1876-1908 Abdülhamit yönetimi

1. 1876-1908 Abdülhamit yönetimi

2. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları 19 mart 1877'de kurulan Meclisi Mebusan, hemen hemen 11 ay açık kalır; yenilgimizle sonuçlanan Türk-Rus savaşının mütarekesi (31 ocak 1878) ardından süresiz tatil kararını duyuran padişah buyruğu ile kapanır (13 şubat 1878).

3. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları Padişahlığının ilk günlerinde seraskerlikte subaylarla, sarayda devlet adamlarıyla, Kasımpaşa'da denizcilerle, Meşihat dairesinde ulemâ ile yemek yiyen, karavana kaşıklayan, iftar eden,halk arasında namaz kılan, hastahaneleri ziyaret eden Abdülhamit; geniş bir sevgi toplar.

4. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları 24 nisan 1877'de 93 harbi başlar. Plevne direnişi, Şıpka saldırılarının gücüne rağmen savaş ağır yenilgimizle sonuçlanır. 10 aralık 1877'de Plevne düşer, Şıpka geçilemez,

5. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları Gazi Muhtar Paşa kuvvetleri doğuda çekilirler, Kars elden çıkar, Ruslar Erzurum'a yaklaşırlar; Edirne mütarekesi ile en ağır antlaşma şartlarına boyun eğilir.

6. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları (Bu savaş ve bozgundan kalan en etkili ve yaygın edebiyat ürünü, anonim bir türkü olan ve bugün de yaşayan Plevne ya da Gazi Osman Paşa türküsüdür; başka bir eserimiz de yoktur).

7. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları Ayastafanos muahedesiyle büyük bir Bulgaristan kurulur, bir kısım topraklar Romanya'ya, Sırbistan'a, Karadağ'a bırakılır; Kars, Ardahan, Doğubeyazıt sancakları ile Batum Rusya'nın eline geçer.

8. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları Berlin Antlaşması (13 temmuz 1878) bazı şartları hafifletir; Osmanlı devletini 802.500.000 altın frank tazminat ödemeye mahkûm eder. Bosna-Hersek'i Avusturya'ya verir; Rumeli'deki Osmanlı toprakları iyice parçalanır, (imparatorluk bu savaş sonunda yalnız Avrupa topraklarından 237.298 km. kare toprakla, bir milyon nüfusunu kaybeder).

9. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları 1881'de Tunus, Fransızların eline geçer, 1882'de İngilizler İskenderiye'ye çıkarlar, 1883'de ilk Alman askerî heyeti (Von der Goltz)' İstanbul’a gelir; daha önce Mithat Paşa yurt dışına çıkarılmış (5 şubat 1877), Ali Suavi'nin Çırağan baskını sonuçsuz kalmış (20 mayıs 1878),

10. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları Düyunu Umumiye kurulmuştur. Yıldız Mahkemesi (27 Haziran-28 temmuz 1881) Mithat Paşa'nın ve öteki yargılananların mahkûmiyetiyle sonuçlanır (Mithat Paşa 6 Mayıs 1884'de Taif'te öldürülecektir). Kıbrıs, özel sözleşmeyle İngiltere'ye bırakılmıştır önceden (4 Haziran 1878)..

11. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları Bütün bu olaylar son savaşın yarattığı bunalım dizisinin halkalarıdır. 1908'e kadarki dönemde Ermeni meselesi çıkacak (1895-96), Makedonya ihtilâli sürecek (1902-1903),

12. 1876-1908 Abdülhamit yönetiminde tarih ve toplum olayları Tesalya Yunanistan'a bırakılacak, Türk- Yunan Savaşı (18 nisan-20 mayıs 1897) bize bir şey kazandırmayacak; 21 temmuz 1905'de Abdülhamid'e atılan bomba ona bir zarar vermeyecektir.

13. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Bu dönemin en büyük değişikliği devlet ve hükümet gücünün hepsinin Yıldız'da, padişahın şahsında toplanması; Babıâli yetkisinin azalıp yok olması, Saray istibdadının kökleşmesidir.

14. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Toplumun bireylere etkisi gibi bireylerin de topluma etkisi kabul edilir; Abdülhamid'in kuruntulu, kuşkulu, güvensiz, zeki ve çalışkan ama çekingen ve yalnız kişiliği, giderek çağa damgasını vuran bir duygu ve düşünce biçiminin etki kaynağı olacaktır.

15. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Kendinden önceki iki padişahın tahttan indirilmesi yüzünden aklına her zaman gelen ihtimal, Çırağan olayıyla büyür ve onu, ülke ve şehrin bile dışında kalan Yıldız kapalılığında «hileye karşı hile» ile hüküm sürmeye götürür.

16. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Osmanlı tarihinin, kendinden önceki en yakın padişahların başına gelen olaylarını gösteren tablosu hiç de iyimserlik getirecek bir toplamda değildir.

17. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Onun için Abdülhamit kendi dışındaki güç kaynaklarına seyfiye-ulema ile onun yanına katılmak isteyen bürokrat sınıfla kamuoyunun temsilcilerine karşı hep sert ve hak vermeden davranacak; cepheleri bölerek, kişileri satın alarak onları birbirine düşürecektir.

18. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Abdülhamit; dinî düşüncenin iyice etkisinde, Kadiri tarikatında, bilimsel düşünüşün karşısında doğu medeniyetinden yanadır.

19. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Tembellikle kadercilik düşüncesini eleştirirama taassubun karşısına geçmez; taassubu 'din aşkı' kabul eder,her sevgiden üstün sayar.

20. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Halk iyice eğitilmeden ona haklar tanınmasının zararına inanır; mutlak bir yönetimin gereğine dayanır.

21. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Şeriata batı medeniyetinden bazı eklemeleri kabul eder; devleti, zayıf ve kul ruhlu vezirleri sık sık değiştirerek yönetmeyi tercih eder.

22. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Çok geniş bir hafiyelik örgütünü yaşatır, besler, kendisine suikast yapan adama maaş bağlayarak hizmetinde kullanır; sansür ve jurnalcilik tutumu ile denetleyemediği hiç bir köşe kalmaz.

23. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Tevfik Fikret'in «Sis» şiiri, bu dönemin tam bir tasviridir.

24. Tevfik Fikret - Sis Sarmış yine âfâkını bir dûd-i muannid, Bir zulmet-i beyzâ ki peyâbey mütezâyid Ufuklarını yine inatçı bir duman sarmış; Bir beyaz karanlık ki, gittikçe çoğalan

25. Tevfik Fikret - Sis Tazyikinin altında ezilmiş gibi eşbâh Bir tozlu kesafetten ibaret bütün elvâh; Basıncının altında cisimler silinmiş gibidir, Bütün levhalar tozlu bir yoğunluktan ibarettir;

26. Tevfik Fikret - Sis Bir tozlu ve heybetli kesâfet ki nazarlar Dikkatle nüfûz eyleyemez gavrına, korkar. Tozlu ve heybetli bir yoğunluk ki bakışlar Dikkatle içine (dibine) işleyemez, korkar.

27. Tevfik Fikret - Sis Lâkin sana lâyık bu derin sütre-i muzlim, Lâyık bu tesettür sana ey sahn-i mezâlim. Lâkin bu derin karanlık örtü sana lâyık, Ey zulümler sahnesi, bu örtünme sana lâyık.

28. Tevfik Fikret - Sis Ey şa'şaanın, kevkebenin mehdi, mezârı; Şarkın ezelî hâkime-i câzibedârı; Ey parıltının, tantananın beşiği ve mezarı; Doğunun ezelî çekici hâkimesi;

29. Tevfik Fikret - Sis Ey Marmara'nın mâî der-âguşu içinde Ölmüş gibi dalgın uyuyan tûde-i zinde; Ey Marmara'nın mavi kucağı içinde Ölmüş gibi dalsın uyuyan canlı yığın;

30. Tevfik Fikret - Sis Ey köhne Bizans ey koca fertût-i musahhir, Ey bin kocadan arta kalan bîve-i bakir; Ey köhne Bizans, ey teşhir edilen (elde eden, yakalayan) koca bunak, Ey bin kocadan arta kalan bakir dul;

31. Tevfik Fikret - Sis Hüsnünde henüz tazeliğin sihri hüveydâ, Hâlâ titrer üstüne enzâr-ı temâşâ. Güzelliğinde henüz tazeliğin sihri görünür, Seyreden gözler hâlâ üstüne titrer.

32. Tevfik Fikret - Sis Hâricden, uzaktan açılan gözlere süzgün Çeşmân-ı kebûdunla ne mûnis görünürsün. Dışardan, uzaktan açılan gözlere süzgün Mavi gözlerinle ne cana yakın görünürsün.

33. Tevfik Fikret - Sis Hep levs-î riyâ dalgalanır zerrelerinde, Bir zerre-i safvet bulamazsın içerinde; Zerrelerinde hep riya kiri dalgalanır, İçlerinde temiz bir zerre (temizliğin bir zerresini bulamazsın;

34. Tevfik Fikret - Sis Hep levs-i riyâ, levs-i hased, levs-i teneffu', Yalnız bu... ve yalnız bunun ümmîd-i tereffu'. Hep riya kiri, haset kiri, menfaat elde etme kiri; Yalnız bu... Ve yükselme ümidi yalnız bunun.

35. Tevfik Fikret - Sis Milyonla barındırdığın ecsâd arasından Kaç nâsiye vardır çıkacak pâk ü dırahşan? Milyonla barındırdığın cesetler arasından Temiz ve parlak çıkacak kaç alın vardır?

36. Tevfik Fikret - Sis Örtün evet ey hâile... Örtün evet ey şehr; Örtün ve müebbed uyu ey fâcire-i dehr!... Örtün evet ey facia... Örtün evet ey şehir; Ey dünyanın günahkâr kadını, örtün ve ebedi olarak

37. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Otuz iki yıllık saltanatında 26 defa sadrazam değiştirir, gerekçesini şöyle açıklar: «Her sadrâzam değişikliğinde yükselen sesler tamamen lüzumsuzdur. Sadrâzam Sait Paşa olmuş, Kâmil Paşa olmuş bundan ne çıkar? Gerçek sadrâzam Yıldız'da ikamet eder ki o da benim».

38. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Zayıflayan hükümet adamları yanı sıra devlet memurluğu da sarayın etki alanına girer. Bütün tayinler Abdülhamit tarafından yapılır,

39. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler İslâm bütünlüğüne verilen önemle Arap memleketlerine dikkat edilir, para harcanır, orada görevli olanlara bile üstün maaşlar verilir,

40. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler memur sayısı arttığı oranda bürokratik nitelik kazanır, kişilikleri zayıflatır; merkezi hükümet otoritesi her işlemi İstanbul’a bağlamayı gerektirir, işleri de çoğaltır, yavaşlatır.

41. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Adalet örgütü zayıflar, temel haklara kulak asılmaz. Yıldız korkusu bütün ruhları baskı altına alır.

42. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Askerî eğitime önem verilmediği için (Harbiye'den yılda 90-100 subay çıkmaktadır)merkezden çevreye doğru ordu bakımsız ve araçsızdır.

43. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Saray hak etmeyenlere rütbe dağıtmakta cömert davranır; İstanbul’un güvenliği uğruna bütün bir imparatorluk toprağı ihmal edilir; askerler ülküsüz, korku ve güvensizlik içinde, tembelliktedir.

44. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Goltz Paşa'nın anıları aydınlardaki bezgin ve ilgisiz bencilliği iyi belirtir. Bunca toprak kaybı karşısında edebiyatımızda bu konularda hiç bir eser yoktur. Gizli kalmış anı yazıları bile.

45. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Eğitim hayatı körelir istibdat devrinde.Abdülhamit'in dini bir kültürü istediği bilinir.

46. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Arapça'nın resmî dil haline getirilmesini istediği, Sait Paşa'nın "Sonra Türklük kalmaz' cevabıüzerine vazgeçtiği yazılmıştır.

47. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Kuranı Türkçe’ye çeviren hocaları mahkemeye vermesi tipik bir örnektir.

48. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Sıkı bir denetimle açılmış olan yeni eğitim kurumları baskı altına alınır, öğrenci sayısı artmaz, yeni okullar da açılmaz (Mülkiye Mektebi memur yetiştirmek için kullanılır).

49. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler Basının kolları bağlanır, gezi özgürlüğü sınırlanır, kitap ve yayın yasakları konur, sansür şiddetlendirilir, polis örgütü güçlendirilir,

50. 1876-1908 döneminde toplumumuzdaki değişimler borçlanmalar devam eder, israfların önlenmesinedikkat edilir ve daha disiplinli bir maliye politikası izlenir, büyük eyaletler imparatorluktan ayrıldıkça gelir düşer,