Socjologia jako nauka o społeczeństwie

1. dr Anna Mazur Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania Socjologia jako nauka o społeczeństwie Warszawa 24. 02. 2009

2. Narodziny socjologii • Nauka i filozofia XVIII-wiecznego Oświecenia. • I połowa XIX wieku. A. Comte wprowadza nazwę „socjologia” (od łac. socius – zbiorowość i gr. logos – mądrość, wiedza) • 1892 – powstaje pierwszy wydział socjologii na Uniwersytecie w Chicago • 1920 – F. Znaniecki zakłada pierwszy uniwersytecki ośrodek socjologiczny w Polsce

3. Co to jest socjologia? • Etymologicznie, socjologia to nauka o społeczeństwie. • Socjologia to nauka zajmująca się rozumieniem i interpretowaniem działań społecznych, a zatem wyjaśnianiem ich przyczyn i skutków (R. Osborne) • Socjologię można definiować poprzez wskazanie.

4. Status socjologii jako nauki • Socjologia pozytywistyczna. Twórcy socjologii, którzy utożsamiali naukę o społeczeństwie z naukami o przyrodzie. • Socjologia humanistyczna. Jeszcze w XIX wieku taka idea naukowości socjologii podważona przez W. Diltheya. Tę tradycję kontynuuje M. Weber.

5. Teza o osobliwościach nauk społecznych • Wpływ wyników badań na badaną rzeczywistość • Wpływ czynności badawczych na badaną rzeczywistość • Konflikt: postulat systematyczności badąń i postulat formułowania wniosków ogólnych • Konflikt: metody standaryzowane a wartością wskaźników • Udział doświadczenia wewnętrznego w praktyce badawczej

6. Założenia pozytywizmu • Ogranicza poznanie naukowe do faktów obserwowalnych zmysłami • Uogólnienia formułowane w drodze indukcji, a następnie klasyfikowane wg podobieństwa • Formułuje proste tezy o zależnościach między obserwowalnymi faktami • Z praw i predykcji wyprowadza dyrektywy praktyczne

7. Założenia socjologii humanistycznej Podwójna geneza socjologii humanistycznej: • Dilthey (potem Weber). Rozumienie jest metodą humanistyki, która nie ma odpowiednika w naukach przyrodniczych. Pozytywizm – rozumienie nie jest metodą. • Szkoła Chicagowska (Cooley, Dewey, Mead, Thomas); interakcjonizm symboliczny, który opisuje, w jaki sposób ludzie bezpośrednio na siebie oddziałują.

8. Socjologia empiryczna • Próba stworzenia nauki o społeczeństwie zgodnej z pewnym wyobrażeniem na temat metodologicznych właściwości nauk przyrodniczych.

9. Czy socjologia jest nauką i co to oznacza? • E. Durkheim - nauki przyrodnicze i społeczne mają wspólną metodę, a różni je koncentowanie uwagi na różnych sferach rzeczywistości • Fakty społeczne – „sposoby działania, myślenia i odczuwania”, zewnętrzne wobec jednostki • Zjawiska kolektywne, których nie da się zredukować do żadnej jednostki.

10. Socjologia zasługuje na miejsce wśród nauk • M. Weber (1864-1920) – nie ma jednej drogi naukowości i socjologia nie musi się trzymać przykładu nauk przyrodniczych. Socjologia i nauki przyrodnicze różnią się tak, jak ludzka rzeczywistość różni się od świata pozaludzkiego. • Socjologia daje korzyści praktyczne (pionierzy socjologii empirycznej w USA, badania nad rzeczywistymi warunkami życia; nie budowali wielkich teorii na temat rozwoju ludzkości)

11. Wnioski: socjologia jako nauka • Nie jest w stanie sformułować praw naukowych (antypozytywizm) • Nie jest w stanie przewidzieć ani ocenić przyszłego rozwoju społecznego • Może posługiwać się pojęciami zbiorowymi jak struktura, tylko wówczas, gdy da się o nich mówić w kategoriach działań indywidualnych • Powinna dążyć do systematycznych badań empirycznych • Nie może czerpać z nauk przyrodniczych, bowiem w społeczeństwie chodzi o „świadomość”.

12. Socjologia a zdrowy rozsądek • Socjologia, w przeciwieństwie do zdrowego rozsądku, poddaje się rygorom odpowiedzialności za słowo. • Odmienna rozległość obszaru, na którym zbiera się materiał do uogólnień • Zadowalają się innymi wyjaśnieniami zjawisk

13. Co to jest społeczeństwo? • Ujęcie demograficzne – populacja, zbiór jednostek • Ujęcie grupowe – zintegrowana całość • Ujęcie systemowe – powiązany układ pozycji i ról • Ujęcie strukturalne – sieć relacji

14. Co to jest społeczeństwo? • Ujęcie interakcjonistyczne – konglomerat wzajemnie zorientowanych działań jednostek • Ujęcie kulturalistyczne – matryca podzielanych przez zbiorowości znaczeń, symboli i reguł • Ujęcie zdarzeniowe (procesowe) – zmienne pole zdarzeń społecznych

15. Teoria a dane empiryczne • Ani zbiór faktów empirycznych, ani abstrakcyjne systemy, jak matematyka nie stanowią same w sobie myślenia naukowego. • Nauka – połączenie poziomu obserwacyjnego z teoretycznym.

16. Podsumowanie • Wielość socjologii? • Różne kierunki teoretyczne popierają różne metodologie. • „Nauka o największej liczbie metod i najmniejszej liczbie wyników” (H. Poincare) • Socjologia wolna od wartości?