MODERN İŞLETMECİLİK SEVK VE İDARESİ

1. MODERN İŞLETMECİLİK SEVK VE İDARESİ Modern İşletmecilik • Modern işletmecilik endüstri anlamını genişletmiştir. Bugün endüstri terimi bir maddenin yalnız üretimi anlamına gelmeyip mamulün müşterinin eline geçinceye kadar geçirdiği safhalardaki hizmetleri ve işlemleri tüm olarak kapsamaktadır.

2. İşletmelerin Bünyeleri • Dar Anlamlı İşletmeler: Micro-İşletmeler • Geniş Anlamlı İşletmeler: Macro İşletmeler • Yönetim • Satış • Personel Sevk ve İdaresi • Bu konularda başarıya ulaşmak sosyal adalet prensipleri dediğimiz şu 3 prensibin benimsenmesiyle mümkündür: • İnsan gibi yaşamak • İnsan gibi çalışmak • İnsan gibi muamele görmek

4. Maslow’un İhtiyaç Hiyerarşisi Merdiveni

5. Modern İşletmelerde Temel Prensipler ve Sevk ve İdare İlmi • Planlama • Organizasyon • İşletme • Koordinasyon • Yönetim ve Kontrol

8. Yönetim ve İşletmedeki Problemleri • Yeni bir organizasyon bünyesi yaratmak • İşçileri, nezaretçileri ve idarecileri eğitmek • Özel takım ve teçhizattan malzeme hareketlerinin yönetimine kadar her şeyi kapsayan yeni bir yerleştirme ile fabrika planı yapmak. • İmalatı kontrol etmek • Malzemeyi kontrol etmek ve ambarlamak • Alım ve satım işlerini düzenlemek • Ambalaj ve sevk konularını düzenlemek • Hareket ve zaman etütleri yapmak • Personel sevk ve idaresini yönetmek

9. Yönetimin ve İdarenin Tarifleri ve İncelenmesi • Biz tarif olarak idareciliği temel mevzuları ve politikası evvelden tayin edilmiş bir müessesenin fonksiyonlarının yerine getirilmesi şeklinde ifade etmekteyiz. • Yönetim bir işletmede iş konularının elde edilmesi için gerekli çeşitli hareketlerin ve kontrollerin yapılması fonksiyonu olarak tarif edilebilir.

11. Yetki ve Sorumluluk • İşin yapımı için 2 temel unsur vardır: • Yetki • Sorumluluk • Bir işletmede normal organizasyon şeması içinde bu sorumluluklar aşağıdaki şekilde olur: • Üst Kademe Sevk ve İdaresi • İdare Meclisi Reisi • Genel Müdür • Fabrika Müdürü

13. Kuruluş Çalışmaları • Ne üretilecek? • Kimin için üretilecek? • Ne kadar üretilecek? • Nerede üretilecek? • Nasıl üretilecek? • Ne kadar sermayeyle üretilecek? • Hangi hukuksal yapı/örgüt içerisinde üretilecek?

14. Tasarım, ‘’bir şeyin biçimini kafada kurma işi ya da bu yolla düşünülmüş biçim’’olarak tanımlanmaktadır. Tasarım, ‘’soyutun somuta dönüşüm sürecidir’’. • Tesis tasarımı, kurumsal bir yapını n ilk düşünce aşamasından başlayarak tüm yönleriyle somut olarak oluşturulmasına kadar geçen süreçtir.

15. İşletmenin fiziksel tesis ve olanaklarını oluşturmaya yarayan; yatırım fikrini, mal veya hizmet üretmeye yönelik olarak somutlaştıran ve işletmenin somut yapısını ortaya çıkaran çalışmaların olduğu sürece işyeri/fabrika tasarımı ya da tesis tasarımı ve planlaması denir.

16. İşyeri kavramı, işletmenin işlerinin esas yapıldığı yeri, fiziksel yapısını, yani tesislerini belirlemekte olup mal veya hizmet üretilen tüm işletmelerin somut yapısını kapsadığından yalnız mal üretiminin yapıldığı fabrika ya da atölye (dar anlamdaki tesis) kavramlarından daha geniş kapsamlı bir sözcüktür. • Yerleşim düzeni tasarımı (YDT) denilince mal ya da hizmet üretiminde verimlilik sağlanacak biçimde bölümlerin, donatım araçlarının, yardımcı hizmet ve etkinliklerin yerlerinin belirlenmesi ve düzenlenmesi işlevi anlaşılır.

17. Sistem Olarak İşletme • İşletme, birbirlerine sıkı bir biçimde bağlanmış ve ortak amaca yönelmiş çeşitli parçalardan oluşan düzenli, örgütlenmiş bir bütün, üretici bir sistemdir. • Tanımdan da anlaşılabileceği gibi her sistemde 3 temel özellik bulunur: • Her sistem kendinden daha büyük bir üst sistemin parçası parçası olduğu gibi kendisi de bir çok alt sistemden/ parçadan oluşur. • Her sistem özel bir amaca sahip olup onu oluşturan parçalar bu ortak amaca ulaşılması doğrultusunda katkı sağlar. • Her sistemi oluşturan parçalar karşılıklı ilişki ve etkileşim içinde olup içten ya da dıştan gelen etkileme sonucu sistemin herhangi bir parçasında oluşan bir değişim, öteki parçalarında da değişikliklere neden olur.

18. Açık sistem ise çevresiyle madde, enerji veya bilgi alışverişinde bulunan; bir başka deyişle çevresiyle girdi-çıktı ilişkileri içinde olan sistemdir. Eğer bir açık sistem çıktılara bakarak girdiler üzerinde düzeltici ayarlamalar yapan geri besleme öğesine sahipse ‘’kontrollü açık sistem ‘’ denir. Kontrollü açık sistemlere ‘’geri beslemeli’’ ya da ‘’kapalı uçlu’’ sistemler de denilmektedir. Buna karşılık, çıktılarına ilişkin sonuçlardan doğrudan etkilenmeyen, bir başka deyişle çıktıları ile girdileri arasında bağ/geri besleme olmayan bir sistem ‘’kontrolsüz açık sistem’’dir. Bu tür sistemlere ‘’geri beslemesiz’’ ya da ‘’açık uçlu’’ sistemler de denildiği olur.

20. İşte, türü ne olursa olsun tüm işletmeler, çevre sistemlerden girdiler alan, bu girdileri çıktılara dönüştürerek çevresine veren, birbirine bağımlı alt sistemlerden oluşan, çevre sistemleriyle sınırlanmış birer bütün olan kontrollü açık sistemlerdir.

21. İşletme; • Üreteceği mal ve hizmetleri topluma sunacağına göre; toplumun gereksinmelerinin ne ve ne kadar olduğunu pazarlama alt sistemi ile algılayarak belirler. • Belirlenen nitelik ve nicelikte mal ve hizmeti ortaya koyabilmek için gerekli olan işgücü, malzeme, sermaye gibi girdileri, personel (endüstriyel ilişkiler), satın alma ve finansman alt sistemleriyle düzenli olarak sağlar. • Üretim alt sistemi ile bu girdileri işleyerek mal ya da hizmet biçiminde çıktılara dönüştürür. • Bu çıktıları pazarlama ve satış alt sistemi ile topluma sunar.

23. Evreleri Bakımından Kuruluş Çalışmaları • Kuruluşa hazırlık evresinin ilk aşaması “yatırım düşüncesinin ortaya çıkışı ve biçimlenmesi” dir. • Kuruluşa hazırlık aşamalarından ikincisi “ön inceleme” aşamasıdır. • Ön incelemeyle yatırım düşüncelerinden (projelerinden) bir tanesi seçildikten veya yatırım düşüncesinin daha kapsamlı bir araştırma yapmaya değecek değerde görülmesinden sonra ayrıntılı “yapabilirlik incelemesi” (fizibilite etüdü) aşamasına geçilir.

25. Ekonomik inceleme • Teknik inceleme • Finansal (mali) inceleme • Hukuksal inceleme • Ekonomik inceleme, mal ya da hizmet sunulacak potansiyel pazardaki sunu ve istem durumlarının nitelik ve nicelikçe incelenerek değerlendirilmesiyle ilgili çalışmalar olup Pazar araştırması (piyasa etüdü) adıyla da anılır.

26. Teknik inceleme, ürünün hangi parçalardan oluşacağı ve hangi işlevleri yerine getireceği, nasıl bir üretim yöntemiyle (teknolojiyle) hangi kapasite altında üretileceği, hangi parçalarının satın alınacağı, üretiminde hangi donatım araçlarının kullanılacağı; işletmenin nerede kurulacağı nasıl yerleştirileceği gibi sorulara yanıt getiren çalışmalardır.

27. Mali inceleme yatırım sermayesinin ve işletme sermayesinin hangi kaynaklardan sağlanacağı, işletme aşamasında fon akışı durumunun dönemlere göre nasıl olacağı sorularına yanıt getiren çalışmalardır. • Hukuksal inceleme ise yatırım yapılırken uyulacak zorunluluklar ile yasaların sağladığı özendiri ve olanakları belirleyerek değerlendirmek üzere yapılan çalışmalardır. Çevre sağlığı, iş güvenliği gümrük düzeni, vergi yasaları, yatırım indirimi, dışsatım kredileri, dış alım kotaları, satış sınırlamaları vb konulardaki yasal düzenlemeler, yatırım kararı etkili olabilir.

28. “Proje tasarımı” aşaması, kuruluş evresinin ilk aşaması olup bu aşamada yapılabilirlik incelemesi sırasında ele alınan ürün tasarımı, bina projeleri gibi teknik konuların her birinin ayrıntılı olarak projelendirilmesine gidilir. • Kuruluş evresinin ikinci evresi “görüşme vesözleşmelerin yapılması” aşamasıdır.

29. “İnşaat” aşaması, programa göre hafriyat, bina yapımı, çevre düzenlemesi, makine ve donanım araçlarının kurulması gibi işleri kapsar. • “İşletmeye alma” aşaması kuruluş çalışmalarının son aşaması olup bu aşamada üretim, personel, satın alma, pazarlama gibi girdiler sağlanarak deneme üretimine geçilir. Tüm denetimler olumlu sonuç vermişse artık tesisler üretime alınarak, işletme evresine geçilir.

30. Pazar Araştırması/ Ekonomik İnceleme • Mal ya da hizmet sunulacak potansiyel pazardaki sunu ve istem (arz ve talep) durumlarının nicelik ve nitelik açısından incelenmek değerlendirilmesiyle ilgili çalışmalar pazar araştırmasını oluşturur. • Tüketici, kullanıcı ya da hizmet görenlerin ürüne ilişkin istek ve beklentileri(yarar,işlev, çalışma, biçim, boyut, renk, estetik, fiyat vb konularda). • Ürüne olan istemin şu andaki ve gelecekteki niceliği (istemin kentlere, bölgelere, ülkelere göre dağılımı ve gelişme eğilimi). • Özdeş veya benzer ürünlerin şu andaki ve gelecekteki sunum nicelikleri ( yurt içi ve yurt dışı rakiplerin durumu, pazar payları ve yatırım eğilimleri). • Pazarlama kanal ve olanakları

31. Pazar araştırmasıyla sağlanan nitelik ve nicelik bilgiler aşağıdaki evrelerde kullanılır: • Kapasite seçiminde • Ürün tasarımında • Süreç tasarımında • Üretim planlamasında

32. Ürün Tasarımı • Ürün tasarımı (mamul dizaynı), ürünün kullanılış ile ilgili özelliklerini belirlemek ve bu özellikleri gösteren ilk örneğini(prototipini) oluşturmak üzere yapılan çalışmaları belirtir. • Ürün tasarımı 2 aşamalı bir çalışmayla gerçekleşir: • İşlevsel tasarım • Üretim tasarımı

34. Üretim tasarımı çalışmalarının çıktısını oluşturan teknik belirlemeler aşağıdakileri içerir: • Malzeme listesi (özellikleriyle) • Parça listesi • Parçalara ilişkin çizimler ve toleranslar • Ürünün ilk örneğini (prototip)

35. Kapasite Seçimi • Kapasite, üretim niceliği demek olduğuna göre, kapasite seçimi pazar araştırmasıyla yakından ilgilidir. Pazar araştırmasıyla işletmenin elde edebileceği pazar payı ve satış niceliği öngörülür. Sağlanabilecek sermaye tutarı ve istemin geleceğe ilişkin gelişme eğilimi de göz önünde bulundurularak işletmenin kapasitesi belirlenir. İşte, mevcut ve gelecekteki istem nicelikleri ile sermaye olanaklarını göz önünde bulundurarak işletmeyi kazançlı kılacak yıllık üretim niceliğinin saptanması çalışmalarına kapasite seçimi denir.

36. İşletmeyi kazançlı kılacak kapasite seçiminin yapılmasında başvurulacak en önemli araçlardan biri “başa baş noktası analizi” dir. Başa baş noktası analizi, üretim niceliğini yatay eksende, üretim giderlerini ve satış gelirlerini düşey eksende göstererek işletmenin gelirlerini giderlerine eşitleyebilmek için kaç birim üretmesi gerektiği konusunda bilgi verir. • Yıllık üretim niceliği, kapasite seçimi çalışmasının çıktısını, süreç tasarımı çalışmalarını ise girdisini oluşturur.

38. Süreç Tasarımı • Süreç tasarımı 4 aşamalı bir çalışmayı gerektirir: • Süreç seçimi • Ürün çözümlemeleri • Donanım araçlarının seçimi • İş (mikro süreç) tasarımı

39. Yapılsın-Alınsın Kararlarının Verilmesi • Ekonomik ve ekonomik olmayan etkenlere dayanılarak ürüne ilişkin parçalardan her biri için işletmede mi üretileceği yoksa satın mı alınacağı konusundaki değerlendirmelerin yapıldığı çalışmalar, “yapılsın ya da alınsın kararlarının verilmesi” çalışmalarını oluşturur.

40. Yer Seçimi • Kuruluş yeri; • İç yerleşim düzenini (tek veya çok katlı, genişleme durumu gibi) • Yatırım, üretim ve pazarlama maliyetlerini • İşgören seçimini • Pazarlama olanaklarını önemli ölçüde etkiler.

41. Yer seçimi 3 aşamalı bir çalışmayı gerektirir: • Bölge seçimi • Yöre seçimi • Arsa(arazi, site yeri) seçimi

42. Yerleşim Düzeni Tasarımı (YDT) • Shubin’e göre, “YDT, malzemelerin hammadde deposu-üretim süreci –ürün deposu akışı içindeki tüm hareketleri ile işgücü ve donanım araçları açısından en etkili ve en ekonomik ilişkinin kurulabilmesi için bir ürünü oluşturan parçaların akış yollarının bütünleştirilmesi ve planlanmasıdır.”

43. Apple’a göre, YDT mal ya da hizmet üretiminde verimlilik sağlanacak biçimde bölümlerin,donanım araçlarının, yardımcı hizmet ve tesislerin yerlerinin belirlenmesi ve düzenlenmesidir. • Moore’a göre, YDT, personel , işletme donanımı, depo alanı, malzeme devinimi donanımı ve diğer tüm yardımcı hizmetler de dahil olmak üzere endüstriyel tesislerin barındırılması için en uygun yapının tasarımlanarak bu tesislerin en iyi yerleşim düzeninin planlanması işidir.

44. İyi bir yerleştirme düzeninin tasarımlanması için güdülen temel amaçlar şunlardır: • Malzeme akışının düzenlenerek devinim maliyetlerinin enküçüklenmesi. • Bir bütün olarak üretim sürecinin iyileştirilmesi ve yalınlaştırılması • Yerleşme alanının etkili bir biçimde kullanılması • Makine ve işgücünün daha verimli bir biçimde kullanılması • Yarı işlenmiş ürün yığılmalarının önlenmesi • Düşük üretim maliyeti ile birlikte üretim tesislerinin esnekliğinin artırılması • Üretim planlama ve kontrolünün iyileştirilmesi • İşgören denetiminin kolaylaştırılması • İşgörene kolaylık, işten doyum ve iş güvenliği sağlanması

45. Sermayenin Bulunması • Sermaye; • Bireysel biriktirim • Pay senedi ve tahvil çıkarılması • Kısa (ticari) , orta ve uzun süreli kredi kullanımı • Oto finansman yollarından bir ya da birkaçına başvurarak bulunabilir.

46. Bireysel biriktirimler, girişimcinin işletme üzerinde tam denetim sağlanmasına olanak vermekle birlikte büyük işletmelerin kuruluşu için genellikle yetersiz kalır. • Tahvil çıkarılması, girişimcinin saygınlığı ve güvenilirliği oranında sonuç verecek bir yoldur. Bu durumda girişimciler işletmenin sahipliğini ve dolayısıyla denetimini sürdürürler. • Pay senediçıkarılması, işletmenin başarılı olma olasılığına bağlı olarak sonuç verecek bir yoldur. Pay senetleri, mülkiyet hakkı verdiğinden bu yol, girişimcinin işletme üzerindeki denetimin azaltır.

47. Kredi kullanımı, girişimcinin işletme üzerindeki denetimini azaltmamakla birlikte bu yolla sermaye sağlanması büyük ölçüde girişimcinin veya işletmenin kredi verilebilirlik durumuna bir başka anlatımla kredi kuruluşuna verebileceği güvencelere bağlıdır. • Oto finansman, kazancın paydaşlara dağıtılmayarak işletmede sermaye olarak kullanılması durumudur. Bu yola başvurmak için her şeyden önce kurulu bir işletme olması onun iyi kazanç getirmesi ve paydaşların kazancın yatırıma yöneltilmesi konusunda karar vermeleri gerekir.

48. Hukuksal Yapının Belirlenmesi • İşletmenin bireysel bir işletme mi, yoksa ortaklık mı olacağı ortaklık olacaksa hangi tür ortaklığın seçileceği kararının verilmesi ve gerekli hukuksal işlemlerin yapılması hukuksal yapının belirlenmesi ile ilgili kuruluş çalışmaları oluşturur.

49. Fiyatlama • Kuruluş çalışmaları sırasında öncelikle verilmesi gereken kararlardan biri de ürünlerin hangi fiyatlarla pazara sürüleceği konusundaki fiyat politikalarının belirlenmesidir. Fiyatlama kararları kapasite seçimi sırasında verilmelidir. Çünkü fiyat düzeyi ürün kalitesini o da süreç tasarımı kararlarını etkiler. Ürün, yüksek fiyatla satılacaksa kaliteli üretilecek demektir. Kaliteli üretim için toleranslar dar tutulacak, özel amaçlı tezgah ve donanım araçları seçilecektir.

50. Çeşitlendirme • Çeşitlendirme, her ürünün bir yaşam devresi olması nedeniyle işletmenin sürekliliğini sağlamak için ilerde üretilmesi olası ürünlerin türünü üretilme zaman ve niceliklerini belirlemek amacıyla kuruluş aşamasında yapılan çalışmaları kapsar. İnsanlarda olduğu gibi ürünlerin de bir yaşam devresi vardır.