GRONDSLAGEN van de GERECHTELIJKE PSYCHIATRIE en GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG

1. GRONDSLAGENvan deGERECHTELIJKE PSYCHIATRIEenGEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG Prof. Dr. Joris Casselman

2. DEEL IALGEMENE INLEIDING Inleiding op de ganse cursus & Les 1: Wat is gerechtelijke psychiatrie en gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg? & Video

3. Algemene inleiding • Titel • Afstudeerrichtingen • Cursusdocumentatie • Inhoud • Examen

4. 0.1. Titel Zowat de langste titel van alle cursussen • Grondslagen • Gerechtelijke psychiatrie • Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg

5. Titel : Grondslagen • Drieluik (met criminologische psychologie en criminologische sociologie) • Basis voor andere cursussen (zoals: criminologische aspecten van de geestelijke gezondheidszorg en persoonsgerichte methodieken van de criminologische interventie) • Een basiscursus voor één van de vier afstudeerrichtingen (samen met criminologische aspecten van de geestelijke gzondheidszorg)

6. 0.2. Afstudeerrichtingen • Politie, justitie en media • Strafrechtsbedeling en welzijnszorg • Jongeren, delinquentie en preventie • Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg

7. 0.3. Cursusdocumentatie • Slides en tekst via Toledo http:\\toledo.kuleuven.ac.be • Toelichting in de les • Een aantal hoofdstukken uit: (1) Cosyns, P., Casselman, J., Gerechtelijkepsychiatrie. Leuven, Apeldoorn, Garant, 1999. (2) Casselman, J., Cosyns, P., Goethals, J., Vandenbroucke, M., De Doncker, D., Dillen, C., Internering. Leuven, Apeldoorn, Garant, 1997.

8. Cursusdocumentatie (vervolg) • Casussen ter illustratie (in les & vooral in video) • Videoprojecties met bespreking • Zelfstudie -Panopticon: artikelen en rubrieken (onder meer recht en geestelijke gezondheidszorg en strafuitvoering en justitiële hulpverlening) -International Journal of Law and Psychiatry -International Journal of Forensic Mental Health

9. 0.4. Inhoud • Deel 1: Algemene inleiding • Deel 2: Psychiatrische syndromen en strafbaar gesteld gedrag • Deel 3: Psychiatrisch deskundigenonderzoek bij daders en slachtoffers • Deel 4: Vrijwillige en verplichte hulpverlening (onder meer internering)

10. 0.5. Examen • Klassiek mondeling Blad met vragen zelf uitloten Schriftelijke voorbereiding Mondeling afleggen • « De vraag is niet moeilijk, maar het antwoord soms wel »

11. Les 1. Wat is gerechtelijke psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg ? Cfr. Eerste hoofdstuk Gerechtelijke psychiatrie • Algemene definitie en toelichting • Psychische problemen • In enge, ruime, ruimste en allerruimste zin • Historische casus (Casus 1)

12. 1.1. Algemene definitie Gerechtelijke psychiatrie (GP) / Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg (GGGZ) « Een geheel van raakvlakken van de psychiatrie / geestelijke gezondheidszorg met verschillende vormen van recht »

13. Gerechtelijk (of forensisch) • Forensische psychiatrie (meest frequent gebruikt) Jargon: steeds meer uitleg geven -niet van forensen -maar Forum Romanum • Gerechtelijke psychiatrie, gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg • Psychatrie en recht, geestelijke gezondheidszorg en recht

14. Gerechtelijke psychiatrie (GP) • Psychiatrie Studie, preventie en hulpverlening van ernstige psychische problemen • Verschillende vormen van recht Strafrecht & arbeidsrecht, vredegerecht, jeugdrecht e.a.

15. Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg (GGGZ) • Geestelijke gezondheidszorg Studie, preventie en hulpverlening van lichte, milde en ernstige psychische problemen • Verschillende vormen van recht o.m. bij verloop van echtscheiding

16. Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) • Zorg voor de gezondheid Gezondheid (Wereldgezondheidsorganisatie, WGO) « Een toestand van volledig fysiek, psychisch en sociaal welbevinden en niet enkel de afwezigheid van ziekte of gebrek» Ook gezondheidsbevordering

17. Gezondheidsbevordering Positieve benadering • Niet alleen (psychische) gezondheidsproblemen trachten te voorkomen • Maar ook (psychische) gezondheid trachten te behouden en te bevorderen

18. 1.2. Psychische problemen(lichte, milde en ernstige) • « Problemen met zichzelf en anderen » • Ernstgraad: licht, mild en ernstig op een contnuüm: normaal------abnormaal pathologisch gestoord Pessimistisch---------depressief ---------schuldwaan Wantrouwig----------overwantrouwig---paranoia Middelenmisbruik---afhankelijkheid---verslaving

19. 1.3. In enge, ruimere, ruimste en allerruimste zin • Enge zin (GP) Psychiatrisch deskundigenonderzoek in strafzaken • Ruimere zin (GP) Psychiatrisch deskundigenonderzoek niet alleen in strafzaken maar ook in het kader van andere vormen van recht

20. GP&GGZ (vervolg) • Ruimste zin (GP) Niet alleen psychiatrisch deskundigenonderzoek en andere vormen van recht (steeds ernstige psychische problemen) maar ook: studie (evaluatie) hulpverlening (revalidatie, reïntegratie) preventie, wetgeving, beleid • Allerruimste zin (GGGZ) Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg inclusief lichte en milde (naast ernstige) psychische problemen

21. 1.4. Casus 1(historische casus):‘De Romein die zijn moeder vermoordde’ • Rescript van de Romeinse keizers Marcus Aurelius en Commodus (die samen regeerden van 177 tot 180) aan Scapula Tertullus, een stadshouder van een niet nader bekende provincie • Het betreft een ernstig gestoorde man (Aelius Priscus) die zijn moeder had vermoord

22. Straf of geen straf? • Normaal een zeer zware straf Zelfs de doodstraf was niet voldoende voor vadermoord: poena cullei De dader werd, soms na geseling, met het hoofd bedekt door een kap van wolfsvel, samen met een aantal levende dieren (zoals een aap een slang e.a.) in een rundlederen zak genaaid en een met zwarte runderen bespannen wagen naar de zee of een rivier gereden en daarin geworpen • Ernstig gestoord: geen straf, maar…

23. Gestoord: geen straf 1. Reeds genoeg gestraft door zijn krankzinnigheid 2. Zekerheid van krankzinnigheid (voortdurende verstandsverbijstering) -geen voorgewende waanzin -bij tussenpozen gezond verstand 3. Vrij zorgvuldige bewaking (straf en bescherming van zichzelf en van naaste verwanten) Zodanige afkomst en stand: in eigen villa 4. Grote verantwoordelijkheidvan bewakers straf voor onzorgvuldig verrichten van taak

24. Video ‘Opvang’ van geïnterneerden in de gevangenis van Merksplas -TV documentaire van Dirk Leestmans uitgezonden op 11/12/2000 -Internering (wet 1 juli 1964) -Situatie in België (ongeveer 1/3 in gevangenis) -Recent eindelijk enkele hoopvolle initiatieven