RESTSTROMEN IN DE GENTSE KANAALZONE

1. RESTSTROMENIN DE GENTSEKANAALZONE Onderzoek naar mogelijkhedenvoor uitwisseling en valorisatie Bram Van Dyck MilieuAdviesWinkel

2. Overzicht • Aanleiding • Industriële ecologie • Profiel van het project • Inspirerende voorbeelden van industriële symbiosenetwerken • Reststromen in de Gentse Kanaalzone • Reststromenplatform • Besluiten

3. Aanleiding • Bedrijven produceren naast hoofdproducten ook nevenstromen die bruikbaar zijn voor andere bedrijven • Gebruik maken van elkaars restproductie • Gezamenlijke energievoorziening benutten • Transport verminderen • Gents Milieufront (GMF) wilde mogelijkheden voor industriële ecologie in de Gentse Kanaalzone onderzoeken

4. Reststromen • De term reststromen wordt hier als verzamelnaam gebruikt voor • vaste stoffen: bijproducten en afval • vloeistoffen: emissies naar water, vloeibare bijproducten • gassen: emissies naar lucht, gasvormige bijproducten • restwarmte: stoom, thermisch proceswater, koelwater

5. Industriële ecologie • Heel wat reststromen verlaten bedrijf zonder dat volledig potentieel benut wordt (ikv PeoplePlanetProfit) • Profit: koppelingen realiseren als win-win voor bedrijven • Planet: koppelingen realiseren levert bijdrage aan regionale, nationale, internationale milieudoelstellingen (verminderde afvalproductie, CO2-reductie, Kyoto) • Terugverdientijd investeringen binnen KT  PPP-voordelen op LT: rol voor corresponderende overheden

6. Profiel van het ProjectInitiatief – Finaciering – Looptijd • Projectvoorstel GMF goedgekeurd door FDAE, restfinanciering bij Coördinatiecel Duurzame Ontwikkeling van Vlaamse Overheid • 0,5 VTE gedurende 1 jaar • Looptijd januari - december 2008

7. Profiel van het ProjectOmkadering • Projectpartners • Havenbedrijf • MilieuAdviesWinkel • Projectbureau Gentse Kanaalzone • VeGHO

8. Profiel van het ProjectOmkadering • Stuurgroep: 4 adviesvergaderingen • FEBEM – Federatie van Bedrijven voor Milieubeheer • Milieudienst Gemeente Evergem • Milieudienst Stad Gent • OVAM – Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij • POM Oost-Vlaanderen – Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij • Universiteit Gent – Onderzoeksgroep Milieu- en ruimtebeheer • Universiteit Gent – Vakgroep Technische Bedrijfsvoering • VITO – Vlaams instituut voor Technologische Ontwikkeling • VEA – Vlaams Energieagentschap van de Vlaamse overheid • VMM – Vlaamse Milieumaatschappij

9. Profiel van het ProjectDoelstelling 1 • Inventarisatie • Goede voorbeelden van IS-netwerken • Test-case wat betreft verzamelen van relevante informatie over kansrijke reststromen bij Vlaamse administraties • Bekomen van bijkomende informatie bij bedrijven

10. Profiel van het ProjectDoelstelling 2 • Mogelijkheden voor valorisatie bekendmaken bij bedrijven • Formuleren van concrete voorstellen in de GKZ • Studiedag • Eindpublicatie Bijkomende doelstelling: mogelijkheden voor reststromenplatform onderzoeken

11. Inspirerende voorbeelden van industriële symbiosenetwerken • Kalundborg (DK) • Kwinana (Aus) • Biopark Terneuzen (NL) • Landskrona (S)

12. Inspirerende voorbeelden Kalundborg • Bakermat van de industriële symbiose • Gemeente, afvalintercommunale, elektriciteitscentrale en 5 producerende bedrijven • Op spontane wijze ontstaan in de jaren ’60 • Dynamisch netwerk, alle koppelingen gerealiseerd op basis van economisch voordeel: 17 interne koppelingen, 4 extern • Industrial Symbiosis Institute

13. Inspirerende voorbeelden Kalundborg

14. Inspirerende voorbeelden Kwinana • Uitgebreid netwerk, veel zware mineraalverwerkende en producerende industrie • Meer ‘grondstofsynergieën’ (66) dan ‘reststroomsynergieën’ (36) en ‘logistieke synergieën’ (14) • KIC oorspronkelijk controlerend, nu stimulerend

15. Inspirerende voorbeelden Biopark Terneuzen • In volle ontwikkeling • Zeeland Seaports coördineert • Belangrijke samenwerking industrie – glastuinbouw: levering van laagwaardige restwarmte en CO2 • Andere smart links in ontwikkeling • Wanneer operationeel: CO2-reductie met factor 10, 2047 ton/j i.p.v. 27.294 ton/j

16. Inspirerende voorbeelden Biopark Terneuzen

17. Inspirerende voorbeelden Landskrona • Initiatief van externe organisatie (IIIEE) • Methodiek • Voorstelling • Bevraging • On-line communicatie • Breakfast meetings • Thematische werkgroepen • Referentiegroepen

18. Lessen uit de praktijkvoorbeelden • Win-win situatie voor betrokken partijen • Voortrekkersrol van grote bedrijven die uitwisseling realiseren • Kennisoverdracht en uitwisseling pas nadat basis van vertrouwen is tot stand gebracht • Eerst laagdrempelige vormen van samenwerking • Belang van overkoepelende organisatie • Zeehavens!

19. Reststromen in de GKZ - Inventarisatie • Gegevens van de Vlaamse Administraties • Het Departement LNE ontvangt de Integrale Milieujaarverslagen (IMJV) en levert gegevens aan Vlaamse Administraties • OVAM ontvangt de gegevens over vaste afvalstromen • VMM ontvangt de gegevens over emissies naar water en lucht • VITO en LNE ontvangen de gegevens over energie

20. Reststromen in de GKZ - Inventarisatie • Gegevens vaste afvalstromen

21. Reststromen in de GKZ - Inventarisatie • Gegevens vaste afvalstromen • Circuit dat gekend en gestructureerd is door afvalverwerkende bedrijven • 79 % afvalstromen met bestemming ‘conditioneren’ • Bijproducten komen niet in gegevens voor • Steekproefgewijs, gegevens niet volledig • Weinig kansrijke reststromen geïdentificeerd

22. Reststromen in de GKZ - Inventarisatie • Gegevens vaste afvalstromen • Grootste afvalstromen apart beschouwd: wel meer recyclage en hergebruik

23. Reststromen in de GKZ - Inventarisatie • Emissies naar water • Waterbalansen niet onderzocht • Emissies naar lucht • Weinig bruikbare informatie, bruikbare elementen worden voor lozing uit de stroom gezuiverd • Energiebehoeften en –productie van bedrijven • Meeste gegevens niet toegankelijk wegens vertrouwelijkheid van convenanten

24. Reststromen in de GKZ - Bedrijvenronde • Meeste relevante informatie bij bedrijven zelf • Energie-intensieve bedrijven, grote bedrijven, hebben aandacht voor efficiënt reststromenbeleid • 8 bedrijven in 3 ‘clusters’ • Arcelormittal, CBR • Nilefo Chemie / Misa Eco, Oleon • Algist Bruggeman, Kronos Europe, Stora Enso, Sadaci

26. Reststromen in de GKZ - Bedrijvenronde • Meeste bedrijven benchmarkbedrijven, werken aan optimalisatie (zie publicatie) • Geïdentificeerde koppelingen • ArcelorMittal-Electrabel: hoogovengas • ArcelorMittal-CBR: Hoogovenslak • Oleon-Fuji Oil: verontreinigde vetten en vetzuren • Oleon-Nilefos/Misa Eco: stoom • Stora Enso: zoekt nog RDF en Biomassa voor WKK

27. Reststromen in de GKZ – Voorstellen • Clustering bedrijven-glastuinbouw in Evergem • Verandering in ‘energielandschap’ • Provincie en VLM identificeren gebied met hoog potentieel voor glastuinbouw • Kleine afstand van bedrijven met overtollige laagwaardige restwarmte (2 à 5 km) • Ook organische reststromen en mogelijk CO2 • Eerste contacten met betrokken partijen positief • CERA-Award

29. Reststromen in de GKZ – Voorstellen • Laagwaardige restwarmte van Knippegroen voor gebouwen • Koolstofbron voor de denitrificatie van Taminco • Rookontzwavelingsgips van VFT voor de cementindustrie

30. Reststromenplatform • Aanleiding • Elke ontmoeting met bedrijven (informatievergadering, studiedag) geeft aanleiding tot vraag van bedrijven naar oplossing ivm reststromen • Praktijkvoorbeelden leren dat overkoepelende organisatie noodzakelijk is

31. Reststromenplatform • Welke functies moet zo’n platform uitvoeren? => lijst • Verzamelen van gegevens over (kansrijke) reststromen • Ontsluiten van informatie over beschikbare reststromen • Vertrouwenspositie bij bedrijven • Stimuleren van contacten tussen bedrijven met concreet potentieel (proactief & ontmoetingsmomenten • Ondersteuning bij het overwinnen van mogelijke hindernissen • Kenniscentrum mbt industriële ecologie • Communicatie en promotie • Internationale referentie

32. Reststromenplatform Wat wordt er al gedaan? Respons

33. Reststromenplatform • Projectpartners geven zichzelf lage scores, maar stimuleren bedrijven wel tot samenwerking op gebied van DO (mobiliteit, samenaankoop IBA’s, inplanting windmolens, contact met bewoners) • Op Vlaams niveau wel hoge scores, maar weinig gecoördineerde activiteit op het terrein • Overleg om sterktes van deze organisaties te bundelen in een reststromenplatform

34. Besluiten • Onderzoek van gegevens bij Vlaamse administraties leert dat Vlaams beleid amper gericht is op stimuleren van industriële ecologie • Verzamelen van gegevens gericht op controle en statistische overzichten • Vraag bij bedrijven om gegevens meer beleidsgericht en stimulerend te gebruiken, deelname van overheid aan reststromenplatform kan eerste stap zijn

35. Besluiten • Optimalisatieprocessen (bvb. benchmarks) leren dat er telkens opnieuw mogelijkheden zijn • Realiseren van uitwisseling wordt geremd door gebrek aan doorstroming van informatie • Heel wat Vlaamse organisaties oefenen relevante functies uit ivm reststromen • Bundelen van know-how en krachten in reststromenplatform: niet duur !!!

36. Besluiten • Project met twee open eindes • Haalbaarheid van energieclustering bedrijven – glastuinbouw verder onderzocht door Onderzoeksgroek MRB van de UGent • GMF zorgt voor doorstart wat betreft de oprichting Reststromenplatform.