De uitdagingen voor de ouderenzorg- en dienstverlening

1. David Talloen Provincie Oost-Vlaanderen Dienst Minderheden De uitdagingen voor de ouderenzorg- en dienstverlening

2. De uitdagingen voor de ouderenzorg- en dienstverlening • Vaststellingen • Risicogroep • Kennis en aandachtspunten • Valkuilen • Uitdaging • Ondersteuning • Beleidssuggesties • Goede praktijken

3. Vaststellingen m.b.t. allochtone ouderen • Aantal stijgt snel • Grotere impact van ouderdom • Groter risico’s op armoede • Integrale zorg door familieleden is een mythe • Werking van diensten zijn nauwelijks bekend • Taal- en communicatieproblemen • Zorgvraag zal sterk toenemen • Specifieke problemen en drempels

4. Allochtone ouderen dreigen een risicogroep te worden • Vicieuze cirkel van wederzijdse onbekendheid: geen vraag, geen aanbod • Vallen tussen afbrokkelende mantelzorg en onaangepast aanbod • Nood aan een toegankelijker aanbod: • wegwerken van drempels • inspelen op de behoeften

5. Specifieke kennis en aandachtspunten • Taal- en communicatie • Voeding • Scheiding man-vrouw • Ziektebeleving en ziektegedrag • Traditionele geneeswijzen • Religieuze opvattingen en gebruiken: religieuze ondersteuning, overlijden, begraven, religieuze feesten, rituele reiniging… • Aangepaste inrichting • Vrijetijdsbesteding • 29-dagenclausule

6. Zorgvuldig met deze kennis omspringen: 2 valkuilen • Valkuil 1: gevaar van “overculturaliseren” • Valkuil 2: kennis is beperkt • Vergroot de kloof tussen hulpverlener en allochtone ouderen i.pv. te verkleinen

7. Valkuil 1:Gevaar van “overculturaliseren” = cultuur wordt gezien als een onveranderlijk standaardpakket van normen en waarden en wordt als enige verklaring beschouwd in wat er fout loopt in het contact Illusie van totaalverklaring (receptenbenadering) • Mensen worden gereduceerd tot karikaturen van hun cultuur • Persoonlijke en sociale factoren worden buiten beschouwing gelaten • Geen oog voor uitsluitingsmechanismen • Oversimplificatie, vooroordelen en culturele misverstanden

8. Valkuil 2:Kennis is beperkt • Kunnen omgaan met verschillen is minstens even belangrijk • Interculturele competentie bestaat naast kennis, ook uit houding en vaardigheden

9. KENNIS • Verwerven van specifieke kennis over verschillende groepen: gedrag ideeën, andere kenmerken • alle culturen niet op één hoop gooien VAARDIGHEDEN HOUDING • Luisteren • Vragen stellen • Onderhandelen • Zijn eigen gedrag kunnen aanpassen • Respect • Empathie • Zichzelf in vraag kunnen stellen Interculturele competentie

10. Besluit • Culturele kennis is nuttig, maar afstappen van “receptenbenadering” • Een geschikte houding en vaardigheden overstijgen vaak het culturele aspect en laat mensen in dialoog treden • Dialoog en een relatie op basis van vertrouwen is zeer belangrijk • Inzicht krijgen in de leefwereld van de oudere • zoeken naar oplossingen die voor beide partijen aanvaardbaar zijn

11. De uitdaging: toegankelijk en kwaliteitsvolle zorg voor iedereen = Interculturaliseren • Dynamisch aanbod: • Beschikbaar stellen van diensten is een actief begrip • Heeft respect voor verschillen • Neemt praktische schikkingen • Inclusief beleid: • Geen aparte zorgstructuren • Evenwicht tussen algemene en specifieke maatregelen • Doelgroepinitiatieven ontplooien zich voornamelijk binnen de bestaande zorginstanties • Overleg en samenwerking met de doelgroep en hun organisaties en met de integratiesector/diversiteitsector

12. Ondersteuning • Allochtone zelforganisaties • Integratiesector • Resoc’s • Opleidingscentra, bureaus, particulieren …

13. Beleidssuggesties • Empowerment van allochtone ouderen • Verhogen van interculturele competenties van dienst- en hulpverleners • Instroom van allochtonen in de zorgberoepen • Financiële stimulansen aan voorzieningen • Coördinatie en bundeling expertise op Vlaams niveau • Ageren op Europees niveau via de nationale actieplannen

14. Extra suggestie Niet blijven onderzoeken, maar vooral handelen! “80 % van wat wij moeten weten m.b.t. allochtone senioren, weten wij al, en als wij 25 % van die kennis ook daadwerkelijk gaan gebruiken in de zorg voor allochtone ouderen, dan zal hun situatie met 100 % verbeteren”

15. Goede praktijken • Project Ouder worden in Vlaanderen/Brussel • Project Transculturele Mantelzorg

16. Project Ouder worden in Vlaanderen/Brussel • Ontwikkeld in 1998 door de provinciebesturen Oost-Vlaanderen en Limburg • Uitgebreid naar gans Vlaanderen en Brussel én voor verschillende taalgroepen Probleemstelling • Vicieuze cirkel van wederzijdse onbekendheid tussen oudere allochtonen en de dienst- en zorgverlening voor ouderen Doelgroep • Oudere allochtonen • Zorg- en dienstensector

17. Doelstelling • Ouderen informatie en voorlichting verstrekken • Behoeften van de ouderen doorspelen • Een reflectie binnen de allochtone gemeenschap teweegbrengen • Een communicatiesysteem tussen de ouderen en de voorzieningen tot stand brengen

18. Methodiek Pedagogisch concept: 3 fasen • het kanaliseren van emoties • het verlenen van informatie • het opvragen van de wensen Voorlichting voor ouderen • 6 wekelijkse bijeenkomsten • maximaal 20 deelnemers • in de taal van de deelnemers • gebruik van materialen voor personen die ook in eigen taal analfabeet zijn • geen waardeoordeel voor een bepaald zorgsysteem (wel bestrijden van vooroordelen)

19. Inhoud 6 bijeenkomsten • Videofilm met getuigenissen van allochtone ouderen zetten de deelnemers aan tot praten over hun eigen emoties • Actuele knelpunten worden geïnventariseerd aan de hand van fotokaarten • Via dia's/powerpointpresentatie maakt men kennis met het ruime zorgaanbod • Uitnodiging van experts • Excursie naar diensten in de eigen woonplaats • Inventarisatie noden en behoeften

20. Implementatie • Centrale coördinatie en begeleiding • Samenwerking met lokale partners en overdracht van deskundigheid • Aangepaste rekruteringsstrategie • Inschakelen van de zorgsector senioren • Continuïteit verzekeren

21. Resultaten • Meer dan 1500 allochtone ouderen bereikt • Meer dan 100 keer uitgevoerd in Vlaanderen en Brussel in 30 steden en gemeenten • Ouderen kijken op een meer positieve manier naar hun toekomst en naar de professionele diensten en voorzieningen • Lokaal beleid en diensten worden gesensibiliseerd • Aanzet tot interculturaliseringsprocessen binnen diensten en voorzieningen • Aandacht binnen lokale beleidsplannen van lokale besturen • Samenwerkingsverbanden tussen de actoren uit de integratiesector en de zorgsector

22. Sterktes en zwaktes Sterktes • tegemoetkomen van aan alledaagse praktische problemen van de ouderen • inventarisatie van noden en behoeften van de ouderen • praktische aanknopingspunten voor de diensten en voorzieningen • schept een kader waarin andere vervolginitiatieven beter kunnen worden ontwikkeld Zwaktes • arbeidsintensief • soms slechte opvolging door gebrek aan personeel en middelen • te weinig betrokkenheid van de familie van de ouderen

23. Transculturele Mantelzorg • Ontwikkeld in 2002 door het provinciebestuur Oost-Vlaanderen i.s.m. de erkende mantelzorgverenigingen • Gegroeid uit het project Ouder worden in Vlaanderen/Brussel Probleemstelling • allochtone mantelzorgers zijn overbelast en kennen de diensten niet die hun taak zouden kunnen verlichten • zorgdilemma bij allochtone families zit in een taboesfeer Doelgroep • allochtone mantelzorgers • zorg- en dienstensector

24. Doelstelling • Competenties van de mantelzorgers verhogen • Contacten leggen tussen allochtone mantelzorgers en de diensten voor senioren • Stimuleren van interculturaliseringsprocessen van diensten • Communicatie bevorderen tussen de generaties en de diensten

25. Methodiek • 7 wekelijkse bijeenkomsten • Maximaal 20 deelnemers • Gericht op dochters en schoondochters • Lokale zorgsector zelf staat in voor de voorlichting • De cursus is in het Nederlands maar er is wel taalondersteuning voorzien • Eerst het uiten van emoties dan pas het geven van informatie • Aangepast aan de noden van de mantelzorgers

26. Thema’s 7 bijeenkomsten • "Als het zorgen teveel wordt" • "De Thuiszorg" • "Tiltechnieken" • "Bestaande premies en tegemoetkomingen in de thuiszorg" • "Diabetes en voeding" • “Excursie" • "Feestelijke afsluiting en uitreiking van de certificaten"

27. Resultaten • Meer dan 130 allochtone mantelzorgers bereikt (Turks, Marokkaans,…) • 11 keer uitgevoerd in 8 steden en gemeenten • Tegemoetkomen van aan alledaagse praktische problemen van de allochtone families • Aanzet tot interculturaliseringsprocessen binnen de diensten en voorzieningen • Samenwerkingsverbanden tussen de actoren uit de integratiesector en de zorgsector

28. Algemeen Besluit Opgedane inzichten inzake allochtone ouderen komt de algemene kwaliteit van onze zorg ten goede

29. Publicatie “Zorg voor allochtone ouderen” Hoe bestellen? Provincie Oost-Vlaanderen Dienst Minderheden Woodrow Wilsonplein 2 9000 GENT Tel. 09/267 71 40 E-mail: minderheden@oost-vlaanderen.be

31. David Talloen Provincie Oost-Vlaanderen Dienst Minderheden EINDE