1 / 72

Toekomst van de Vlaamse parochiekerk Conceptnota Minister Bourgeois: t wee jaar later…

Toekomst van de Vlaamse parochiekerk Conceptnota Minister Bourgeois: t wee jaar later…. Westhoekoverleg 24 april 2013. Parochiekerken: een uniek landschap. Centrale plaats in de samenleving Vaak gelegen in het hart van de woonkern

alize
Download Presentation

Toekomst van de Vlaamse parochiekerk Conceptnota Minister Bourgeois: t wee jaar later…

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Toekomst van de Vlaamse parochiekerkConceptnota Minister Bourgeois:twee jaar later… Westhoekoverleg 24 april 2013

  2. Parochiekerken: een uniek landschap • Centrale plaats in de samenleving • Vaak gelegen in het hart van de woonkern • Ca. 1850 parochiekerken, annexkerken, kapelanijen in de 5 Vlaamse bisdommen • Historische kernen gaan terug tot de middeleeuwen, vaak met bewogen geschiedenis • Belangrijke bouwcampagne in de 19de-20ste E met neostijlen en modernistische creaties

  3. Parochiekerken: deel van het landschap • Bepalend element zowel in landelijke als stedelijke gebieden • Vaak deel van beschermd stads- of dorpsgezicht • Strategisch gelegen oriëntatiepunt (in het pre-GPS tijdperk) • Skyline denkbaar zonder kerktoren?

  4. Staan de kerken leeg? • Bevraging parochiekerken van het CRKC nuanceert dit • Enige cijfers…

  5. Nog gebruikt voor de eredienst 97%

  6. Zondagsmis in het weekend 84%

  7. Open buiten de uren van de eredienst 54 %

  8. Wat is er dan aan de hand?

  9. Secularisering van de samenleving • Centrale rol van de kerk neemt af • Participatie aan wekelijkse zondagsmis: van 30% in 1970 tot 5% vandaag • Aantal priesters vermindert: van 1 pastoor per parochie naar 1 pastoor voor verschillende parochies • Anderzijds: kerkelijke rituelen blijven belangrijk voor kernmomenten van het leven: huwelijk, begrafenis

  10. Gevolg voor kerkgebouwen • Kerken worden minder intensief gebruikt dan vroeger • Sommige kerken zijn te groot voor het aantal gelovigen dat er gebruik van maakt

  11. Gevolg voor financiering • Lasten van de kerkfabrieken stijgen • Eigen inkomsten nemen niet toe of dalen • Tekorten en druk op de begroting van gemeenten nemen toe • Politiek draagvlak voor financiering van tekorten neemt af, zeker voor investeringen • Extra probleem voor kleine gemeenten met veel “kerkdorpen”

  12. Enige cijfers uit nota Bourgeois > Cijfers van 2009 • 20% van kerkfabrieken zelfbedruipend • Tekorten van kerkfabrieken gedragen door gemeenten: • Exploitatietekort: 41 miljoen euro op totaal van 69 miljoen exploitatie-uitgaven • Investeringstekort: 16 miljoen • Rechtstreekse investeringen in kerkgebouwen: 18 miljoen • Voor alle gemeenten samen = gemiddeld ca. 1% van gemeentebudget

  13. Maatschappelijk draagvlak binnen de kerkgemeenschap • Vrijwilligerswerk rondom parochiekerken blijft aanzienlijk • ca. 9.000 leden in de kerkfabrieksraden • Kosters, poetsers, bewakers, bloemschikkers zorgen ervoor dat de kerk onderhouden wordt en toegankelijk is. • vrijwillige basis of tegen kleine vrijwilligers-vergoeding • In totaal in 2008: 130.000 vrijwilligers actief in de parochiewerking (ca. 3% van de Vlaamse bevolking) • (Studie Religieuze praktijk in België – Marc Hooghe)

  14. Maatschappelijk draagvlak buiten de kerkgemeenschap • Groeiende belangstelling vanuit: • Erfgoed-, kunst- en cultuursectoren: waardering van het roerend en onroerend erfgoed > kerken vormen samen het grootste openbaar museum • Architectuursector > niet alleen middeleeuwse kerken maar ook herwaardering van 19de en 20ste eeuwse kerkarchitectuur • Stedelijke en Provinciale diensten cultuur, toerisme, erfgoedcellen > kerken als element van city- of regiomarketing • Academische wereld • Gespecialiseerde organisaties > Open Kerken, Monumentale kerken Antwerpen, Gent, Mechelen, …

  15. Bedreigingen in het discours • Door brede betrokkenheid en politieke discours dreigt men kar voor het paard te spannen en overhaaste beslissingen te nemen: • Focus op “sluiten” • Perceptie: “groot aantal kerken staat leeg” terwijl nog 97% voor de eredienst gebruikt wordt • Discussie wordt verengd tot herbestemming van kerkgebouwen

  16. Delicaat proces binnen de kerk • Evolutie naar een andere kerkorganisatie: proces in beweging en op eigen ritme • Veranderende rol van de pastores • Engagement van leken voor nieuwe taken • Welke rol spelen de kerkgebouwen daarin? • Einddoel proces: middelen (waaronder gebruik kerkgebouwen) afstemmen op pastorale noden • Evenwicht vinden tussen veranderend pastoraal gebruik, zorg voor patrimonium, lange termijn denken in termen van erfgoed

  17. Begrippenkader • Parochie: • Lokale gemeenschap van gelovigen • Verbonden aan bepaald gebied (dorp, wijk,…) • Territoriale bouwstenen van de bisdommen • Gegroepeerd in parochiefederaties, dekenaten • Parochiekerk: • De kerk waar de lokale gemeenschap samenkomt voor viering en gebed • Soms meerdere kerken voor één parochie

  18. Begrippenkader • Kerkfabriek: • Openbare instelling die de materiële middelen beheert voor uitoefening van de eredienst in de parochie • Onderworpen aan gezag van kerkelijke en burgerlijke overheid > zie verder • 1 op 1 relatie tussen kerkfabriek en parochie. Uitzondering: kathedrale kerken > niet noodzakelijk parochie, wel kerkfabriek • In Vlaams Gewest: 1.792 parochies en 1.795 kerkfabrieken

  19. Begrippenkader • Klooster- of abdijkerk: • Is privaat patrimonium: • privaatrechtelijk beheerd • restauratiepremie mogelijk voor beschermde klooster- of abdijkerken • Sommige klooster- of abdijkerken zijn ook parochiekerk: • zij worden in dat geval beheerd door een kerkfabriek • Andere kerken / Kapellen: • Kapellen in scholen, ziekenhuizen, rusthuizen, … • Privaatrechtelijk beheerd • Heel wat schoolkapellen hebben functie verloren en zijn intussen herbestemd bv als studiezaal, stille ruimte, …

  20. Juridisch kader • Vandaag is de relatie tussen kerk en staat geregeld door: • Federale wetgeving: • erkenning erediensten (katholieke, protestantse-evangelische, anglicaanse, orthodoxe, islamitische en israëlitische) • Erkenning van niet-confessionele levensbeschouwingen: vrijzinnigheid (sinds 1993) en boeddhisme • Vergoeding van “bedienaars” erediensten en levensbeschouwingen

  21. Juridisch kader • Gewestelijk Vlaams decreet op materiële organisatie en werking van de erkende erediensten • Dateert van 2004, herzien in 2012 • Kerkfabrieken: taken en bevoegdheden • Centrale kerkbesturen • Relatie KF / CKB met gemeenten en provincies > Hieruit volgt op provinciaal en gemeentelijk niveau: • Verplichte materiële steun aan de erkende erediensten: • Tussenkomst in tekort in de exploitatie • Tussenkomst in investeringen voor onderhoud en restauratie van kerkgebouwen

  22. Nog meer relevante wetgeving • Onroerend Erfgoeddecreet en diverse uitvoeringsbesluiten • Regelt de premies voor restauratie en onderhoud aan de beschermde monumenten, dus ook aan parochiekerken • Ca. 1/3 van de parochiekerken beschermd • Niet enkel oudste kerken, maar ook 19deeeuwse kerken in neo-stijlen en modernistische kerken • Heel wat kerken (ook niet beschermde) deel van beschermd stads- of dorpsgezicht, landschap • Decreet wordt herzien en geeft toepassing van beleidsaspecten opgenomen in de conceptnota (o.a. Onroerenderfgoedrichtplannen)

  23. Binnenlands Bestuur: • Decreet met betrekking tot de subsidiëring voor gebouwen van de eredienst (in ontwerp) • Geldt voor de niet-beschermde kerken • Subsidie van studies voor her- en nevenbestemming en voor investeringen voor nevenbestemming (niet voor herbestemming) • Gemeentelijke beleidsvisie op parochiekerken voorwaarde voor subsidies

  24. Wat vraagt minister Bourgeois? • Op lokaal niveau in samenspraak met Bisschoppelijke overheden lange termijnvisie over toekomst van parochiekerken op grondgebied van de gemeente uittekenen: deadline voorjaar 2013 • Kerkfabriek moet op basis van deze visie meerjarenplan 2014-2019 onderhandelen met gemeentebestuur > deadline juni 2013

  25. Lange termijnvisie per gemeente? • Moet de volgende elementen bevatten: • parochiekerken als gebouw, met onder meer de cultuurhistorische waarde, de architecturale mogelijkheden, de bouwfysische toestand, de mogelijkheid tot compartimentering, … • parochiekerken in hun ruimtelijke omgeving: sociaal, cultureel, stads- of dorpsgezicht, landschap • actuele gebruik en functie van de parochiekerken • mogelijke interesse van andere actoren.

  26. Proces geïnitieerd door bisdommen • Start > Pastoraal plan • > overzicht hoe kerken in de toekomst gebruikt zullen worden • Overleg met parochie, kerkfabriek, CKB • > beschrijving van de kerken in de gemeente • > welke mogelijkheden zijn er voor valorisatie, medegebruik, nevenbestemming, herbestemming • Overleg door CKB met sociale en culturele actoren • > verbreding maatschappelijk draagvlak • Overleg met Gemeentebestuur • > komen tot gemeenschappelijke en gedragen visie

  27. Hoe helpt CRKC? • Inventaris van de ca. 1850 kerken, kapelanijen en kapellen: • Historisch, architecturaal en kunsthistorisch belang • Kerk in de omgeving (dorps- en stadgezicht, landschap) • Actuele bouwfysische toestand, geplande investeringen, aanpalende lokalen beheerd door KF • Actueel gebruik, valorisatie, medegebruik, nevenbestemming en herbestemming • Roerend en immaterieel erfgoed

  28. Hoe helpt CRKC? • Bundeling van de antwoorden per CKB / gemeente • Doel: • helikopterzicht over toestand in de gemeente • helder beeld geven om beter te kunnen beslissen over de toekomst van het kerkenbestand • > belangrijk dat allekerkfabrieken de bevraging beantwoorden

  29. Richtlijnen van Vlaamse Bisschoppen voor gebruik Parochiekerken • Doel van de richtlijnen: • Duidelijkheid geven over wat mogelijk is met parochiekerken • Duidelijkheid over wie beslist in welk gebruik: KF, pastoor, Bisschop

  30. Eenduidige definities • Valorisatie > alle activiteiten om waarde van de kerk te versterken • Nevengebruik > andere christelijke erediensten gebruiken de kerk • Nevenbestemming • Multifunctioneel gebruik: “tijdsdelen” • Gedeeld gebruik: ruimte indelen • Herbestemming

  31. Worden kerken gebruikt buiten eredienst? • Gebruik van de kerk voor niet liturgische activiteiten: 75% • In hoofdzaak concerten (93%), tentoonstellingen (45%), repetities (37%), voordrachten (24%) • Helft van de kerken open buiten de uren van eredienst • Stilte en bezinning belangrijkste redenen van bezoek • Toerisme bijkomende troef

  32. Welke toekomst voor de parochiekerken? • Beste bestemming is… gebruiken als parochiekerk • Alle huidige voorzieningen gericht op dit gebruik • Ander gebruik vraagt nieuwe investeringen • Vrijwilligers beheren en koesteren hun kerk: verval wordt tegengegaan • Uitdagingen: • Openstellen voor (lokale) activiteiten • Zorgen dat kerk open is buiten uren eredienst

  33. Welk “ander” gebruik in parochiekerk? Richtlijnen van de Vlaamse bisschoppen: • Activiteiten die betekenis van het gebouw kunnen versterken: cultureel, historisch, kunsthistorisch, architecturaal, landschappelijk, … • Kerkelijk Recht spreekt over “passend” gebruik • Geen niet-christelijke rituelen of vieringen • Niet gericht op privé-belangen, commerciële, partijpolitieke activiteiten

  34. Alleen of in samenwerking? • Voorbeelden uit Nederland: • Oude Friese Kerken en Oude Groninger Kerken • Zorg voor beschermde kerken die niet meer voor eredienst gebruikt worden • Minimale ingrepen: enkel basisvoorzieningen worden versterkt • Vrijwilligers houden kerken open, organiseren er activiteiten, zoeken financiering • Landelijke regio’s!

  35. Valorisatie: Grootloon: Kerk is ingeschakeld in kunstproject PIT

  36. Valorisatie Begijnhofkerk Tongeren Concertruimte tijdens festival

  37. Valorisatie Basiliek Tongeren Adventsconcert

  38. Valorisatie: Sint-Pieterskerk Torhout Weekkapel en stilteruimte

  39. Valorisatie Sint-Anna- ten Drieënkerk Antwerpen Inschakeling in toerismebeleid: fietskerk

  40. Nevenbestemming Gedeeld gebruik: St. Niklaaskerk Gent Kerk in twee delen verdeeld door inbrengen van wand. Voorste deel: eredienst + toerisme Achterste deel: ruimte voor evenementen

  41. Nevenbestemming Gedeeld gebruik: herinrichting binnenruimte Stadtpfarrkirche Müncheberg (DE): in de gotische kerk werd een bibliotheek en vergaderruimte ingebouwd. De kerk wordt nog steeds voor eredienst gebruikt.

  42. Nevenbestemming Gedeeld gebruik St. Gertrudis van Nijvel kerk Heerle (NL) Kerk Huisartspraktijk Dorpscentrum

More Related