, Arabia Saudyjska).

36. 3. PRZYPŁYWY I ODPŁYWY (ang. injections, leakages). Jak wiemy, zsumowawszy wynagrodzenia właścicieli czynników, powstałe przy produkcji dóbr finalnych i dóbr pośrednich, Y2, potrzebnych do produkcji dobr finalnych, otrzymamy wartość dóbr finalnych powstałych w tym okresie, Y1 : Y1=Y2. Obrazem powstawania i podziału PKB na dochody właścicieli czynników produkcji jest model RUCHU OKRĘŻNEGO WY-DATKÓW I DOCHODÓW W GOSPODARCE.

37. 3.1. RUCH OKRĘŻNY WYDATKÓW I DOCHODÓW W GOSPO- DARCE. X Z I S Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWO DOMOWE Y Y = Y - NT NT=T – B 2 d 2 d OZNACZENIA: C – wydatki na konsumpcyjne dobra finalne; S – oszczędności; Z – import; X – eksport; I – inwestycje; Td – podatki bezpośrednie; G – wydatki państwa na zakup dóbr; B – zasiłki wypłacane przez państwo; (NT = Td – B) – po-datki netto; Y1 – suma wydatków na dobra wchodzące w skład PKB; Y2 – równa wydatkom na dobra wchodzące w skład PKB suma dochodów właści-cieli czynników; Yd – dochód do dyspozycji gospodarstw domowych.

38. X Z I S Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWO DOMOWE Y Y = Y - NT NT=T – B 2 d 2 d S E K T O R P R Y W A T N Y Dochód ze sprzedaży czynników (Y2=Y1) gospodarstwa domowe przeznacza-ją na podatki netto (NT), na konsumpcje dóbr krajowych (C) – import (Z) i NA OSZCZĘDNOŚCI (S). Zakładam, że inwestycje (I) są finansowane oszczędnościami (S), za pośrednictwem systemu finansowego. S E K T O R P U B L I C Z N Y Państwo podatkami bezpośrednimi (Td) i pośrednimi (Te)zabiera właścicie-lom czynników część ich dochodów. (Zakładam, że państwo nie ma docho-dów z własności, D=0, i że podatki pośrednie są równe zeru, Te=0). Państwo kupuje dobra wytworzone przez firmy (G) i rozdaje pie-niądze zasiłkami (B). (Zasiłki są wypłacane tylko gospodarstwom domowym; NT=Td-Bto podatki netto, NT=t·Y, gdzie „t” to stopa opodatkowania netto). Z A G R A N I C A Zagranica kupuje dobra w naszym kraju; to jest eksport (X). Także my ku-pujemy dobra za granicą; to jest import (Z). (Zakładam, że import dotyczy tylko dóbrkonsumpcyjnych; Z=KSI·Y, gdzie KSI to krańcowa skłonność do importu).

39. X Z I S Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWO DOMOWE Y Y = Y - NT NT=T – B 2 d 2 d 1. Konsumenci nie wydają całych dochodów na konsumpcję dóbr wytworzonych w kraju... ODPŁYWY Z RUCHU OKRĘŻNEGO– dochody gospodarstw do-mowych, które nie są wydawane na krajowe dobra konsumpcyjne. 2. Produkty finalne od przedsiębiorstw kupują nie tylko gospodars-twa domowe za dochody ze sprzedaży czynników... PRZYPŁYWY DO RUCHU OKRĘŻNEGO- dochody przedsię-biorstw, które nie są wydatkami gospodarstw domowych sfinanso-wanymi dzięki sprzedaży czynników.

40. X Z I S Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWO DOMOWE Y Y = Y - NT NT=T – B 2 d 2 d ODPŁYWY: oszczędności (S), podatki netto (Td-B), import (Z). PRZYPŁYWY: inwestycje (I), wydatki państwa na dobra (G), eksport (X). Oczywiście istnieją inne odpływy (np. wysyłane do ojczyzny zarob-ki gastarbeiterów pracujących w naszym kraju) i przypływy (np. przesyłane do kraju zyski zagranicznych filii naszych firm). Pomi-jamy je, chcąc uprościć analizę.

41. 3.2. RÓWNOŚĆ PRZYPŁYWÓW I ODPŁYWÓW. Z naszego modelu ruchu okrężnegowynika, że odpływy ZAWSZE równają się przypływom. Przecież: X Z I S Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWO DOMOWE Y Y = Y - NT NT=T – B 2 d 2 d (1) Y1= C + I + G + X – Z. (2) Y1= Y2. → I + G + X = S+ NT + Z. (3) Y2 = S + C + NT.

42. W modelu ruchu okrężnego odpływy ZAWSZE równają się przypły-wom: (1) Y1= C + I + G + X – Z. (2) Y1= Y2. → I + G + X = S+ NT + Z. (3) Y2 = S + C + NT. Natomiast w modelu keynesowskim w stanie krótkookresowej nierównowagi gospodarki suma planowanych wydatków: Ipl + Gpl + XplMOŻE różnić się od sumy planowanych dochodów: Spl + NTpl + Zpl. (Ludzie chcą wydać mniej lub więcej, niż wynoszą ich dochody). Faktyczne inwestycje, I, i oszczędności, S, różnią się wtedy od plano-wanych, Ipl i Spl, co zapewnia równość odpływów i przypływów.

43. 4. ZASTOSOWANIA RÓWNANIA: I + G + X = S+ NT + Z. Z równości odpływów i przypływów, I+G+X=S+NT+Z, wynikająważne wnioski, dotyczącestosunku wielkości występujących w nim zmiennych, czyli STRUKTURYGOSPODARKI. Umożliwiają one interpretację tego, co dzieje się w gospodarce.

44. 4.1. BILANS WYDATKÓW I DOCHODÓW SEKTORA PRYWAT-NEGO, SEKTORA PUBLICZNEGO I ZAGRANICY. • I + G + X = S+ NT + Z (S – I) = (G – NT) + (X – Z)(1) • Posługując się nawiasami, pogrupowałem zmienne w pary. Oto ich interpretacja: • (G–NT) – różnica wydatków publicznych i wpływów z opodatkowa-nia netto (stan budżetu państwa). • (X–Z) - różnica eksportu i importu (stan bilansu handlowego). • (S–I) – różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego.

45. DYGRESJA (S–I) – różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego. Co to znaczy? Y2=C+S+NT to dochody sektora prywatnego (ich podział opisuje dolna część modelu ruchu okrężnego). C+I+NT to wydatki sektora prywatnego (raz jeszcze przyjrzyj się modelowi ruchu okrężnego...). Zatem różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego równa się: (C+S+NT) - (C+I+NT) = (S-I). KONIEC DYGRESJI X Z I S Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWO DOMOWE Y Y = Y - NT NT=T – B 2 d 2 d

46. Czego dowiadujemy się z równania (1): (S – I) = (G – NT) + (X – Z)? Otóż ewentualnej nadwyżce dochodów nad wydatkami sektora pry-watnego (S-I) nad jego wydatkami ODPOWIADA nadwyżka wydatków sektora publicznego i (lub) zagranicy nad ich dochodami. To ustalenie pozwala lepiej zrozumieć procesy zachodzące w gospo-darce (zob. następne slajdy).

47. Informacji o zmiennych z równania (S–I)=(G–NT)+(X–Z) dostar-czają krajowe systemy rachunkowości społecznej (ang. national in-come accounts). Oto przykład z 1999 r.; poszczególne wielkości wy-rażono w % PKB: G-NT - - - - - - Np. pomyśl o Irlandii. Co właściwie działo się tu z nadwyż-ką dochodów sektorów prywatnego i publicznego nad ich wydat-kami?

48. A co powiesz o Francji i Hiszpanii? Jak kraje te finansowały deficyt budżetowy? - G-NT - - - - -

49. Jednak np. Portugalia i Grecja finansują deficyt budżetu środkami zagranicznymi... - G-NT - - - - -

50. Zaś Stany Zjednoczone, które również są dłużnikiem świa-taA, mają nadwyżkę, nie deficyt budżetu. Środki zagraniczne służą tu finansowaniu nadwyżki prywatnych inwestycji nad oszczędnoś-ciami obywateli. -------- AZ-X>0; zatem amerykański deficyt handlowy jest finansowany m. in. emisją krajo-wych papierów wartościowych dla zagranicy. - G-NT - - - - -