بسم الله الرحمن الرحیم

1. بسم الله الرحمن الرحیم

2. - تاریخچه - همه گير شناسی اعتیاد در ایران و جهان - سبب شناسی اعتیاد

3. مقدمه وابستگي به مواد (اعتياد) يكي از معضلات بهداشتي، درماني و اجتماعي جهان امروز مي باشد. و همه كشورها كم و بيش با آن درگير مي باشند. سوء مصرف مواد از نظر گردش سرمايه در مقام سوم پس از توريسم و تجارت اسلحه قرار دارد و گردش مالي آن بالغ بر 450 ميليون دلار مي باشد.

4. وابستگي به مواد نه تنها منجر به آسيب هاي شديد و عميق جسمي و رواني در فرد مي گردد بلكه آسيب هاي اجتماعي نظير افزايش طلاق، بزهكاري، فحشا و بيكاري را نيز در بر دارد. در ايران وابستگي به مواد يكي از مهمترين علل گسترش برخي بيماريهاي عفوني مي باشد. ريشه هاي اعتياد گسترده، عميق، پيچيده، متغير و در بسياري از موارد ناشناخته مي باشد.

5. ريشه هاي اعتياد از جامعه ايي به جامعه ديگر، از محلي به محل ديگر و از فردي به فرد ديگر متفاوت است. وابستگي به مواد را مي توان از زواياي سياسي، اجتماعي،‌اقتصادي فرهنگي، روان شناختي، زيست شناختي مورد توجه و بررسي قرار داد. در نهايت بايد اذعان كرد اعتياد يك معضل چند عاملي(Muptifactovial) است و لذا بايد بصورت چند وجهي با آن روبرو شد.

6. تاريخچه: - مصرف مواد در بين اقوام و ملل مختلف از دير باز به صورت هاي متنوع وجود داشته است: * بعنوان دارو * براي تسكين * براي كسب لذت و نشئه * *

7. نوشته هاي باستاني نشان مي دهد كه ترياك در عهد بابل، مصر باستان،‌يونان باستان و روم استعمال مي شده (1) نوشته هاي تاريخي نشان مي دهندكه در دوران قديم كشت خشخاش در ايران، چين، هند و تركيه صورت مي گرفته ولي اصل آن از مصر بوده است. (2) در ايران در زمان صفويان مصرف ترياك متداول بوده و در زمان شاه عباس توسعه بيشتر يافته است. (3) استعمار انگليس توسط برادران شرلي در دوره صفويه سعي در گسترش مصرف ترياك در ايران داشت. (4)

8. در دوره قاجاريه، از زمان ناصرالدين شاه در اطراف دارالخلافه در تهران كشت خشخاش صورت مي گرفت و محصول آن به قدري زياد بود كه علاوه بر تأمين مصرف داخلي به مستعمرات انگليس هم صادر مي شد (5) در همين دوره مكانهاي عمومي مصرف ترياك با نام دارالعلاج و به تعبير عاميانه شيره كش خانه در تهران در باغ فردوس و حوالي شمس العماره شروع به كار نمودند.

9. مأموران دولت انگليس در دوره قاجاريه با تبليغ اينكه ترياك درمان تمامي دردهاست، مردم را به مصرف ترياك تشويق مي كردند و به اين ترتيب ترياك به عنوان يك داروي خانگي و گياهي جاي خود را در بين خانواده ها باز كرد. (6) در همين دوره دولت انگليس اعلام كرد كه سوخته ترياك را با قيمت مناسب از مصرف كنندگان مي خرد و به اين ترتيب عده اي براي كسب در آمد اقدام به مصرف ترياك نمودند. (7)

10. تا قبل از سال 1300 شمسي خريد و فروش انواع مواد در ايران آزاد بود و حتي از خارج هم به عنوان دارو به ايران وارد مي شد (8) در دورة مشروطيت لايحه تحديد ترياك براي اولين بار در ايران به عنوان يك قانون از تصويب مجلس شوراي ملي گذشت. (1329 قمري برابر با 6-1285 شمسي) (9) قانون انحصار دولتي ترياك در سال 1307 به تصويب رسيد و به اين ترتيب كشت خشخاش قانوناًًًً متعلق به دولت بود (10)

11. در سال 1317 ميزان ترياك صادراتي رسمي كشور به 2/448 تن گزارش شده است. (12) گسترش اعتياد در كشور باعث شد در سال 1334 شمسي مجددا" قانون منع كشت خشخاش به تصويب مجلس شوراي ملي برسد. (13) در سال 1337 شمسي هروئين وارد ايران شد كه در بين معتادان جوان براي كسب لذت بيشتر رواج يافت بيشترين واردات هروئين از طريق پاكستان و ماده اصلي تبديل كننده مرفين به هروئين از تركيه بود. (14)

12. در اسفندماه 1347 به علت افزايش ورود مـواد از تــركيـه، افغانستان، پاكستان و ساير كشورها و به بهانه جلوگيري از خروج ارز و طلا از كشور قانون تحديد كشت خشخاش و صادرات ترياك به تصويب رسيد و به اين دليل مصرف ترياك بيشتر از قبل و بخصوص در محافل اشرافي رواج پيدا كرد. (15) در سال 1348 مقرر شد تحت شرايط خاص (سن بالا و...) به بــرخـي از معتادان سهميه ترياك داده شود و به اين ترتيب يك گروه معتاد رسمي پديد آمد. (16) در تير ماه سال 1348 قانون تشديد مجازات مرتكبين كشت خشخاش به تصويب رسيد و رسيدگي به پرونده مرتكبين در صلاحيت دادگاه نظامي قرار گرفت و مجازات اعدام براي سوداگراني كه بيش از 10 گرم هروئين داشته باشند در نظر گرفته شد. (17)

13. پس از پيروزي انقلاب اسلامي در خرداد 1359 سهميه ترياك معتادان رسمي لغو و طبق قانون جديد دوره اي به مدت 6 ماه به عنوان ترك اعتياد مقرر شد (18) پس از اتمام مهلت 6 ماهه درمان در آذرماه 1359 معتادان طبق قانون جديد مجرم محسوب مي شدند. (19) در سال 1362 اردوگاههاي معتادان زير نظر سازمان زندانها تشكيل شد و مسئوليت اين اردوگاههاي كه به نام مراكز بازپروري يا اردوگاههاي كار معروف گرديد به عهده كميته هاي انقلاب اسلامي گذاشته شد

14. در همان سال 1362 بر اساس مصوبه هيئت وزيران مسئوليت مراكز بازپروري از كميته هاي انقلاب اسلامي به سازمان جديد التأسيس بهزيستي منتقل شد. مراكز بازپروري موظف به پذيرش معتاداني بودند كه از طريق دادگاه بصورت اجباري براي ترك به اين مراكز تحويل مي شدند و اين مراكز بعلت حضور تعداد زياد معتادان، نبودن كادر درماني كافي ، آموزش ديده و كار آمد صرفا" به محل نگهداري نامناسب معتادان تبديل شده بودند.

15. در سال 1367 بعد از پايان جنگ قانون تشديد مجازات قاچاقچيان و معتادان توسط مجمع تشخيص مصلحت نظـام تصويب و ابـلاغ گرديد طبق قانون مهلتي چند ماهه بــراي اقــدام به ترك بــه معتادان داده شده بود. در سال 1377 اصلاحيه قانون مبـارزه بـا مـواد مخـدر با هـدف درمان معتادان در مجمع تشخيص مصلحـت نظـام بــه تصويب رسيد كه براساس تبصره ذيل ماده 15 اين قانون اعتياد جرم بوده و معتادان در زمان درمان و بازپروري از تعقيب كيفري جرم معاف مي باشند.

16. تاريخچه اقدامات پيشگيري و درمان اعتياد در ايران: بر اساس مستندات موجود د ر حدود سال 1344 تنها 2 بيمارستان در تهران و مشهد به امر درمان معتادان مي پرداختند (يك بيمارستان 150 تختخوابي در تهران و يك بيمارستان درمان معتادان در مشهد )‌(20) در تاريخ 14/4/1344 تخت هاي بيمارستاني اختصاص يافته به درمان معتادان در تهران 200 تخت و بقيه استانها 265 تخت بود (خراسان 30 تخت) (21) بقيه معتادان كه نياز به بستري نداشتند مي توانستند بصورت سرپايي توسط بيمارستانهاي مشخص شده تحت درمان قرار گيرند. (22) در سال 1348 مقرر شد براي معتاداني كه قادر به ترك نمي باشند و سن آنها بالاي 60 سال است سهميه ترياك در نظر گرفته شود. (براي سن زير 60 سال در صورتيكه بيماري خاصي داشته باشند) (23)

17. سهميه ترياك معتادان رسمي 2 گرم براي ترياك خواران و 5 گرم براي ترياك كشان بود. ( 24) تعداد سهميه بگيران در سال 1352 (19/12/1352) به حدود 150.000 نفر رسيد.

18. در سال 1353 طرح مبارزه با اعتياد به مواد بين جوانان توسط وزارت بهداري تهيه و پيشنهاد گرديد كه شامل موارد زير بود؛ } - اقدامات پيشگيرانه بصورت آموزش و ايجاد آگاهي و افزايش هوشياري - ( اقدامات درماني و توان بخشي ) اول دوم : مبارزه با قاچاق و جلوگيري از دسترسي جوانان به مواد مخدر

19. بعد از پيروزي انقلاب و تا قبل از سال 1375 مبارزه با اعتياد عمدتا" بصورت مبارزه با عرضه بود و درمان معتادان بصورت اجباري و توسط مراكز بزرگ بازپروري صورت مي گرفت. براي اولين بار درسال 1365 در برنامه كشوري بهداشت روان به مسئله اعتياد توجه شد و تأكيد شد كه اعتياد به ترياك و هروئين يكي از مسائل اساسي در ايران به شمار مي رود (28) از حدود سال 1371 تغيير نگرش و جهت گيري براي پيشگيري و درمان معتادان درسازمان بهزيستي و به دنبال آن ستاد مبارزه با مواد مخدر ايجاد شد و از حدود سال 1374 توجه بيشتري نسبت به لزوم اقدامات كاهش تقاضا بعمل آمد.

20. در سال 1375 پيش نويس طرح جامع پيشگيري از اعتياد در معاونت پيشگيري سازمان بهزيستي كشور تهيه گرديد (دكتر رزاقي و همكاران) و در سال 1376 براي اولين بار در استان كرمانشاه به مرحله اجرا در آمد (در سال 1378 در مشهد) (29) در سال 1377 برنامه ملي مبارزه با سوء مصرف مواد در ايران تدوين گرديد كه داراي 6 اصل كاهش عرضه، كاهش تقاضا، كاهش خسارت، بسيج امكانات ملي، اصلاح ابزارها، فضاي قانوني و همكاريهاي منطقه اي و بين المللي بود. (30) در سال 1378 برنامه پيشگيري و درمان سوء مصرف مواد با استفاده از نظام مراقبت هاي بهداشتي اوليه توسط وزارت بهداشت تدوين شد (شادروان دكتر داود شاه محمدي و همكاران) كه پس از تجديد نظرهاي متعدد هفتمين پيش نويس آن نيز تدوين شده است. (31)

21. از سال 1374 اقدامات درمان معتادان به صورت رسمي در مراكز درمان سرپايي سازمان بهزيستي شروع شد (مركز شهيد چراغچي – سه راه پيچ شميران – تهران) (مشهد سال 1375) اقدامات درماني بصورت اجتماع درمان مدار (TC) از سال 1380 در تهران آغاز شد (تهران پارس، مركز TC) (مشهد سال 1382) از سال 1379 صدور مجوز مراكز درمان سوء مصرف مواد توسط سازمان بهزيستي آغاز و در سالهاي بعد تسريع گرديد (صدور مجوز مراكز درمان سرپايي اعتياد توسط دانشگاههاي علوم پزشكي از سال 1380 آغاز و روند آهسته اي داشت)

22. استفاده از متادون براي سم زدايي معتادان از سال 1381 در ايران رسميت يافت. استفاده از متادون بعنوان درمان نگهدارنده از مهرماه سال 1382 در ايران آغاز شد. در سال 1382 طرح پيشگيري از اعتياد اجتماع محور با ويژگيهاي خاص خود جايگزين طرح جامع پيشگيري از اعتياد گرديد. از اواخر سال 1382 صدور مجوز مراكز بستري خصوصي اعتياد توسط سازمان بهزيستي كشور آغاز گرديد (فعلا 5 مركزي بستري در مشهد)

23. اپيدميولوژي سوء مصرف مواد در جهان UNODC تخمين مي زند حدود 200 ميليون نفر در جهان مصرف كننده مواد هستند (32) 163 ميليون نفر مصرف كننده كانابيس 34 (30)ميليون نفر مصرف كننده انواع ‌آمفتابين (33) 8 ميليون نفر اكستسي 14 ميليون نفر كوكائين 15 ميليون نفر مشتقات ترياك (10 ميليون نفر هروئين)

24. در سالهاي اخير بيشترين افزايش سوء مصرف مواد مربوطه به حشيش (كانابيس) و سپس آمفتامين ها بوده است. مصرف هروئين در كشورهايي كه در مسير قاچاق هروئين از افغانستان به اروپا و روسيه هستند افزايش يافته در حاليكه مصرف هروئين در شرق آسيا، اقيانوسيه و اروپاي غربي در سال 2001 كاهش يافته است. مصرف آمفتامين در جنوب شرقي آسيا، اروپاي شرقي و شمالي افزايش يافته و بطور كل اكثريت كشورها افزايش سطح مصرف اكستسي را گزارش مي كنند. مصرف كوكائين در اروپاي غربي و آمريكاي جنوبي افزايش و در امريكاي شمالي ثابت مانده است. مصرف حشيش در آفريقا، آمريكاي جنوبي،‌اروپا و جنوب غربي آسيا افزايش يافته ولي در اقيانوسيه و جنوب شرقي آسيا كاهش يافته است.

25. توليد مواد مخدر در جهان افغانستان برمه لائوس

26. اپيدميولوژي اعتياد در ايران قبل از انقلاب: توجه: آمارهاي موجود در مورد تعداد معتادان و سوء مصرف مواد قبل از انقلاب بر حسب منابع مختلف بسيار متفاوت مي باشد. شيوع جدي سوء مصرف ترياك و حشيش (بنگ) از دوره صفويه در ايران آغاز شد. در دوره قاجاريه مصرف ترياك غالبا" بصورت خوراكي و گاهي به صورت دود كردن در ميان طبقات مختلف بوده است. بي توجهي حكومت باعث شد تا جمعيت معتادان در سال 1314 شمسي برابر 5/1 ميليون نفر يعني حدود 7 درصد كل جمعيت كشور شود. (34)

27. در سال 1332 انجمن مبارزه با ترياك و الكل تعداد معتادان كشور را 5/1 ميليون نفر اعلام نمود (جمعيت كشور در همان سال 14 ميليون نفر بود) (35) در سال 1344 تعداد معتادان كشور 5/1 ميليون نفر و مصرف روزانه ترياك كشور 2 تن ترياك گزارش شده است. (36) در سال 1337 شمسي هروئين وارد كشور شد (37) ص 11 تعداد معتادان به ترياك در سال 1350 حدودا 600.000 نفر يعني حدود 2% جعيت كشور برآورد گرديده بود. (38) تا سال 1350 مصرف معتادان ايراني اكثرا" ترياك و از سال 1350 به بعد هروئين در ايران رواج پيدا كرد به گونه اي كه در سال 1354 هروئين فرمانرواي اعتياد كشور شد. (39)

28. بعد از انقلاب • - به دليل جرم بودن اعتياد آمار دقيقي از معتادان كشور در دسترس نمي باشد و ارقام اعلام شده تخميني و بر اساس آمار مراكز بازپروري مراكز درمان بيماران، تعداد موارد مثبت اعتياد در آزمايشگاه هاي تشخيص اعتياد و آمار زندانيان معتاد مي باشد. • - آمار تعداد معتادان كشور در منابع مختلف متفاوت مي باشد. • بعضي منابع (بيشتر منابع رسمي) تعداد معتادان كشور را 2 ميليون نفر گزارش مي كنند كه با اين محاسبه حدود 8/2% جمعيت كشور معتاد مي باشند. • بعضي منابع تعداد معتادان كشور را 3.761.000 نفر گزارش مي كنند (پژوهش انجام شده در سال 1380 توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي) كه از اين تعداد حدود 2.547.000 نفر سوء مصرف يا وابستگي و حدود 1.158.000 نفر وابستگي داشته و حدود 137.000 نفر در همان سال مصرف تزريقي داشته اند (40)

29. بعضي منابع تعداد معتادان كشور را 4 ميليون نفر گزارش مي كنند (سايت مجلس شوراي اسلامي) • در صورتيكه تعداد معتادان كشور حدود 5/3 تا 4 ميليون نفر باشد درصد معتادان كشور رقمي در حدود 5% تخمين زده مي شود. • در صورتيكه فرد معتاد عضوي از يك خانواده 5 نفره باشد بر اساس آمارهاي موجود بين 10 تا 20 ميليون نفر از مردم كشور ما به نوعي با معضل اعتياد مواجه هستند. • ايران از نظر تعداد معتادان به مواد ترياكي مقام اول را در جهان دارد. زيرا 60 تا 70 درصد مواد افيوني اروپا از مسير ايران مي گذرد و حدود 90 تا 95 درصد ترياك جهان را افغانستان توليد مي كند (41)

30. با توجه به آمارهاي موجود تعداد معتادان (2 تا 4 ميليون) حدود 10 تا 20 درصد مردهاي ايراني بالاي 15 سال مبتلا به سوء مصرف مواد و وابستگي به مواد مي باشند. در ايران شيوع اعتياد در شهرها بيشتر از روستاها گزارش مي شود. (ارزيابي سريع) شيوع اعتياد در بعضي از استانهاي كشور بيشتر مي باشد و استانهاي كرمان، سيستان و بلوچستان، خراسان و كرمانشاه به دلايل متعدد از نظر اعتياد وضعيت بدتري دارند (ارزيابي سريع) شيوع اعتياد در ايران در مردها بسيار بيشتر از زنها مي باشد. حدودا" 70% از معتادان ايراني متأهل هستند. حدودا" 86% از معتادان متأهل داراي فرزند مي باشند.

31. سن شروع اعتياد 16 تا 20 سالگي گزارش مي شود. ميانگين سن معتادان درمراكز خود معرف 27 سال و در زندان 29 سال گزارش مي شود. بر اساس ارزيابي سريع 70% معتادان از ترياك و شيره، 16% هروئين، 4% حشيش و 10% از مواد ديگر يا مخلوطي از مواد استفاده مي كنند. تعداد مصرف كنندگان هروئين در سالهاي اخير سير صعودي را طي مي كند و در حال حاضر بيش از 250 هزار نفر تخمين زده مي شود (بر اساس 2 ميليون نفر) (42) اعتياد در 25% موارد با قتل عمد،‌24% با قتل غير عمد، 10% با جرائم مالي ،‌30% با جرائم منكراتي و 27% با قاچاق كالا ارتباط معني داري داشته است.

32. بر اساس آخرين گزارش ها از حدود 170 هزار زنداني كشور حدود 48% مرتبط با مواد مخدر مي باشند. (43) 34% از طلاق هاي كشور ناشي از اعتياد و مسائل مرتبط با مواد مخدر مي باشد. 25% از معتادان مخارج خود را بصورت غير قانوني تأمين مي نمايند. در مطالعات مختلف درصد بيماران با شيوه مصرف تزريقي در كشور بين 16 تا 18 درصد كل معتادان به مواد افيوني تخمين زده مي شود. (44) بر اساس آمار مركز مديريت بيماريهاي وزارت بهداشت درمان آموزش پزشكي علت 58 درصد موارد ثبت شده آلوده به ويروس ايدز اعتياد تزريقي بوده است. (45) تقريبا" تمامي زنان ثبت شده آلوده به ويروس ايدز را همسران معتادان تزريقي تشكيل مي دهند (46)

33. هزينه متوسط مصرف هروئين معتادان به هروئين روزانه 5000 تومان و با محاسبه 250 هزار معتاد به هروئين مخارج سالانه آنها حدود 450 ميليارد تومان مي باشد (47) خسارت اقتصادي كشور ناشي از مواد مخدر با احتساب 2 ميليون نفر معتاد 1500 ميليارد تومان و خسارت سرانه هر فرد ايراني در روز 2 هزار تومان مي باشد (3000 ميليارد با 4 ميليون معتاد و 4 هزار تومان خسارت هر نفر) درسالهاي اخير مرگ و مير ناشي از سوء مصرف مواد در كشور در حال افزايش بوده است و در سال 1383 به 4296 نفر رسيد كه 70 درصد نسبت به سال 1381 افزايش نشان مي دهد (48)

34. سبب شناسي • عوامل رواني • - فرضيه روان پويايي ( پسيكوديناميك ): • سوء مصرف مواد معادل خود ارضاعي و يا دفاعي در برابر تكانه هاي هم جنس گرايانه و يا پسرفت به دوران پيشين رشد (دهاني) محسوب مي شود. • اختلال عملكرد ايگو.

35. - فرضيه رواني اجتماعي: • الگوبرداري غلط • اشكال در روابط بين فردي و اجتماعي • - فرضيه و ابستگي به همراه هم • الگوي روابط بين فردي بين دو يا چند نفر باعث تداوم رفتار اعتياد در يكي يا هر دو آنها مي شود.

36. - فرضيه ديناميك خانواده • اعتياد يكي از افراد خانواده روي اعضاي ديگر اثر مي گذارد. • اعتياد علامتي است كه مي تواند موجب جابجايي تعارض از ديگر اعضاي خانواده روي فرد معتاد شود و به اين ترتيب فرد معتاد باعث تداوم تعادل خانواده معيوب مي شود. • طلاق، مرگ، ترك خانه، زنداني شدن يا حمايت و كنترل بيش از حد توسط يكي از والدين مي تواند باعث آسيب فرزندان شود. • - عوامل رفتاري • اعتياد يك نوع رفتار است كه اساس آن شرطي سازي كلاسيك و كارا مي باشد. • تأثيرات مثبت رفتاري ناشي از مواد، از بين رفتن مشكلات بيمار، رهايي از آثار منفي ناشي از ترك باعث بروز رفتار دارو جويانه مي شود.

38. اختلالات روانپزشكي • نزديك به 90 درصد معتادان به نوعي مبتلا به يكي از اختلالات روانپزشكي مي باشند. • اختلالات خلقي (افسردگي، اختلالات خلقي دو قطبي و... ) • اختلالات اضطرابي (فوبي،‌اضطراب منتشر و...) • اختلالات شخصيتي (اختلال شخصيت ضد اجتماعي، اختلال شخصيت مرزي....) • اختلالات پسيكوتيك (اسكيزوفرني...)

39. عوامل زيست شناختي • - مواد افيوني و گيرنده ها • كاهش مواد افيوني درونزا (آنكفالين ها، بتا آندروفين ها، دينورفين ها،‌آندومورفين ها) مواد افيوني درونزا روي 3 گيرنده موكاپا و دلتا كه در تنظيم استرس، درد و خلق دخيل هستند اثر مي كنند. • افزايش فعاليت مواد ضد افيوني • كاهش تعداد گيرنده هاي مواد افيوني • كاهش حساسيت گيرنده هاي افيوني

40. پيام رسان هاي عصبي پپتيدهاي افيوني (آنكفالين – اندورفين – دينورفين – اندومورفين) در تنظيم خلق، تسكين درد، و مقابله با استرس دخيل هستند. نورونهاي حاوي اپيوئيدهاي درونزا در هيپوتالاموس، و ديا نسفال، پل مغزي هيپوكامپ و مغز مياني وجود دارند و احتمالا" در بروز اعتياد بصورت يك فرايند يادگيري مؤثر مي باشند. نورنهاي دو پاميزژيك از ناحيه تگمنتوم قدامي (VTA) به مغز پيشين (Forebrain) مي روند و مصرف ترياك و مشتقات آن باعث فعال شدن اين مسير مي گردد.

41. نوراپي نفرين نورنهاي نورادرنرژيك در لوكوس سرولوس در ناحيه خلفي پل مغزي (Pons) تجمع يافته و رشته هاي عصبي نورآدرنرژيك از آنجا به نئوكورتكس، تالاموس، جسم آميگدالوئيد، و كورتكس مخچه مي رود. اين نواحي در ايجاد تحمل در مقابل مواد افيوني دخالت دارند مواد افيوني باعث مهار فعاليت نورونهاي نورآدرنرژيك مي شود. سروتونين نورونهاي سروتونرژيك در قسمت فوقاني پل دماغي و مغز مياني بخصوص هسته هاي ستيغي مياني و پشتي و Postrema و ناحيه بين پايه ايي تجمع يافته و رشته هاي خود را به هسته هاي قاعده اي سيستم ليمبيك و قشر مغز مي فرستند.

42. سروتونين احتمالا" بصورت تعديل گر در امر وابستگي دخيل مي باشد و موجب مهار پپتيدهاي افيوني درونزاي موجود در ناحيه مزانسفال و نيز موجب مهار نورونهاي گابا ارژنيك مي شود. گـابـا نورونهاي گابا ارژيك موجب تأثير مهار كننده بر نورونهاي دوپامينرژيك ناحيه VTA مي شوند. مدار پاراش مغز (Brain – Reward – circuity) تحريك مدار پاراش مغز موجب تقويت و تشويق مصرف اعتياد آور مي شود .

44. عوامل ژنتيك : مطالعه بر روي دوقلوهاي يك تخمكي شواهد قوي مبني بر دخالت فاكتورهاي ژنتيك در وابستگي به مواد را نشان مي دهند. دخالت عوامل ژنتيك در اعتياد به الكل قوي تر است. يك مطالعه نشان مي دهد كه اگر حدود 30 ميلي ليتر الكل در پسران 18 ساله باعث بروز علائم مستي شود شانس ابتلا به الكلي شدن در دهه چهارم زندگي كاهش مي يابد و اگر با مصرف 30 ميلي ليتر الكل علايم مستي مشاهده نشود، احتمال الكلي شدن در دهه چهارم زندگي افزايش مي يابد..

45. عوامل محيطي : • عدم آگاهي نسبت به مضرات و عواقب مصرف مواد • فقر و توزيع ناعادلانه ثروت • بيكاري • وفور مواد و دسترسي آسان • ارزان بودن مواد • مهاجرت و حاشيه نشيني • زمينه هاي فرهنگي و تاريخي • وجود فرد معتاد در خانواده

46. وجود افراد معتاد در محيط كار • طلاق، ترك خانه، زنداني شدن والدين • نابرابري اجتماعي • تنش هاي خانوادگي • سخت گيري بيش از حد و يا حمايت بيش از حد والدين

47. عوامل محيطي اعتياد • موقعيت جغرافيايي كشور (مجاورت ايران با هلال طلايي، افغانستان و پاكستان) • رشد نا متوازن اقتصادي، توزيع نا عادلانه ثروت • رشد بي رويه جمعيت • نا برابري اجتماعي • بيكاري و رشد بي رويه آن • مهاجرت • زمينه هاي تاريخي و فرهنگي

48. پایان