Ludo Struyven HIVA – KU Leuven

Werkkader van het OCMW binnen de arbeidsmarktRonde Tafel Armoede – activeringsbeleidCeder - 8 mei 2013 Ludo Struyven HIVA – KU Leuven

Betaald werk en sociale integratie • Sterke consensus dat sociale integratie best kan worden bereikt via toenemende arbeidsparticipatie • Betaald werk als middel én noodzakelijke voorwaarde voor sociale integratie, cohesie, bestrijding van armoede • Nieuw type van activiteiten op lokaal niveau gericht op sociale participatie, waarbij betaald werk niet (meer) als noodzakelijke voorwaarde wordt beschouwd

Sociale activering in OCMW’s • Een nieuw type activiteiten, niet of niet rechtstreeks gericht op bevorderen van betaald werk • Dekt een brede waaier van activiteiten van socio-culturele aard, gericht op de buurt, op persoonlijke ontwikkeling of vrijwilligerswerk • Waarin verschillende kwetsbare groepen deelnemen (leefloners, werkzoekenden en inactieven) in hun vrije tijd en met als doel sociale integratie • initiatief, organisatie en financiering door het OCMW

Het systeem van leefloon • Two-pillarsysteem van sociale bescherming in België, met residuele rol voor sociale bijstand (werkloosheidsuitkeringen grotendeels onbeperkt in duur) • Zekere convergentie in arbeidsactivering. Kernelementen werden voor het eerst geïntroduceerd in het systeem van sociale bijstand • Grote autonomie over de beslissingen m.b.t. vereisten voor uitkering en participatie in activering • Sociale bijstand is ingebed in context van sociaal werk : doelstellingen zijn breder dan werk

Dubbele orientatie van activering in de wetgeving • Organieke wet (1976) • Elke persoon is gerechtigd voor sociale dienstverlening die hem/haar de mogelijkheid geeft een leven te leiden overeenkomstig de menselijke waardigheid • ‘RMI’ wet betreffende recht op maatschappelijke integratie via werk (2002) • Arbeidsactivering, vooral via art. 60 = gesubsidieerde tewerkstelling in (of vrij dicht bij) de diensten van het OCMW

Variatie tussen OCMW’s • Centrale te verklaren variabele • Mate waarin OCMW’s variëren in bereik van cliënten voor activering • Assumpties • Hogere graad van arbeidsactivering stimuleert participatie in sociale activering • Caseload is van belang, maar ook context en beleidskeuzes • Verschillen tussen de regio’s in België

Onderzoeksvragen • Welkeactiviteitenwordenopgezetvoorwelkedoelgroepen? • Hoe kunnen we de variatieverklarentussen OCMW’s in het bereikvoorsocialeactivering? • hoe is ditbeïnvloed door de mate van arbeidsactiveringvoorzijnleeflooncliënten?

Beschikbare data

Aanbod van sociale activering * Respondenten konden verschillende doelen aanvinken

Aanbod van sociale activering * Opvallende regionale verschillen

Doelgroepen voor sociale activering

Bereik voor sociale activering • van alle (eq.) leefloners in 2010 heeft 11.2 % deelgenomen aan een art.60 traject • van alle (eq) leefloners in 2010 heeft er 35,7% deelgenomen aan een traject sociale activering

Bereik met sociale activering • Driemaal zoveel deelnemers aan sociale activering als aan arbeidsactivering (art. 60) • 35,7% vergeleken met 11,2% • Gemiddeld 228 participanten (2010) • Groepen met grote afstand tot arbeidsmarkt • Hoogstens 30% gepercipieerd als potentieel in aanmerking komend voor arbeidsactivering

Belangrijkste gerapporteerde knelpunten door OCMW’s

Beleidsvisie op sociale activering Beleidsvisie gebaseerd op 2 dimensies: • ‘breed’ begrip van wederkerigheid • ‘strak’ begrip van wederkerigheid (verplichtend)

Overviewstructuralequation model Visie op activering Participatie in arbeidsactivering Context factoren Participatie in sociale activering Populatie leefloners • 5 simultaneousmultivariateregressions + measurement model (CFA) onvision items • the relations between these 5 blocks of variables are jointlyestimated • Explanatorypaths are analysed in direct and indirect effects (partialpathcoefficients) e.g. towhichextent is the municipalsizeassociateddirectlywith the share of participants in socialactivation, orindirectlywith the share of participants in employmentactivation • Testing a sequence of nested models in three steps: 1) nointeraction model, 2) fullinteraction model, 3) partialinteraction model

Resultaten o.b.v. SEM • Hoe meerOCMW’shuncliëntenactiverennaararbeid, hoe groterhetbereik met socialeactivering • Hoe meerOCMW’swerkenvanuitbrede ‘rechten’-visieinzakesocialeactivering, hoe groterhetbereik met socialeactivering • Hoe groterhetaantalinwoners en hoe meerverstedelijkt, hoe groterhetaandeelleefloners in arbeidsactivering • Beleidsvisie op socialeactiveringnietbeïnvloed door de context • Verschillenvoorparticipatie in arbeidsactiveringtussenVlaanderen en Walloniëverdwijnenals we controlerenvoor context • Voorsocialeactiveringblijvenergroteverschillentussen de regio’s

Conclusie • brede praktijk vanuit brede opvatting van rol als OCMW • Enkel deels ‘steppingstone’ naar werk • Niet één maar twee finaliteiten: participatie in werk en sociale cohesie • Een OCMW kan beide finaliteiten beogen • Verschillen tussen Vlaanderen en Wallonië • Significant verband in Vl. tussen beleidsvisie en mate van sociale activering, niet in Wallonië • Mogelijk te verklaren door samenstelling van populatie leefloners(meer ouderen, nieuwkomers, … in Wall.) • Veel lagere deelname aan sociale activering in Wall., maar geen verschil in deelname aan arbeidsactivering • ‘Sizematters’ • Aan ene kant grotere steden die op limiet stoten, aan andere kant relatief groot aantal zeer kleine gemeenten • Ongelijke schaal en capaciteit creëren mechanisme van ongelijke toegang tot activering

Proeftuinen : mogelijke stromen tussen OCMW en VDAB

Uitdagingen voor beleid • Nood aan alternatieven voor huidige arbeidsactivering en verruiming van activering voor meest kwetsbare groepen • louter sociale outcome • Wie beslist over toeleiding, op basis van welke criteria • vrijwillig … onder welke voorwaarden • Lokale integratiestrategieën

Vragen? Bedankt voor uw aandacht! Ludo.struyven@kuleuven.be

Ludo Struyven HIVA – KU Leuven